Czym jest kinaza kreatynowa (CK)? Funkcje, wskazania do badania, normy?

Czym jest kinaza kreatynowa?

Kinaza kreatynowa (CK, CPK) nazywana jest również fosfokinazą kreatynową. CK to enzym, który bierze udział w przemianach energetycznych zachodzących nieustannie w komórkach ludzkiego organizmu. Największe stężenie kinazy kreatynowej znajdziemy w tkankach, które mają duże zapotrzebowanie na energię. Na całkowitą aktywność kinazy kreatynowej składają się 3 odmiany tego enzymu:

• kinaza kreatynowa występująca w mózgu CK-BB;
• kinaza kreatynowa w mięśniach szkieletowych CK-MM;
• kinaza kreatynowa obecna w mięśniu sercowym CK-MB.

Powyższe parametry mogą wzrastać przy zażywaniu niektórych leków, po dużym wysiłku fizycznym, a także po uszkodzeniu mięśni.

Wysoki poziom kinazy kreatynowej

Najbardziej powszechnymi czynnikami powodującymi podwyższenie poziomu kinazy kreatynowej (CK) są:

• uszkodzenia mięśni szkieletowych — przy wysiłku fizycznym, urazie mechanicznym, operacjach, zapaleniu mięśni i drgawkach;
• dystrofie mięśniowa np. Duchenne’a, rdzeniowy zanik mięśni;
• niektóre leki — statyny, fibraty czy neuroleptyki (olanzapina, klozapina);
• zatrucie alkoholem, CO oraz strychniną;
• nowotwory mięśni;
• choroby ośrodkowego układu nerwowego np. napad padaczki, udar lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• zatorowość płucna;
• choroby mięśnia sercowego takie jak zawał oraz zapalenie mięśnia sercowego;
• inne choroby np. niedoczynność tarczycy.

Podwyższona kinaza kreatynowa w przypadku pacjentów leczonych na hipercholesterolemię powinna wzbudzić podejrzenia lekarza prowadzącego. Jednym z działań niepożądanych leków przeciwmiażdżycowych (statyn) jest tzw. rabdomioliza, czyli masywny rozpad mięśni.

Co oznacza niska aktywność CK?

Niski poziom aktywności kinazy kreatynowej może być powiązany z alkoholową chorobą wątroby, reumatoidalnym zapaleniem stawów lub z ostatnią fazą dystrofii mięśniowej. Wtedy duża część tej tkanki uległa już bardzo poważnym uszkodzeniom.

Kinaza kreatynowa — diagnostyka

Badanie poziomu aktywności kinazy kreatynowej wykonywane jest bezpośrednio z osocza krwi żylnej. Pacjent proszony jest o przyjście na czczo (warto zachować około 8-godzinną przerwę od jedzenia) oraz o ograniczenie intensywnego wysiłku fizycznego na 2-3 dni przed pobraniem krwi. Lekarz prowadzący może wystawić skierowanie, wtedy koszt takiego badania refundowany jest w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Jeśli pacjent przyjmujący leki, które mogą powodować podwyższenie aktywności kinazy kreatynowej, zdecyduje się na oznaczenie CK prywatnie, koszt waha się od 15 do 20 zł.

Normy aktywności kinazy kreatynowej

W przypadku mężczyzn jest to 24-195 IU/l. Jeśli chodzi o kobiety, wartość bezpiecznego poziomu aktywności CK to 24-170 IU/l. Natomiast norma aktywności CK-MB <12 IU/l, przy czym CK-MB mass <5 ng/ml. Jeśli mamy do czynienia z pacjentem w trakcie zawału, możemy zaobserwować zmiany, które są typowe dla tego schorzenia i między innymi dzięki temu oznaczeniu odróżnić je od innych poważnych chorób. Podczas zawału następuje nagły wzrost aktywności kinazy kreatynowej w ciągu 3-4 godzin od wystąpienia bólu w klatce piersiowej. Maksimum stężenia jest osiągane po 18-24 godzinach, później następuje normalizacja w ciągu 72 godzin od momentu pojawienia się objawów.

Jak obniżyć poziom kinazy kreatynowej?

Przede wszystkim poprzez leczenie choroby podstawowej. Warto również wspomnieć, że kinaza kreatynowa u sportowców z dużą masą mięśniową lub regularnie ćwiczących siłowo może przekroczyć powyżej podane normy. W tej sytuacji jest to zjawisko fizjologiczne. W takim przypadku zaleca się ograniczenie intensywności treningów oraz dbanie o właściwą regenerację po ćwiczeniach. Należy dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość węglowodanów, elektrolitów i białek, zwłaszcza tych bogatych w aminokwasy rozgałęzione (BCAA). Wskazane jest także stosowanie masażu sportowego oraz zapewnienie sobie minimum 7-8 godzin snu.

Jeśli chcesz sprawdzić dostępność wybranych preparatów w Twojej aptece, odwiedź stronę KtoMaLek.pl

Bibliografia

1. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2021
2. Gajewski K. "Kinaza kreatynowa". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów.  https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171854,kinaza-kreatynowa
3. Kitzenberg, D., Colgan, S. P., & Glover, L. E. (2016). Creatine kinase in ischemic and inflammatory disorders. Clinical and translational medicine, 5(1), 31. https://doi.org/10.1186/s40169-016-0114-5 

Autor