Wszawica – jak leczyć i zapobiegać?

Wszawica – co to za choroba?

Wszawica (łac. pediculosis), inaczej pedikuloza, jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez owady bytujące na ludzkim ciele – wszy. Te niewielkie stawonogi osiągają rozmiary od 0,35 do 6 mm, ich źródłem pożywienia jest krew wyssana ze skóry żywiciela. Istnieje wiele gatunków wszy, jednak człowiekowi zagrażają wszy ludzkie, do których zalicza się:

• wszawica głowowa (łac. pediculosis capillitii) – wywołuje ją wesz głowowa, która bytuje na owłosionej skórze głowy;
• wszawica odzieżowa (łac. pediculosis vestimenti) – przyczyną tego schorzenia jest obecność wszy odzieżowej, która żyje i rozmnaża się w odzieży (lub pościeli), a człowieka traktuje wyłącznie jako żywiciela. Dolegliwość ta występuje najrzadziej i przeważnie wynika z nieprzestrzegania zasad higieny;
• wszawica łonowa (łac. pediculosis pubis s. phitirasi) – przyczyną choroby jest obecność wszy łonowej, która przenoszona jest drogą płciową. Owad ten pasożytuje w obrębie owłosienia łonowego i może się rozprzestrzeniać na inne części ciała (włosy ud, brzucha, pach, brwi i rzęs), z wyłączeniem owłosionej skóry głowy.

Najczęściej spotykane jest zakażenie wszą głowową. Problem wszawicy głowowej dotyczy przede wszystkim dzieci, jednak nie brakuje przypadków tej choroby również u dorosłych.

Skąd się biorą wszy?

Na wszawicę głowową najczęściej chorują dzieci oraz młodzież szkolna, które każdego dnia przebywają w dużych zbiorowiskach ludzi - w przedszkolach i szkołach, koloniach, obozach letnich, akademikach itp. Podczas zabawy dzieci mają ze sobą bezpośredni kontakt, chętnie dzielą się zabawkami, odzieżą, gumkami do włosów i szczotkami, co sprzyja przenoszeniu się wszy z głowy na głowę.

Dorośli mogą się zarazić wszawicą głowową od swoich dzieci, jednak okazji do „złapania wszy” jest znacznie więcej. Ryzyko jest większe, gdy korzystamy ze środków komunikacji zbiorowej lub przebywamy w dużych skupiskach ludzi np. podczas zakupów w galerii, na dworcu, imprezie masowej.

Jak rozpoznać objawy wszawicy?

Typowym objawem, który może sygnalizować obecność wszy jest uporczywe swędzenie skóry głowy, zwłaszcza w okolicy potylicznej, ciemieniowej i skroniowej. Właśnie w tych miejscach pasożyty wkłuwają się w skórę, by wyssać od swojego żywiciela nieco krwi i jednocześnie wpuszczają toksynę, która powoduje świąd. Swędzeniu może towarzyszyć zaczerwienienie skóry na linii włosów, a także na karku i za uszami, a także zadrapania i drobne rany wynikające z drapania swędzących miejsc. Uszkodzenia skóry głowy są idealnym środowiskiem dla rozwoju różnych bakterii i grzybów.

Przeczesując włosy osoby zakażonej wszawicą, między poszczególnymi pasmami można zauważyć gnidy – jajeczka wszy. To niewielkie, owalne grudki koloru biało-żółtego, przytwierdzone do włosów specjalną wydzieliną, która działa jak silny klej i uniemożliwia usunięcie jajeczek przy pomocy zwykłych środków higienicznych.

Metody leczenia wszawicy – jak pozbyć się wszy?

Wystąpienie objawów wszawicy głowowej i obecność jaj owadów na włosach to sygnał, że należy natychmiast zacząć działać. Leczeniu powinna się poddać osoba zakażona oraz najbliżsi członkowie rodziny. Terapię można przeprowadzić na własną rękę, jeśli jednak wystąpią objawy wtórnego nadkażenia bakteryjnego, należy udać się do lekarza rodzinnego lub bezpośrednio do dermatologa.

W leczeniu wszawicy należy sięgnąć po odpowiedni preparat na wszy. Dostępne są środki w postaci sprayów (np. Pipi Nitolic, Hedrin Raz, Puressentiel S.O.S Wszawica.), płynów (np. Paranit Lotion, Hedrin, Pedicul Hermal, Nyda Plus) i szamponów (np. Parasidose, Paranit, Seboradin Med, Sora Forte). Podczas ich stosowania należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta – właściwej aplikacji, dawkowania, czasu kuracji, w przeciwnym razie może dojść do nawrotu choroby. Po zastosowaniu preparatu na wszy należy wyczesać z włosów martwe wszy i odklejony gnidy przy pomocy gęstego grzebienia (np. GRZEBIEŃ ELEKTRONICZNY NA WSZY I GNIDY VITAMMY, GRZEBIEŃ NA WSZY/GNIDY ZAPX C200 ELEKTROSTATYCZNY, Cicho Wsza WYCZESKA, NITCOMB GRZEBIEŃ NA WSZY JEDNORZĘDOWY). Kurację powtarza się po 7-10 dniach. W żadnym wypadku nie należy golić głowy osoby dotkniętej wszawicą, ponieważ grozi to wystąpieniem nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych, a w efekcie wydłużenie procesu leczenia. 

Szczotki, grzebienie, gumki do włosów i spinki należy wygotować lub zniszczyć. Pościel, odzież i ręczniki trzeba wyprać w temperaturze co najmniej 60°C. Pozostałe tekstylia, których prać nie wolno, można spryskać preparatami owadobójczymi i zamknąć w szczelnym, foliowym worku na 10 dni. Dziecięce zabawki pluszowe również należy wyprać lub przechowywać z zamrażarce przez 48 godzin.

W celu zapobiegania nawrotom, w czasie wzmożonego narażenia na zarażenie wszawicą, można zastosować środki odstraszające w postaci aerozolu (np. Sora Protect, PIPI NITOLIC Prevent Plus) lub gumek do włosów (CICHO wSZA Gumki do włosów).

Jak zapobiegać nawrotom wszawicy?

Prawidłowe nawyki higieniczne mogą znacząco zminimalizować ryzyko wszawicy, dlatego warto ich przestrzegać podczas codziennych czynności. Przede wszystkim nie należy korzystać ze szczotki, grzebienia i pozostałych akcesoriów do włosów oraz nakryć głowy należących do innych osób. Podczas wspólnych treningów, zabaw z dziećmi i innych aktywności grupowych zaleca się spinać włosy.

W nawyk powinno nam wejść systematyczne kontrolowanie skóry głowy, by wykryć pierwsze objawy wszawicy. W przypadku dzieci warto dokonywać regularnych przeglądów skroni, okolicy karku i skóry za uszami oraz codziennie wyczesywać włosy. Istotna jest także regularna pielęgnacja skóry głowy i włosów, dostosowana do naszych potrzeb. Zaleca się jednak, by włosy myć nie rzadziej niż raz w tygodniu.