Ogórecznik lekarski — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Ogórecznik lekarski — właściwości

Głównym surowcem zielarskim jest olej z ogórecznika, który posiada bogaty skład fitochemiczny. Zawiera kwas gamma-linolenowy, a także kwasy tłuszczowe: kwas oleinowy, linolowy, stearynowy, palmitynowy, erukowy i eikozenowy. Zawartość kwasu linolowego jest największa i wynosi około 35%.

Ziele ogórecznika zawiera dodatkowo flawonoidy, sole mineralne, garbniki, śluzy, puryny (alantoina), witaminę C, potas, magnez, krzemionkę, azotan potasu, a także alkaloidy pirolizydynowe. 

Taki skład powoduje, że ogórecznik lekarski ma właściwości powlekające, osłaniające, wpływające na przemianę materii, wzmacniające, uspokajające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, obniżające poziom cholesterolu, a także przeciwbiegunkowe. Surowcem leczniczym jest ziele, kwiat, a także wspomniany wcześniej olej pozyskiwany w wyniku ekstrakcji.

Ogórecznik lekarski — jak wygląda i skąd pochodzi?

Ogórecznik lekarski (łac. Borago officinalis) pochodzi z krajów śródziemnomorskich, ale obecnie występuje również w pozostałej części Europy. W Polsce możemy go spotkać zarówno jako chwast, ale także jako roślinę uprawną. 

Ogórecznik lekarski należy do rodziny ogórecznikowatych (łac. Boraginaceae) i jest rośliną jednoroczną. Osiąga do około 50-60 centymetrów wysokości, posiada owłosione, rozgałęzione i wznoszące się łodygi, które w dotyku są szorstkie. Dolne liście są duże i szerokie, natomiast górne są mniejsze, węższe i obejmują częściowo łodygę. Niezależnie od wysokości, liście ogórecznika są falowane i pomarszczone. Kwiaty mają 5 charakterystycznych fioletowo-niebieskich płatków, a także 5 białych osklepek. Owocem jest tzw. rozłupnia. Ogórecznik lekarski kwitnie od czerwca do lipca i jest rośliną owadopylną, a także miododajną. Z tego powodu niektórzy pszczelarze wysiewają ogórecznik lekarski wokół pasiek.

Ogórecznik pospolity — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej ogórecznik lekarski głównie stosowany był ze względu na działanie przeciwskurczowe, moczopędne i powlekające.

Zewnętrznie, w formie okładów czy płukanek, roślina ta może być stosowana w stanach zapalnych błony śluzowej np. jamy ustnej, czyrakach, oparzeniach, odmrożeniach, trądziku, świądzie i przy ogólnych problemach skórnych. 

Wewnętrznie napary z Borago officinalis, mogą przynieść pozytywny efekt w przypadku choroby wrzodowej żołądka, zapalenia nerek, stanów zapalnych układu pokarmowego, a także układu oddechowego. 

Ponadto z ogórecznika wytłaczany jest olej, który ma przyjemny orzechowy smak i posiada wiele leczniczych właściwości. Wspomaga pracę układu pokarmowego, delikatnie uspokaja, wspomaga oczyszczanie się organizmu, pracę układu moczowego, a także łagodzi objawy choroby zwyrodnieniowej stawów.

Ogórecznik lekarski na problemy skórne

Ogórecznik lekarski, jak już wcześniej wspomniano, działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i antyoksydacyjnie. Z tego powodu często spotykany jest w kosmetykach na skórę trądzikową. Ogórecznik można stosować w formie płukanek czy okładów na stany zapalne oraz na skaleczenia, czyraki, egzemy, ropnie, zmiany, którym towarzyszy świąd, a także ciężko gojące się rany. Wstępne badania wykazały pozytywne działanie ogórecznika w leczeniu i zapobieganiu uszkodzeń skóry, spowodowanych szkodliwym działaniem promieniowania UV. 

Ogórecznik lekarski na układ oddechowy

Ogórecznik lekarski działa powlekająco i osłaniająco. Z tego powodu stosowany był u osób borykających się z kaszlem, anginą, zapaleniem migdałków, a także innymi stanami zapalnymi układu oddechowego. W takich przypadkach ogórecznik spożywano zwykle w formie naparów, kilka razy dziennie. 

Ogórecznik lekarski na uspokojenie

Dawniej ogórecznik lekarski stosowany był w leczeniu nerwicy, depresji, schizofrenii i w ogólnych stanach wzmożonego napięcia. Obecnie wykorzystuje się jego działanie kojące nerwy, w szczególności w preparatach dla kobiet zmagających się z menopauzą. 

Regularne spożywanie oleju z ogórecznika usprawnia krążenie, wpływa pozytywnie na przemianę materii, a także może przynieść ulgę po wzmożonym wysiłku fizycznym.

Ogórecznik lekarski — dawkowanie

Ogórecznik lekarski w postaci oleju można przyjmować w ilości jednej łyżeczki, bezpośrednio, jak i jako dodatek do sałatek czy zimnych potraw. Natomiast ziele ogórecznika można z powodzeniem dodawać do kąpieli. 

Leki i suplementy zawierające ogórecznik lekarski

Na rynku dostępny jest olej z ogórecznika lekarskiego w formie płynu, jak i kapsułek. Ponadto roślina ta wchodzi w skład wielu suplementów diety na napięcie nerwowe, skórę czy na poprawę poziomu cholesterolu. 

Ogórecznik lekarski w ciąży

Ogórecznik lekarski nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży, a także kobiety karmiące piersią, ze względu na zawarte w nim alkaloidy pirolizydynowe, które mogą wpłynąć negatywnie na płód, jak i na zdrowie matki. 

Ogórecznik lekarski — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania ogórecznika jest ciąża, karmienie piersią, nadwrażliwość na którąkolwiek substancję zawartą w tej roślinie, a także przyjmowanie niektórych leków. 

Ogórecznik lekarski — możliwe działania niepożądane

Ogórecznik lekarski może zawierać alkaloidy pirolizydynowe, które mogą doprowadzić do uszkodzenia wątroby, a w konsekwencji do rozwoju raka wątroby.

Ogórecznik lekarski — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ogórecznik lekarski może wejść w interakcję z niektórymi lekami, a w szczególności z induktorami cytochromu P450 (np. fenobarbital, fenytoina), co w efekcie może doprowadzić do zwiększenia działania toksycznego niektórych substancji zawartych w ogóreczniku. Innymi lekami, które mogą wejść w interakcję z tą rośliną, są leki przeciwzakrzepowe np. klopidogrel, aspiryna, a także fenotiazyny.

Ogórecznik lekarski w Ziołopedii — podsumowanie

Ogórecznik lekarski jest znanym surowcem leczniczym, który wchodzi w skład wielu suplementów diety, a także kosmetyków. Roślina ta posiada wiele cennych właściwości leczniczych, od działania przeciwzapalnego, po uspokajające, wzmacniające i moczopędne. Ogórecznik szczególnie sprawdzi się przy trądziku, stanach zapalnych skóry, a także przy kaszlu i napięciu nerwowym.

Bibliografia

1. Asadi-Samani, M., Bahmani, M., & Rafieian-Kopaei, M. (2014). The chemical composition, botanical characteristic and biological activities of Borago officinalis: a review. Asian Pacific journal of tropical medicine, 7, S22-S28. 
2. Gilani, A. H., Bashir, S., & Khan, A. U. (2007). Pharmacological basis for the use of Borago officinalis in gastrointestinal, respiratory and cardiovascular disorders. Journal of Ethnopharmacology, 114(3), 393-399.
3. Borago officinalis L. Materia Medica Opoliensis. Dostępne na: https://mmo.uni.opole.pl/details?item=gatunki&id=285 (Dostęp 26.04.24)
4. Seo, S. A., Park, B., Hwang, E., Park, S. Y., & Yi, T. H. (2018). Borago officinalis L. attenuates UVB-induced skin photodamage via regulation of AP-1 and Nrf2/ARE pathway in normal human dermal fibroblasts and promotion of collagen synthesis in hairless mice. Experimental gerontology, 107, 178–186. https://doi.org/10.1016/j.exger.2018.02.017 

Autor