Czym jest i jak powstaje blaszka miażdżycowa? Przyczyny, zapobieganie, sposoby leczenia

Blaszka miażdżycowa — czym jest i jak powstaje?

Czym jest blaszka miażdżycowa?

Blaszka miażdżycowa jest zmianą występującą wewnątrz naczyń krwionośnych. Przypomina ona złogi, które osadzają się na ścianach naczyń, powodując ich zwężenie. Zbudowana jest ona głównie z cholesterolu oraz z komórek zapalnych krążących we krwi. Odkładanie blaszki powoduje zmianę jej struktury — dojrzała blaszka miażdżycowa posiada rdzeń zbudowany z komórek zapalnych oraz złogów tłuszczowych, a także warstwę powierzchowną składającą się z kolagenu i włókien mięśniowych.

Dojrzała blaszka miażdżycowa w zależności od ilości kolagenu w rdzeniu może być stabilna lub niestabilna. Różnica pomiędzy nimi wynika z ich skłonności do pękania. Blaszki miażdżycowe o większej zawartości kolagenu są bardziej wytrzymałe na pęknięcia, z kolei te o mniejszej jego zawartości łatwiej ulegają uszkodzeniu. Pęknięcie blaszki miażdżycowej może spowodować wystąpienie zakrzepicy żył wywołane zatkaniem małych naczyń krwionośnych martwymi komórkami blaszki i być stanem zagrażającym życiu i zdrowiu.

Jak powstaje blaszka miażdżycowa?

Blaszka miażdżycowa odkłada się w naczyniach stopniowo. Proces jej powstawania można podzielić na trzy fazy. W pierwszej fazie dochodzi do uszkodzenia śródbłonka wyścielającego naczynia krwionośne. Czynnikami sprzyjającymi są przede wszystkim nadciśnienie tętnicze, podwyższony poziom cholesterolu oraz palenie tytoniu. Nieprawidłowe funkcjonowanie śródbłonka naczyń powoduje zwiększenie przylegania do niego białych krwinek oraz płytek krwi.

Druga faza powstawania blaszki miażdżycowej polega na gromadzeniu się w okolicach uszkodzonych naczyń cząsteczek cholesterolu. Prowadzi to do wzmożonej reakcji odpornościowej organizmu i pobudzenia działania makrofagów, które są głównymi komórkami odpowiedzialnymi za zwalczanie drobnoustrojów i martwych lub uszkodzonych komórek.

Reakcja odpornościowa makrofagów powoduje rozpoczęcie trzeciej fazy powstawania blaszki miażdżycowej. Komórki te „pożerają” nagromadzone wcześniej cząstki cholesterolu. Takie działanie napędza spiralę funkcji odpornościowej, ponieważ wysyła sygnał do innych komórek zapalnych, powodując ich nagromadzenie w miejscu uszkodzonego śródbłonka. Komórki te oraz kolejne cząsteczki cholesterolu zbierają się w jednym miejscu, zwiększając stopniowo blaszkę miażdżycową. Po ustaniu procesu zapalnego blaszka miażdżycowa zaczyna otaczać się warstwą rdzeniową zbudowaną z włókien mięśni oraz kolagenu. 

Blaszka miażdżycowa — przyczyny powstawania

Blaszka miażdżycowa w sposób fizjologiczny może powstawać u każdego człowieka. Wpływ na tempo jej tworzenia zależny jest między innymi od predyspozycji genetycznych. Rodzinna skłonność do odkładania blaszki miażdżycowej występuje stosunkowo rzadko, ale może być bardzo groźna, w jej wyniku następuje szybki i niekontrolowany przyrost blaszki z dużymi skłonnościami do jej pękania.

Blaszka miażdżycowa determinowana jest również przez płeć i wiek. W młodym wieku u mężczyzn ma ona większą tendencję do odkładania. Prawdopodobnie jest to związane z różnicami w poziomie hormonów płciowych u kobiet, u których ten proces przebiega wolniej. Z kolei po menopauzie wraz ze zmniejszaniem ilości tych hormonów proces odkładania blaszki miażdżycowej u kobiet jest podobny jak u mężczyzn w podobnym wieku.

Poza czynnikami genetycznymi i wiekiem oraz płcią czynnikami ryzyka zwiększania poziomu blaszki miażdżycowej są choroby współistniejące. Należą do nich hiperlipidemia, czyli podwyższony poziom lipidów, w tym cholesterolu, ale również nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu drugiego. Niezależnie od chorób i innych czynników, palenie tytoniu u każdego zwiększa ryzyko powstawania blaszki miażdżycowej.

Blaszka miażdżycowa — zapobieganie jej powstawaniu

Blaszka miażdżycowa powstaje na skutek odkładania się cząstek „złego cholesterolu” LDL. Najlepszą metodą zapobiegania jej powstawania jest zmniejszenie jego stężenia we krwi przy jednoczesnym zwiększaniu poziomu „dobrego cholesterolu” HDL. Można tego dokonać zbilansowaną dietą bogatą w kwasy omega. Szczególnie istotne jest unikanie w diecie przetworzonej żywności. 

Zwiększenie aktywności fizycznej również w znacznym stopniu wpływa na poziom cholesterolu we krwi oraz obniża ryzyko odkładania się blaszki miażdżycowej. U osób z siedzącym trybem pracy i brakiem jakiejkolwiek aktywności fizycznej nawet krótkie, ale regularne spacery po świeżym powietrzu znacznie wpływają na poprawę stanu zdrowia, w tym obniża poziom LDL i zapobiega powstawaniu blaszki miażdżycowej.

Blaszka miażdżycowa — sposoby leczenia

Blaszka miażdżycowa sama w sobie nie jest chorobą i nie da się jej całkowicie wyleczyć. W przypadku wysokiego ryzyka jej odkładania należy wyeliminować możliwe przyczyny jej powstawania. Poza poprawą stylu życia i zbilansowaną dietą skuteczne w profilaktyce mogą okazać się suplementy diety zawierające kwasy omega-3 lub monakolinę K, czyli naturalną statynę. Po konsultacji z lekarzem koniecznym może okazać się przyjmowanie statyn dostępnych jedynie na receptę, np. atorwastatyny, rosuwastatyny, czy simwastatyny.

Produkty stosowane do profilaktyki oraz leczenia blaszki miażdżycowej w aptekach w Twojej okolicy znajdziesz na stronie KtoMaLek.pl

Bibliografia

1. Beręsewicz, A., Skierczyńska, A. Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej. 2006. Choroby Serca i Naczyń; 3(1). str.:1-6.
2. Dobrowolski, P., Prejbisz, A., Cybulska, B., Kłosiewicz-Latoszek, L., Szostak, W.B., Leśniak, W. Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych. 2024. Medycyna praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.3. (Data dostępu: 02.2025)
3. Faisal A. Arain, Leslie T. Cooper Jr. Peripheral Arterial Disease: Diagnosis and Management Mayo Clin Proc 2008; 83(8). str.: 944-950

Autor