Jak objawia się cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa – skąd się bierze?

Cukrzyca ciążowa, (ang. gestational diabetes mellitus, w skrócie GDM) podobnie, jak cukrzyca typu 1 i 2, jest rodzajem zaburzenia gospodarki węglowodanowej, którego objawem jest podwyższony poziom glukozy we krwi - hiperglikemia. O cukrzycy ciężarnych mówi się wtedy, gdy zostanie ona wykryta u kobiety, która nie chorowała na cukrzycę przed zajściem w ciążę.

Diagnoza choroby przeważnie następuje między 24. a 28. tygodniem ciąży. To właśnie w tym okresie każda ciężarna musi wykonać obowiązkowy doustny test obciążenia glukozą (OGTT), zwany potocznie krzywą cukrową. Część przypadków zachorowań wymaga leczenia insuliną, jednak u wielu ciężarnych wystarczy modyfikacja diety i aktywność fizyczna, by glikemia była prawidłowa. Jeżeli zastosowanie insuliny jest konieczne, zwykle  zadowalające wyrównanie glikemii uzyskuje się, stosując stosunkowo niewielkie dawki.

Jak objawia się cukrzyca ciążowa?

Problem w tym, że cukrzyca ciążowa nie daje żadnych specyficznych objawów, a jej symptomy pokrywają się z dolegliwościami charakterystycznymi dla okresu ciąży. Prawie każda ciężarna częściej bywa w toalecie, jest przemęczona, miewa napady głodu lub wzmożone uczucie pragnienia i suchości w ustach. Przybieranie na wadze również nie jest niczym alarmującym. Właśnie dlatego tak istotne są badania w ciąży, w tym wykonywanie glikemii.

Przyczyny rozwoju cukrzycy ciążowej

Ciąża to okres znaczących wahań hormonalnych. W tym czasie znacząco rośnie wydzielanie estrogenu, progesteronu, prolaktyny i laktogenu łożyskowego, które konieczne są do prawidłowego rozwoju i przebiegu ciąży. Hormony te są antagonistami produkowanej przez trzustkę insuliny. Ich wysokie stężenie może upośledzać działanie insuliny i znacząco obniżać wrażliwość organizmu na jej działanie, co skutkuje podwyższeniem poziomu glukozy we krwi. Zdarzają się przypadki (blisko 10% diagnoz), że zdiagnozowana cukrzyca ciążowa w rzeczywistości jest niewykrytą wcześniej cukrzycą typu 1 lub 2.

Na wysoki poziom hormonów nie mamy większego wpływu. Są jednak czynniki modyfikowalne, które znacząco zwiększają ryzyko zachorowania na cukrzycę ciążową. Prawdopodobieństwo cukrzycy ciężarnych rośnie u kobiet, które ukończyły 35. rok życia, a także u pań zmagających się z nadwagą lub otyłością. Ponadto cukrzyca ciążowa jest bardziej prawdopodobna u przyszłych mam, które:

• mają nadciśnienie tętnicze,
• urodziły więcej niż dwoje dzieci,
• urodziły dziecko o masie powyżej 4 kilogramów,
• urodziły dziecko z wadą rozwojową,
• poroniły,
• chorowały na cukrzycę ciążową,
• chorują na zespół policystycznych jajników (PCOS),
• mają w rodzinie przypadki cukrzycy typu 2.

Jak lekarze diagnozują cukrzycę ciążową?

Z początkiem ciąży ciężarna powinna wykonać standardowe badanie stężenia glukozy we krwi na czczo. Jeżeli wynik wyjdzie prawidłowy, kolejne badanie, czyli test tolerancji glukozy, wykonuje się dopiero między 24. a 28. tygodniem ciąży. W przypadku dużego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej, ginekolog może zlecić wykonanie testu obciążenia glukozą już na początku ciąży.  Do badania przystępuje się będąc na czczo. Najpierw pobiera się krew żylną w celu oznaczenia poziomu glukozy. Następnie pacjentka musi wypić roztwór glukozy (75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody). Kolejne pobranie krwi wykonuje się po 60 i 120 minutach od spożycia roztwory.

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników 75 g OGTT¹:

• glikemia na czczo: 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl),
• glikemia w 1 h OGTT: ≥10 mmol/l (180 mg/dl),
• glikemia w 2 h OGTT: 8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl).

Wyniki powyżej normy wskazują na cukrzycę cukrową. W tej sytuacji przyszła mama powinna być pod stałą opieką ginekologa oraz diabetologa.

Metody leczenia cukrzycy ciążowej

W leczeniu cukrzycy ciążowej kluczową rolę odgrywa zmiana nawyków żywieniowych. Ciężarna powinna stosować tzw. dietę cukrzycową dla kobiet w ciąży. Czym się ona charakteryzuje? W przypadku ciąży pojedynczej bilans kaloryczny powinien wynosić przynajmniej 1800 kcal. Kobiety spodziewające się bliźniąt powinny spożywać przynajmniej 2000 – 2200 kcal. Dieta powinna zawierać więcej białka, aby płód mógł się prawidłowo rozwijać, a także odpowiednią dawką tłuszczów i węglowodanów złożonych. Zasady żywienia w tym okresie najlepiej omówić z dietetykiem, który dopasuje jadłospis do potrzeb ciężarnej.

Aktywność fizyczna jest równie ważna, co zawartość talerza. Jeżeli ginekolog nie widzi przeciwwskazań do ćwiczeń, przyszła mama może uprawiać sport o intensywności dostosowanej do jej stanu i możliwości. To ważne, ponieważ aktywność fizyczna w połączeniu z dietą ułatwia kontrolowanie glukozy we krwi. Poziom cukru powinno się monitorować za pomocą glukometru.

U większości ciężarnych dieta i sport wystarczą, by utrzymać odpowiedni poziom cukru we krwi. Są jednak przypadki, gdy konieczna jest terapia insuliną, jednak o tym decyduje diabetolog. Najczęściej stosowanym modelem insulinoterapii są 4 wstrzyknięcia: - 3 wstrzyknięcia insuliny krótko działającej - 1 wstrzyknięcie insuliny długodziałającej (izofanowej) na noc. Ponadto, po konsultacji z lekarzem, można zastosować preparat bez recepty zawierający mio-inozytol, który bierze udział w metabolizmie glukozy i lipidów (np. Inofem, FertilOva, Inofolic).

Cukrzyca ciążowa a możliwe powikłania

Nieleczona cukrzyca ciężarnych jest poważnym zagrożeniem dla płodu. Podwyższone stężenie glukozy we krwi skutkować może hiperglikemią również u płodu. Stan ten może doprowadzić do nadmiernej masy płodu w stosunku do wieku płodowego (makrosomia) lub hipotrofii (zbyt mały płód w stosunku do wieku płodowego). Co więcej, niekontrolowana cukrzyca ciążowo znacznie zwiększa ryzyko wad wrodzonych w obrębie układu nerwowego, kostnego, moczowo-płciowego oraz układu krążenia.

Brak leczenia cukrzycy ciężarnych niesie negatywne konsekwencje także dla kobiety. Może doprowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego, infekcji dróg moczowych, a w skrajnych przypadkach wywołać stan przedrzucawkowy, a nawet przedwczesny poród.

Czy cukrzycę ciążową można wyleczyć?

U większości ciężarnych cukrzyca ciążowa ustępuje po zakończeniu ciąży. Szacuje się, że w około 10% przypadków objawy nadal się będą utrzymywać, co jest dowodem na niewykrytą wcześniej cukrzycę typu 1. Ponadto 30% ciężarnych, które zachorowały na cukrzycę ciążową może zachorować jeszcze raz podczas kolejnej ciąży.

Zdarza się, że mimo braku czynników ryzyka, kobieta i tak zachorowała na cukrzycę ciążową. Może to być sygnał, że występują pewne czynniki genetyczne mogące mieć wpływ na rozwój cukrzycy typu 2 w przyszłości. W takiej sytuacji warto skonsultować się ze swoim lekarzem rodzinnym i zawczasu podjąć kroki zapobiegawcze.

_{1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017, https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf}

Autor