Szczawik zajęczy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Szczawik zajęczy — właściwości

W liściach szczawiku zajęczego obecnych jest wiele składników odżywczych, witamin i antyoksydantów. Szczawik jadalny zawiera witaminę C, witaminę E, beta-karoten, luteinę, flawonoidy (rutynę, kwercetynę, hiperozyd) i kwasy fenolowe (ferulowy, kawowy, chlorogenowy). 

Szczawik zajęczy jest dobrym źródłem witaminy C i karotenów. Zawiera jednak znaczne ilości szczawianów, dlatego należy spożywać go w umiarkowanych ilościach. 

Szczawik zajęczy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Szczawik zajęczy (łac. Oxalis acetosella) nazywany również zajęczym zielem lub zajęczą kapustą, to wieloletnia roślina zielna występująca na półkuli północnej. Można znaleźć ją w wilgotnych lasach i na wrzosowiskach.

Szczawik jadalny osiąga 5-12 centymetrów wysokości. Jego liście składają się z długiego, czerwonego ogonka liściowego, na którego szczycie znajdują się trzy sercowate blaszki liściowe. Pojedyncza blaszka ma długość 1-2 centymetry. Liście mogą być zielone przez całą zimę lub nie, w zależności od środowiska, w którym występuje roślina, składają się też na noc i rozkładają w ciągu dnia, gdy świeci słońce. Wczesną wiosną pojawiają się małe, białe lub delikatne różowe kwiaty z fioletowymi żyłkami. Roślina może rozsiewać nasiona na odległość nawet 1 metra.

Szczawik zajęczy jest rośliną jadalną. Liście mają kwaśny, orzeźwiający smak. Stanowią doskonały dodatek do sałatek, zup, sosów, a także deserów. Pierwsze młode liście pojawiają się w połowie kwietnia. Najlepsze walory smakowe mają właśnie młode liście, ponieważ starsze mogą mieć gorzkawy smak. 

Szczawik zajęczy — działanie, wskazania do stosowania

W tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej szczawik zajęczy jest stosowany na dolegliwości wątrobowe, problemy trawienne i bóle brzucha. Wierzy się, że szczawik jest przydatny w leczeniu żółtaczki. W tym celu przyjmuje się raz dziennie łyżkę stołową świeżego soku ze szczawiku zmieszanego z maślanką. W Indiach szczawik ugotowany z maślanką jest domowym lekarstwem na niestrawność i biegunkę u dzieci. Co więcej, żucie liści uważane jest za dobry środek na afty.  Liście szczawiku są stosowane w niektórych dolegliwościach skórnych takich, jak kurzajki czy odciski. 

W medycynie ludowej roślinie przypisuje się działanie przeciwrobacze, przeciwzapalne, przeciwbólowe i moczopędne. Szczawik jest również stosowany w leczeniu grypy, gorączki, infekcji dróg moczowych, biegunki i ukąszeń jadowitych węży lub skorpionów. Ze względu na dużą zawartość witaminy C roślina jest przydatna w leczeniu szkorbutu. 

Większość tradycyjnych zastosowań szczawiku nie została potwierdzona w badaniach. Nie wiadomo więc, w jakim stopniu roślina ta pomocna jest w leczeniu wyżej wymienionych dolegliwości. 

Szczawik zajęczy na bakterie

Antybiotyki stanowią podstawę leczenia infekcji bakteryjnych. Wysoka zmienność genetyczna bakterii umożliwia u nich szybki rozwój antybiotykooporności. Dlatego nieustannie poszukuje się nowych związków o działaniu antybakteryjnym.

Wykazano, że metanolowy i etanolowy ekstrakt ze szczawiku zajęczego wykazuje znaczną aktywność przeciwbakteryjną przeciwko Shigella flexneri, Salmonella paratyphi B, Streptococcus faecalis i S. aureus. Substancją czynną szczawiku odpowiedzialną za aktywność przeciwbakteryjną są związki fenolowe. 

Działanie przeciwbakteryjne może potwierdzać użyteczność tradycyjnego stosowania szczawiku w leczeniu biegunek oraz ran. 

Szczawik zajęczy na niedobór witaminy C

Szczawik zajęczy zawiera znaczne ilości witaminy C. W związku z tym szczawik zajęczy oraz inne gatunki szczawiku w medycynie ludowej stosowane były w przypadku szkorbutu. Przydatny był zwłaszcza wczesną wiosną, kiedy niedostępne jeszcze były świeże owoce czy warzywa. Obecnie szkorbut występuje rzadko, głównie u osób z niedożywieniem czy zaburzeniami wchłaniania. 

Szczawik zajęczy jako antyoksydant

Antyoksydanty (przeciwutleniacze) to związki, które hamują powstawanie wolnych rodników tlenowych — tzw. zmiatacze wolnych rodników. Wolne rodniki uszkadzają komórki i tkanki organizmu, tym samym przyczyniając się m.in. do procesów starzenia, rozwoju miażdżycy i chorób neurodegeneracyjnych. Antyoksydantami zawartymi w szczawiku są witamina C, witamina E, flawonoidy, beta-karoten i luteina. 

Szczawik zajęczy — jak dawkować?

Szczawik zajęczy nie ma zastosowania w medycynie, dlatego dane o odpowiednim dawkowaniu nie są dostępne. 

Leki i suplementy zawierające szczawik zajęczy

Nie są dostępne preparaty zawierające szczawik zajęczy. Stosuje się głównie świeżo zebrane liście. Najlepiej zbierać młode liście, które pojawiają się już w połowie kwietnia. 

Szczawik zajęczy w ciąży

Nie wiadomo, czy szczawik zajęczy jest bezpieczny w trakcie ciąży i karmienia piersią. Unikaj konsumpcji szczawiku w czasie ciąży. 

Szczawik zajęczy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Ze względu na dosyć wysoką zawartość szczawianów, szczawik zajęczy należy spożywać z umiarem. Zawartość szczawianów wynosi 110-140 mg/g suchej masy. Jest ona porównywalna z rabarbarem i szpinakiem.

Jak każdy owoc, czy zioło zebrane w lesie, również w przypadku szczawiku należy pamiętać o ewentualnym ryzyku zakażenia bąblowicą. Pamiętaj o dokładnym umyciu liści przed spożyciem.

Szczawik zajęczy — możliwe działania niepożądane

Szczawik zajęczy zawiera znaczne ilości szczawianów. Jeśli masz skłonności do kamicy nerkowej, spożywanie szczawiku w większych ilościach może przyczynić się do nasilenia dolegliwości z nią związanych. 

Szczawik zajęczy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są dostępne dane na temat bezpieczeństwa łączenia szczawiku z innymi ziołami, lekami czy suplementami diety. Jeśli przyjmujesz jakieś leki, przed włączeniem do diety szczawiku skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 

Szczawik zajęczy w Ziołopedii — podsumowanie

Szczawik zajęczy jest interesującą rośliną jadalną z wieloma składnikami odżywczymi. Nie ma on potwierdzonego zastosowania w medycynie, ale stanowi ciekawy dodatek w kuchni. 

Bibliografia

1. Šircelj, Helena & Mikulic-Petkovsek, Maja & Franc, Batič. (2010). Antioxidants in spring leaves of Oxalis acetosella L. Food Chemistry. 123. 351-357. 10.1016/j.foodchem.2010.04.042.
2. M.P., Raghavendra & Satish, Saraswathi & Anandarao, Raveesha. (2006). Phytochemical analysis and antibacterial activity of Oxalis corniculata; a known medicinal plant. My Sci. 1.
3. Badwaik, Hemant & Singh, Mukesh & Thakur, Deepa & Giri, Tapan & Tripathi, D. (2011). The Botany, Chemistry, Pharmacological and Therapeutic Application of Oxalis Corniculata Linn– A Review. International Journal of Phytomedicine. 3. 1-8.

Autor