Yerba mate - pobudzająca alternatywa dla kawy

Yerba mate – skąd się wzięła?

Yerba mate, inaczej mate, herba mate, herbata paragwajska, herbata misyjna lub herbata jezuitów, to napój pochodzący z krajów Ameryki Południowej. Choć nazywany jest herbatą, yerba mate wytwarza się z liści oraz łodyżek ostrokrzewu paragwajskiego (łac. Ilex paraguariensis A.St.-Hil). Ten wiecznie zielony krzew potrafi osiągnąć wysokość nawet 15 metrów, w stanie dzikim występuje na górzystych terenach Urugwaju, Paragwaju, północnej części Argentyny oraz południowej Brazylii. W tych krajach yerba mate jest szczególnie chętnie spożywana – przeciętny mieszkaniec wypija nawet 1 litr naparu dziennie!

Krzewy yerba mate oprócz zastosowania kulinarnego mają też istotne znaczenie symboliczne. Wśród Indian Guarani uznawane są za święte ziele i dar Matki Ziemi, a napar sporządzany z suszu tej rośliny to prawdziwy rytuał, wymagający użycia specjalnych sprzętów oraz wykonania niezbędnych procedur. Plemię to spożywało napar z ostrokrzewu paragwajskiego, aby dodać sobie energii, poprawić koncentrację, zredukować uczucie głodu i pokonać stres. O istnieniu yerba mate świat dowiedział się dzięki jezuickim misjonarzom, którzy w XVII wieku dotarli do plemienia Guarani. Misjonarze docenili właściwości naparu i rozpropagowali go w Europie jako alternatywę dla herbaty, jednak dopiero koniec XIX wieku zyskał on na popularności.

Proces produkcji yerba mate

Zbiory yerba mate przypadają na okres od wiosny do końca lata, jednak za najbardziej wartościowy uważa się susz zebrany wiosną, gdyż odznacza się intensywnym smakiem i lepszymi właściwościami pobudzającymi. Zbiera się zarówno listki, jak i cienkie gałązki krzewu, które krótko po zbiorach poddaje się dwuetapowemu suszeniu oraz rozdrabnianiu. Tak przygotowany surowiec trafia do jutowych worków i leżakuje w nich przez kilka miesięcy, a niejednokrotnie nawet lat. Dopiero wówczas liście ponownie są mielone i przesiewane, a następnie pakowane i przeznaczone do sprzedaży.

Właściwości yerba mate

Swoją popularność yerba mate zawdzięcza właściwościom pobudzającym, a to za sprawą obecnej w niej kofeiny, zwanej też mateiną. Kofeina jest naturalnym stymulantem, który pobudza ośrodkowy układ nerwowy, dodając energii, poprawiając wydolność i koncentracje oraz korzystnie wpływając na nastrój. Ponadto w yerba mate znajdziemy liczne substancje o potencjalne przeciwutleniającym, w tym antocyjany, fenolokwasy (m.in. kwas chlorogenowy) i flawonoidy, ksantyny, saponiny, katechiny, garbniki, a także witaminy (C, PP, z grupy B), składniki mineralne (m.in. magnez, wapń, żelazo, potas) i aminokwasy.

Dzięki wysokiej zawartości substancji aktywnych yerba mate wykazuje działanie korzystne dla zdrowia. W badaniach wykazano, że spożywanie mate może poprawiać parametry profilu lipidowego, obniżając stężenie cholesterolu i trójglicerydów oraz działać ochronnie wobec komórek wątroby. Wykazano również, że mate poprawia metabolizm węglowodanów.

Picie yerba mate może wspomóc trawienie i wspierać utrzymanie prawidłowej masy ciała, działa bowiem żółciotwórczo i poprawia pasaż jelitowy, a dzięki obecności kofeiny i saponin zakłóca metabolizm cholesterolu i opóźnia wchłanianie tłuszczu z pożywienia. Ze względu na opisane właściwości, wyciągi z yerba mate są częstym składnikiem preparatów na odchudzanie (m.in. Hepatil Slim, Linea Fix, ALE Shape).

Nie bez znaczenia jest też wysokie stężenie przeciwutleniaczy, które neutralizują wolne rodniki i działają przeciwzapalnie, chroniąc m.in. przed rozwojem chorób układu sercowo-naczyniowego i schorzeń metabolicznych.

Jak pić yerba mate?

Yerba mate dostępna jest w postaci suszu lub jednorazowych torebek do zaparzania (Zielnik Świata Yerba Mate, Herbatka YERBA MATE, Yerba Mate PRONESS). Susz można wielokrotnie zalewać, choć z każdym kolejnym parzeniem będzie on stopniowo tracił swoje właściwości przeciwutleniające. Do zaparzenia można wykorzystać dostępne w domu akcesoria – sitko do przygotowywania herbaty, zaparzacz tłokowy. Tradycyjnie jednak do parzenia mate wykorzystuje się matero (naczynie do zaparzania suszu) i bombillę (forma wielorazowej słomki).

Osoby, którym nie odpowiada smak naparu z yerba mate mogą sięgnąć po dostępne w aptekach preparaty w postaci kapsułek lub tabletek (np. SWANSON Yerba Mate, VITADIET Yerba Mate 300mg).