Żurawina wielkoowocowa — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Żurawina wielkoowocowa — właściwości

Owoce żurawiny, podobnie do innych owoców jagodowych, są niskokaloryczne. 100 gramów tych czerwonych owoców dostarcza zaledwie 46 kcal, z czego 12 gramów stanowią węglowodany, a 3,6 grama błonnik. Mogą więc być urozmaicającym dodatkiem do diety osób, którym zależy na ograniczeniu codziennego bilansu kalorycznego.

Chociaż ich wartość energetyczna jest niewielka, owoce żurawiny są cennym źródłem witamin, soli mineralnych i związków bioaktywnych. Znajdziemy w nich porządną dawkę witamin A, C i E, które znane są ze swoich właściwości antyoksydacyjnych, a także witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6) oraz związki mineralne: potas, fosfor, magnez, wapń, sód i śladowe ilości manganu, selenu, cynku, żelaza i miedzi.

Żurawina zawiera ponadto związki fenolowe, flawonoidy i antocyjany, beta-karoten, kwasy organiczne (w tym kwas cytrynowy i jabłkowy), lotne związki terpenowe i sterole roślinne. Substancje te wykazują silne działanie antyoksydacyjne, antybakteryjne i przeciwgrzybicze.

Żurawina wielkoowocowa — jak wygląda i skąd pochodzi?

Żurawina (łac. Oxycoccus) to niewielka, wieloletnia i zimozielona krzewinka rosnąca naturalnie na terenach Europy, północnej Azji, Kanady i Stanów Zjednoczonych. W zależności od przyjętej klasyfikacji zalicza się do rodziny żurawinowatych bądź wrzosowatych. W Polsce spotyka się trzy gatunki żurawiny: 

• błotną (Oxycoccus palustris, syn. Oxycoccus quadripetalus, syn. Vaccinium oxycoccus);
• drobnoowocową (Oxycoccus microcarpus, syn. Vaccinium microcarpon); 
• wielkoowocową (Oxycoccus macrocarpus, syn. Vaccinium macrocarpon).

Roślina ta daje czerwone, kwaskowate i lekko cierpkie w smaku owoce, które już wiele wieków temu były składnikiem codziennej diety. Ceniono je za ich charakterystyczny smak oraz intensywną barwę, co doskonale łączyło się daniami przygotowanymi z różnych rodzajów mięs. Prócz zastosowania w kuchni, żurawinę wykorzystywano także w medycynie ludowej. Miała być remedium na problemy żołądkowe, przeziębienia, problemy ze stawami czy bolesne miesiączki. Dzisiaj właściwości żurawiny wykorzystywane są również w medycynie konwencjonalnej.

Żurawina wielkoowocowa — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej owoce żurawiny oraz pozyskiwany z nich sok stosowano w chorobach dróg moczowych – współcześnie również jest to jedno z głównych zastosowań. Żurawina stosowana była również jako środek na bóle reumatyczne, przeziębienie, problemy jelitowo-żołądkowe, a nawet jako środek do przemywania ran.

Dzięki licznym badaniom nad składem owoców żurawiny przekonano się o szerokich możliwościach leczniczych tych owoców i pozyskiwanych z nich ekstraktów. Dzięki działaniu przeciwdrobnoustrojowemu, przeciwutleniającemu, przeciwzapalnemu, a także przeciwnowotworowemu coraz częściej bada się możliwości zastosowania żurawiny w różnych gałęziach medycyny . 

Żurawina obok właściwości leczniczych, ma także właściwości odchudzające, co wynika z faktu wspomagania i stymulowania przemiany materii.

Żurawina wielkoowocowa na drogi moczowe

O stosowaniu żurawiny najwięcej mówi się w kontekście schorzeń układu moczowego. Owoce oraz uzyskany z nich sok używane były w medycynie ludowej przy chorobach dróg moczowych i nerek. Skuteczność w walce z tymi dolegliwościami potwierdza wiele badań. Udowodniono, że koncentrat soku z żurawiny hamuje namnażanie się niektórych szczepów bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych  (m.in. Escherichia coli i Salmonella enteritidis), a także działa przeciwgrzybiczo. Potwierdzono także działanie antyadhezyjne. Składniki zawarte w żurawinie osłabiają lub hamują przyczepianie się chorobotwórczych bakterii do ścian pęcherza moczowego i dróg moczowych, co ułatwia ich wydalanie poza organizm w trakcie oddawania moczu. Żurawinę można zatem stosować w trakcie leczenia zakażeń dróg moczowych oraz jako profilaktykę nawracających infekcji.

Żurawina wielkoowocowa na choroby przewodu pokarmowego

Działanie antybakteryjne owoców żurawiny można wykorzystać również przy schorzeniach układu trawiennego. Badania wykazały wrażliwość różnych szczepów Helicobacter pylori na działanie soku z żurawiny, zatem picie napoju z tych owoców może być pomocne w profilaktyce choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Badacze zwracają również uwagę, że działanie antyadhezyjne żurawiny może mieć znaczenie w profilaktyce chorób zębów i przyzębia. Sok z żurawiny może zapobiegać gromadzeniu się płytki nazębnej, która jest jednym z czynników rozwoju próchnicy i paradontozy.

Żurawina wielkoowocowa w profilaktyce chorób układu krążenia

Flawonoidy i antyoksydanty zawarte w żurawinie neutralizują wolne rodniki, które odgrywają istotną rolę w rozwoju schorzeń cywilizacyjnych. Dostarczanie odpowiednich dawek flawonoli, antocyjanów i proantocyjanidyn zapobiega utlenianiu białek i lipidów, dzięki czemu są pomocne w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Hamują agregację płytek krwi oraz gromadzenie się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, zapobiegając tym samym rozwojowi miażdżycy i jej powikłań.

Żurawina wielkoowocowa w profilaktyce nowotworów

Część badań naukowych wskazuje na działanie przeciwnowotworowe owoców żurawiny. Zawarte w żurawinie polifenole zapobiegają nieprawidłowemu namnażaniu się komórek oraz hamują rozwój stanu zapalnego. Spożywanie owoców żurawiny może być zatem formą profilaktyki przeciwnowotworowej, jak również wsparciem w leczeniu nowotworów piersi, prostaty, jelit, płuc i jamy ustnej.

Żurawina wielkoowocowa — jak dawkować?

Żurawinę możemy spożywać na wiele sposobów. W okresie jesienno-zimowym na targach znajdziemy świeże owoce, jednak ich cierpki i kwaśny smak sprawiają, że raczej nie jada się ich na surowo. Z owoców żurawiny przygotowuje się soki oraz dżemy i konfitury, które są dodatkiem do śniadań, dań wytrawnych i deserów.

W chłodniejsze dni możemy sięgnąć po rozgrzewające herbatki ziołowe z dodatkiem owoców żurawiny. Żurawina ma również zastosowanie w preparatach na skórę typu kremy, balsamy, masła do ciała o działaniu regenerującym, wygładzającym i antyoksydacyjnym.

Suplementy diety zawierające wyciągi z żurawiny należy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta, zawartymi w ulotce.

Leki i suplementy zawierające żurawinę wielkoowocową

W aptekach dostępnych jest wiele produktów z żurawiny. Do wyboru są soki z tych owoców oraz suplementy diety zawierające sproszkowane owoce żurawiny lub ich ekstrakt. Żurawina jest również składnikiem preparatów wspierających działanie układu moczowego.

Żurawina wielkoowocowa w ciąży

Spożywanie owoców żurawiny jako elementu odpowiednio zbilansowanej diety jest uznawane za bezpieczne zarówno dla kobiet w ciąży, jak i tych karmiących piersią. Stosowanie suplementów diety zawierających żurawinę należy jednak skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Żurawina wielkoowocowa — przeciwwskazania i środki ostrożności

Mimo cennych właściwości, żurawina nie jest przeznaczona dla każdego. Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe stosowanie żurawiny powinny skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym, ponieważ owoce te mogą potęgować działanie przeciwzakrzepowe tych preparatów.

Żurawina wielkoowocowa — możliwe działania niepożądane

Żurawina zawiera sporo szczawianów, a te sprzyjają tworzeniu się kamieni nerkowych, dlatego osoby chorujące na kamicę nerkową powinny unikać żurawiny. Dzieci mogą spożywać żurawinę w ograniczonych ilościach, warto omówić ten temat z pediatrą. Kobiety w ciąży stosowanie preparatów z żurawiną powinny omówić ze swoim ginekologiem.

Żurawina wielkoowocowa — interakcje z lekami i innymi ziołami

Żurawina może wpływać na działanie warfaryny (leku zmniejszającego krzepliwość krwi), nasilając jej działanie. Istnieją również doniesienia o tym, że łączenie suplementów zawierających żurawinę z lekami przeciwcukrzycowymi może działać synergistycznie.

Żurawina wielkoowocowa w Ziołopedii — podsumowanie

Owoce żurawiny to niewielkich rozmiarów jagody, które znalazły zastosowanie zarówno w kulinariach, jak i w medycynie. Żurawinę warto stosować na co dzień, jako element zróżnicowanej diety, dodając ją do dań wytrawnych i deserów, aby wzbogacić codzienne posiłki o witaminy, związki mineralne i cenne przeciwutleniacze. Jeżeli chcemy sięgnąć po suplementy z żurawiną, warto najpierw skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, zwłaszcza jeśli chorujemy przewlekle i stosujemy leki, które mogą wchodzić w interakcje z żurawiną.

Bibliografia

1. Cranberries, raw. U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Dostępne na: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171722/nutrients
2. Hołderna-Kędzia E. "Charakterystyka botaniczna, skład chemiczny i właściwości biologiczne owoców żurawiny amerykańskiej (Vaccinium macrocarpon Aiton)". Postępy Fitoterapii 1/2006: s. 41-46. 
3. Stobnicka A., Gniewosz M. "Możliwości wykorzystania właściwości żurawiny (Oxycoccus) we współczesnej medycynie". Postępy fitoterapii 3/2010: s. 170-175.
4. Gryszczyńska A. "Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon) – lek na problemy urologiczne". Przegląd Urologiczny 2010/11/5 (63).
5. Żylicz Z., Krajnik M. "Sok z żurawin w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg moczowych u chorych terminalnych. Czy mamy wystarczające dowody, aby wierzyć w jego skuteczność?". Polska Medycyna Paliatywna 2002, 1, 2, 85–88.
6. "Żurawina pomocna w leczeniu raka jelita grubego". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/aktualnosci/125994,zurawina-pomocna-w-leczeniu-raka-jelita-grubego
7. Baranowska M., Bartoszek A. „Antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości bioaktywnych fitozwiązków żurawiny”. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2016; 70: 1460-1468.
8. Książek E., Goluch Z. "Interakcje leków z owocami jagodowymi (borówka, żurawina, jagoda)" (prezentacja). Dostępne na: https://wir.ue.wroc.pl (Dostęp 09.08.2024 r.)

Autor