Czym jest dopamina i jaką rolę odgrywa w naszym organizmie?

Czym jest dopamina?

Dopamina (łac. dopaminum) jest neuroprzekaźnikiem syntezowanym i uwalnianym przez dopaminergiczne neurony zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym, czyli mózgu i rdzeniu kręgowym. Stanowi część tzw. układu nagrody, czyli zbioru struktur mózgowych, które związane są z kontrolą zachowań i motywacją. Nie bez powodu nazywana jest „cząsteczką motywującą”, gdyż to właśnie dopamina odpowiada na naszą silną wolę i podejmowanie działań, które są korzystne dla nas i naszego organizmu, przy jednoczesnym unikaniu potencjalnie negatywnych bodźców.  

Dopamina pełni różne funkcje w zależności od miejsca swojego działania:

• bierze udział metabolizmie wapnia, co wpływa na strukturę i wytrzymałość kości; wpływa też na napięcie mięśni szkieletowych oraz koordynację ruchową;
• reguluje wydzielanie hormonów, w tym prolaktyny i gonadotropin;
• wraz z całym układem nagrody odgrywa istotną rolę w tworzeniu więzi między partnerami, ma tez niebagatelny wpływ na warunkowanie zachowań macierzyńskich;
• wpływa na procesy związane z koncentracją uwagi, rozwiązywaniem problemów, zapamiętywaniem oraz nauką nowych rzeczy;
• jest jednym z elementów regulujących cykl czuwania i snu;
• normalizuje poziom ciśnienia tętniczego krwi i kontroluje homeostazę wodno-elektrolitową w organizmie;
• wraz z pozostałymi neuroprzekaźnikami warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Nie dziwi więc, że zmiany ilości dopaminy mogą prowadzić do licznych nieprawidłowości.

Niedobór dopaminy – co jest przyczyną?

Dopamina jest jednym z kluczowych związków, które warunkują pracę mózgu. Jej niedobory mogą w znaczący sposób odbić się na naszym zdrowiu. Dzieje się tak, gdy dieta jest uboga w L-tyrozynę, aminokwas będący prekursorem w syntezie dopaminy. Niedobory dopaminy występują też przy niewystarczającej podaży witaminy C i E oraz witamin z grupy B, które uczestniczą w syntezie dopaminy. Ponadto źle zbilansowana dieta, obfitująca w tłuszcze nasycone i uboga w warzywa i owoce (główne źródła antyoksydantów) prowadzi do stresu oksydacyjnego, czyli zachwiania równowagi między antyoksydantami a utleniaczami, co również uznawane jest za jedną z przyczyn spadku wydzielania dopaminy. Nie bez znaczenia jest też stymulowanie układu nagrody używkami, co zaburza pracę układu dopaminergicznego.

Jak objawia się niedobór dopaminy?

Wiedząc jaką rolę w ludzkim organizmie odgrywa dopamina, nietrudno odgadnąć, czym mogą grozić jej niedobory. Niski poziom dopaminy sprzyja występowaniu zespołu chronicznego zmęczenia, przypadłości charakteryzującej się długotrwałym zmęczeniem, które jest tak obezwładniające, że upośledza codzienną aktywność społeczną i zawodową. Osoby zmagające się z niedoborami dopaminy są apatyczne, senne i przemęczone, mają ogromne trudności z porannym wstawaniem. Może im towarzyszyć zwiększone odczuwanie bólu, problemy z pamięcią i koncentracją, niska motywacja, nasilona introwersja i lęk społeczny, przyrost masy ciała, jak również zaburzenia depresyjne (w tym rozwój depresji poporodowej).

Niedobory dopaminy obserwuje się u osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).

Niedobór dopaminy a choroba Parkinsona

W przebiegu choroby Parkinsona dochodzi do obumierania komórek nerwowych układu dopaminergicznego w istocie czarnej śródmózgowia. Schorzenie to dotyczy populacji osób dorosłych między 40. a 60. rokiem życia i choć od wielu lat stanowi przedmiot intensywnych badań, lekarza nadal nie wiedzą, co jest przyczyną śmieci neuronów dopaminergicznych istoty czarnej. 

Objawy choroby Parkinsona narastają powoli w okresie kilkunastu lat. Pacjenci zmagający się z tym schorzeniem cierpią na sztywność mięśni, spowolnienie i zubożenie ruchów (bradykinezja) i drżenie spoczynkowe. Mimo leczenia i rehabilitacji symptomy te pogłębiają się, doprowadzając do niepełnosprawności. W farmakoterapii stosuje m.in. się lewodopę, która ulega przekształceniu w dopaminę, a także leki zwiększające uwalnianie dopaminy, antagonistów receptorów dopaminowych i środki hamujące rozkład dopaminy.

Czym grozi nadmiar dopaminy?

Choć nadmiar dopaminy stwierdzany jest rzadziej, może być również niebezpieczny dla zdrowia. Powodem takiego stanu często bywa nieuregulowane nadciśnienie tętnicze krwi (niereagujące na terapię standardowymi lekami hipotensyjnymi) lub guz nadnerczy. Wraz z nadmiarem dopaminy pojawić się mogą problemy koncentracją i trzeźwym odbiorem rzeczywistości, wzrost agresji i zmniejszenie empatii, a także halucynacje i urojenia.

Czy można samodzielnie zwiększyć poziom dopaminy?

Zmiana stylu życia oraz wprowadzenie pewnych nawyków mogą korzystnie wpłynąć na poziom dopaminy w organizmie i tym samym poprawę samopoczucia. Warto zadbać o to, by w codziennym jadłospisie znalazły się źródła tyrozyny np. migdały, pestki dyni, awokado, banany, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych (m.in. soja), a także ryby czy mięso drobiowe. Dieta powinna obfitować w warzywa i owoce, które dostarczą do organizmu substancji o potencjale antyoksydacyjnym. Potwierdzono doświadczalnie, że uczucie zadowolenia związane z jedzeniem, a także zakochaniem wiąże się ze wzrostem wydzielania dopaminy w mózgu.

Prócz diety warto też pamiętać o regularnej aktywności fizycznej, która nie tylko pomaga zachować kondycje i prawidłową masę ciała, ale też poprawia samopoczucie. Ważny jest też odpoczynek oraz odpowiednia ilość snu (7-8 godzin), by organizm mógł się zregenerować. Odpowiedniemu stężeniu dopaminy sprzyja też ekspozycja na światło słoneczne i przebywanie na świeżym powietrzu, unikanie używek, regularna medytacja. Część badań dowodzi również, że słuchanie muzyki stymuluje wydzielanie dopaminy.

Autor