Cukrzyca typu 2: przyczyny, objawy i leczenie

Cukrzyca typu 2 – na czym polega?

Cukrzyca typu 2 stanowi blisko 90% wszystkich przypadków cukrzycy. Nazywana jest również cukrzycą insulinoniezależną lub cukrzycą wieku dorosłego, gdyż zwykle dotyka osób starszych. Niestety coraz częściej diagnozuje się ją u ludzi młodych. Choroba ta, podobnie jak cukrzyca typu 1, objawia się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, a także opornością na działanie insuliny, pomimo jej prawidłowego, a nawet podwyższonego stężenia we krwi. Stan ten nazywany jest insulinoopornością i charakteryzuje się znacznie obniżoną wrażliwością tkanek organizmu na działanie insuliny. W tej sytuacji organizm zaczyna produkować jej coraz więcej i więcej.

Przyczyny cukrzycy insulinoniezależnej

Za główne przyczyny rozwoju cukrzycy typu 2 przyjmuje się czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Okazuje się bowiem, że skłonności do rozwoju choroby (tj. genetyczne zaburzenia wydzielania i działania insuliny) są dziedziczne, a chory nie ma na to żadnego wpływu. Inaczej sprawa wygląda w kwestii uwarunkowań środowiskowych, które u wielu osób są czynnikiem wyzwalającym chorobę. Otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna, wpływa na rozwój insulinooporności, co w dłuższej perspektywie prowadzi do rozwoju cukrzycy. Wśród innych czynników mogących przyczynić się do rozwoju choroby, wymienia się również:

• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższony cholesterol i trójglicerydy,
• wiek (ryzyko rośnie wraz z wiekiem),
• płeć żeńska,
• chroniczny brak snu,
• niska aktywność fizyczna,
• długotrwale przyjmowane leki (β-blokery, leki przeciwpsychotyczne, statyny, glikokortykoidy, diuretyki tiazydowe),
• przebyta cukrzyca ciążowa,
• urodzenie dziecka powyżej 4 kg wagi urodzeniowej,
• nadczynność tarczycy,
• zespół Cushinga,
• akromegalia,
• nowotwory złośliwe.

Objawy cukrzycy typu 2

Cukrzyca insulinoniezależna należy do chorób rozwijających się stopniowo, często trwa to wiele lat. Z początku nie daje odczuwalnych objawów, z tego względu osoby należące do grupy ryzyka powinny się regularnie badać. Wśród wczesnych objawów cukrzycy typu 2 należy wymienić wzmożone łaknienie, pragnienie i suchość w ustach, a także częste oddawanie moczu (w wyniku spożywania dużej ilości płynów). Osoby chorujące na cukrzycę mają także większe predyspozycje do zakażeń układu moczowo-płciowego, dopada je senność po posiłkach, mają również trudności z widzeniem i tracą na wadze, pomimo braku zmian w diecie. Charakterystycznym objawem są także trudno gojące się rany.

Jeśli wskazane symptomy utrzymują się przez kilka tygodni, powinno nas to skłonić do wizyty u lekarza.

Jak zdiagnozować cukrzycę insulinoniezależną?

Podstawą rozpoznania choroby jest wywiad z pacjentem oraz badania diagnostyczne. Najprostszą i najtańszą metodą są badania krwi. Lekarz może zlecić trzy rodzaje badań:

• Przygodny test glukozy – o cukrzycy świadczy wynik powyżej 200 mg/dL,
• Stężenie glukozy na czczo - wynik wynoszący 126 mg/dL lub więcej jest podstawą do zdiagnozowania cukrzycy,
• Doustny test obciążenia glukozą (test OGTT) -  wynik równy lub powyżej 200 mg/dL świadczy o cukrzycy.

Podobne badania wykonuje się w celu diagnozy cukrzycy typu 1, jednak na postawie uzyskanych wyników nie sposób określić rodzaju cukrzycy. W tym celu można wykonać badanie na miano przeciwciał, które wykluczy cukrzycę typu 1 lub wykonać pomiar peptydu C, którego zwiększone stężenie wskazuje na cukrzycę typu 2.

Leczenie cukrzycy typu 2

Podstawowym postępowaniem w leczeniu cukrzycy typu 2 jest zmiana trybu życia z uwzględnieniem zbilansowanej diety oraz ćwiczeń fizycznych. Połączenie ćwiczeń aerobowych z treningiem siłowym pozwala uzyskać najbardziej optymalne rezultaty, zaś odpowiednia dieta ułatwia kontrolę wagi i utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi.

Lekiem pierwszego rzutu w terapii farmakologicznej jest metformina (Avamina, Formetic, Metformax, Siofor), która obniża poziom glukozy we krwi przez hamowanie jej produkcji w wątrobie, tym samym zmniejszając insulinooporność. Jeśli jednak leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, do terapii dołącza się kolejne preparaty, m.in. inhibitory α-glukozydazy (Adeksa, Glucobay), tiazolidynodiony (Pioglitazone Bioton, Pioglitazone Accord), leki inkretynowe (Byetta, Lyxumia, Januvia, Galvus, Onglyza, Trajenta) oraz gliflozyny (Invokana, Jardiance, Forxiga). W przypadku zaawansowania choroby, stosuje się także leczenie insuliną. Warto skorzystać z serwisu KtoMaLek.pl, który ułatwi znalezienie szukanych preparatów oraz zarezerwowanie ich w wybranej przez nas aptece.

Zalecenia dietetyczne dla cukrzyków

Chorujący na cukrzycę typu 2 to często osoby z nadwagą, dlatego zdrowa i zbilansowana dieta jest istotną częścią terapii. Zmniejszenie masy ciała i redukcja otyłości brzusznej zwiększa wrażliwość na insulinę, co pozwala łatwiej kontrolować poziom cukru. By tak się stało, chory musi dosyć rygorystycznie przestrzegać zaleceń dietetycznych dla diabetyków.

Podstawą diety cukrzyka powinny być warzywa, różne źródła białka (mięso, drób, ryby, mleko i jego przetwory), a także węglowodany złożone w postaci pełnoziarnistego pieczywa, razowych kasz oraz orzechów i nasion. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, węglowodany powinny stanowić około 45-60% zapotrzebowania energetycznego (w zależności od wskaźnika IG), tłuszcze około 30-35%, a białko 15-20%¹. Należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG), aby uniknąć gwałtownych skoków glukozy. Jednocześnie trzeba dbać o to, by dzienna podaż kalorii nie przekraczała zapotrzebowania organizmu. Jeżeli ułożenie odpowiedniego jadłospisu nastręcza problemów, warto skonsultować się z wykwalifikowanym dietetykiem.
Diabetycy powinni ograniczyć lub całkowicie wykluczyć alkohol oraz palenie papierosów.

Cukrzyca typu 2 a powikłania

Jak każda choroba, cukrzyca typu 2 niesie ze sobą pewne ryzyko powikłań. Można podzielić je na powikłania ostre (pojawiają się niespodziewanie i trwają krótko) oraz przewlekłe, wynikające z podwyższonego stężenia glukozy. Ostrymi powikłaniami cukrzycy są:

• kwasica ketonowa - objawia się silnymi nudnościami i bólami brzucha, wymiotami, nadmiernym pragnieniem i częstym oddawaniem moczu. Oddech chorego przypomina zapach przegnitych jabłek. Przyczyną kwasicy ketonowej może być nieleczona lub źle leczona cukrzyca;
• zespół hiperglikemiczno–hiperosmolarny - objawia się znacznym odwodnieniem organizmu. chory odczuwa zwiększone pragnienie oraz potrzebę oddawania moczu, traci na wadze, a jego skóra staje się sucha i mało elastyczna. Towarzyszą mu także zawroty głowy, przyspieszone tętno i oddech;
• kwasica mleczanowa - jest skutkiem ubocznym przyjmowania leków przeciwcukrzycowych, choć zdarza się bardzo rzadko. Objawia się nadmiernym gromadzeniem mleczanów w organizmie, nudnościami, bólami brzucha, wymiotami i biegunką, obniżoną temperaturą ciała oraz niskim ciśnieniem i skąpomoczem;
• hiperglikemia - inaczej podwyższony poziom glukozy we krwi, może być skutkiem źle dobranej dawki leków lub jej pominięcia;
• hipoglikemia - inaczej niedocukrzenie, to poziom glukozy we krwi poniżej normy, spowodowany np. podaniem zbyt dużej dawki insuliny. Objawia się tzw. "wilczym głodem", tachykardią, osłabieniem organizmu, drżeniem ciała, bólem głowy oraz zmęczeniem i sennością;
• śpiączka hipoglikemiczna - to stan zagrażający życiu, wynikający z niedocukrzenia organizmu. Następuje w wyniku źle prowadzonej terapii u chorych leczonych insuliną. Możliwa jest także u osób leczonych lekami przeciwcukrzycowymi.

Przewlekłe powikłania cukrzycowe rozwijają się na przestrzeni wielu lat. Podwyższony poziom glukozy we krwi negatywnie wpływa na kondycję naczyń krwionośnych, co przyczynia się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Utrudniony przepływ krwi rzutuje na pracę wszystkich organów, w tym serca, nerek, mózgu oraz oczu, a także kończyn (przede wszystkim nóg). Zmiany te mogą prowadzić do tak poważnych schorzeń, jak stopa cukrzycowa, retinopatia cukrzycowa, udar mózgu czy nefropatia cukrzycowa. 

Powikłań tych można uniknąć dbając o prawidłowe leczenie cukrzycy i przestrzegając zaleceń lekarza.

_{1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017”, https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf}