Mykoplazma (Mycoplasma pneumoniae) - co to za bakteria? Jak można się zarazić? Objawy zakażenia, leczenie

Mykoplazma – co to za bakteria? Jaką chorobę wywołuje?

Mycoplasma pneumoniae to rodzaj bakterii mogących wywoływać zakażenia mykoplazmatyczne. Mykoplazmy są najmniejszymi znanymi bakteriami. Choć zaklasyfikowane są jako bakterie, to nie posiadają ściany komórkowej, a rozmiarami przypominają wirusy. Przedstawiciele tego rodzaju mogą powodować zakażenia zarówno u ludzi, jak i zwierząt. Mykoplazmoza natomiast jest to ostra choroba zakaźna wywołana przez wspomniane wcześniej bakterie, powszechnie występująca u ludzi, głównie dzieci i młodzieży, najczęściej objawiająca się dolegliwościami ze strony układu oddechowego.

Jakie są objawy zakażenia mykoplazmą? Czy mykoplazma jest groźna?

Najbardziej typowe objawy zakażenia mykoplazmą u dzieci i dorosłych obejmują: ból gardła, chrypkę, gorączkę, kaszel (początkowo nieproduktywny, w miarę rozwoju choroby pojawia się niewielka do umiarkowanej ilość plwociny), ból głowy, dreszcze, katar, bóle mięśniowe, ból ucha i ogólne złe samopoczucie. W cięższych przypadkach może pojawić się duszność. Uporczywy kaszel może powodować, że pacjenci skarżą się na ból w klatce piersiowej. U dzieci <5. r.ż. prawdopodobieństwo wystąpienia kataru i świszczącego oddechu jest większe, ale rzadziej dochodzi do rozwoju zapalenia płuc. U dzieci w wieku od 5 do 15 lat częściej dochodzi do rozwoju odoskrzelowego zapalenia płuc. 

Poza układem oddechowym zakażenie mykoplazmą może manifestować się dolegliwościami niemal każdego narządu ludzkiego organizmu. Obserwuje się objawy neurologiczne, sercowo-naczyniowe, ze strony przewodu pokarmowego, kostno-stawowe i skórne. Mnogość objawów klinicznych wynika z faktu, że obok bezpośredniego uszkadzania komórek nabłonkowych bakteria ma zdolność do stymulowania procesów autoimmunologicznych i prozakrzepowych. W przebiegu zakażenia Mycoplasma pneumoniae rozpoznawano również: ostre zapalenie trzustki, zapalenie wątroby, zapalenie osierdzia, zapalenia otrzewnej (wywoływane przez mykoplazmę u pacjentów z niedoborami odporności).

Nieleczona, bądź niedoleczona mykoplazma może powodować niewydolność oddechową, ropnie płuc, a w rzadkich przypadkach śmierć.

Jak można się zarazić mykoplazmą?

Zarazić się możemy od osoby, która jest w trakcie infekcji i ma objawy choroby. Okazuje się, że jednak nie tylko. Wyniki badań obserwacyjnych wykazały jednak, że możliwe jest przedłużające się, bezobjawowe nosicielstwo. Osoba będąca nosicielem stanowi rezerwuar zakażenia, możliwe jest rozprzestrzenianie się drobnoustrojów na innych ludzi. U osób z aktywnym zakażeniem Mycoplasma pneumoniae bakterie te mogą być obecne w jamie nosowej, gardle, tchawicy, płucach i plwocinie. Przeniesienie ich na inne osoby odbywa się wówczas drogą kropelkową. Dlatego oczywiste jest, że mykoplazmatyczne zapalenie płuc będzie potencjalnie zaraźliwe dla innych osób.

Okres inkubacji wynosi najczęściej 1-3 tygodnie, zakażenie może rozprzestrzeniać się stopniowo na innych domowników. Istotne jest też, jak długo osoba chora może zarażać innych. Uważa się, że okres zakaźności trwa około 10 dni, choć czasem może się wydłużyć.

Ile czasu trwa pełnoobjawowe zakażenie mykoplazmą? Objawy zakażenia tą bakterią rozwijają się stopniowo, przez kilka dni, a utrzymują się często przez tygodnie do miesięcy (w szczególności kaszel). Nasilenie zakażeń wywołanych przez Mycoplasma pneumoniae obserwuje się w sezonie jesiennym w cyklach, co 5-8 lat.

Kto jest szczególnie narażony na zakażenie Mycoplasma pneumoniae?

Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2008 r. w Łodzi, zakażenia Mycoplasma pneumoniae występuje najczęściej u dzieci powyżej 7. roku życia (43,7%), czyli rozpoczynających obowiązkową edukację szkolną. Najrzadziej choroba dotyka dzieci w wieku 2-3 lat (16,2%), czyli w okresie poprzedzającym rozpoczęcie edukacji przedszkolnej. Zwiększona podatność na rozwój mykoplazmozy wywołanej przez bakterie Mycoplasma pneumoniae dotyczy też osób zmagających się z astmą oskrzelową i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Jak wykryć mykoplazmę? Jakie badania należy wykonać?

Samo badanie kliniczne i wywiad przeprowadzony z pacjentem nie są wystarczające, aby rozwiać wątpliwości. W celu stwierdzenia czy faktycznie mamy do czynienia z zakażeniem mykoplazmą potrzebne są specjalistyczne badania.

Jednym z kluczowych badań dla postawienia trafnej diagnozy jest zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej. Na kliszy rentgenowskiej uwidacznia się obustronne rozlane zajęcie płuc, czasem jednak zmiany są ogniskowe lub zajęty jest jeden segment płuca. Widoczne mogą być zmiany śródmiąższowe i wysięk w jamie opłucnej. Zdarza się, że stopień zmian stwierdzanych w badaniu radiologicznym nie znajduje odzwierciedlenia w objawach zgłaszanych przez chorego. 

W diagnostyce zakażeń Mycoplasma pneumoniae podstawowe znaczenie mają techniki serologiczne, czyli wykrywające przeciwciała przeciwbakteryjne w surowicy krwi. Przeciwciała IgM przeciw Mycoplasma pneumoniae są wykrywane w surowicy już 4 dni po zakażeniu. Przeciwciała IgG można wykryć kilka dni później. Zwykle w początkowym przebiegu choroby obserwuje się ciągły wzrost miana IgM. Pojawienie się dodatniego wyniku w klasie IgG jest istotną informacją potwierdzającą ostrą infekcję spowodowaną przez mykoplazmę. Obecnie, przy rozpoznawaniu ostrego zakażenia, rekomendowana jest diagnostyka zakażeń mykoplazmą oparta na analizie dwóch próbek surowic, pobranych od pacjenta w odstępie 2-3 tygodni.

W aptekach możemy zakupić także szybki test kasetkowy do wykrywania zakażeń 6 patogenami (test 6 w 1): SARS-COV-2 / grypy A+B / RSV / Adenowirus / Mycoplasma Pneumoniae. Test wykonuje się samodzielnie, w warunkach domowych na podstawie wymazu z gardła.

W jaki sposób leczyć zakażenie Mycoplasma pneumoniae?

Mykoplazmatyczne zakażenia górnych dróg oddechowych nie wymagają leczenia przeciwbakteryjnego. W leczeniu zapalenia płuc wywołanego tą Mycoplasma pneumoniae stosuje się zwykle antybiotyk przez 10–14 dni. W przypadku dzieci jest to najczęściej antybiotyk z grupy makrolidów: erytromycyna, klarytromycyna, roksytromycyna lub azytromycyna. U dorosłych stosowane są najczęściej: doksycyklina, tetracyklina, antybiotyki z grupy chinolonów. Antybiotyki skutecznie skracają czas trwania choroby, a także – poprzez zmniejszenie kaszlu – obniżają zakaźność. Mimo że leczenie przeciwbakteryjne łagodzi objawy zakażenia, drobnoustroje z reguły nie są całkowicie usuwane z dróg oddechowych. Odporność po zakażeniu mykoplazmą występuje, ale nie jest dożywotnia. Wiadomo, że zakażenia mykoplazmą mogą powracać, jednak objawy po wcześniejszym przechorowaniu powinny być łagodniejsze.

Bibliografia

1. Ken B. Waites, MD, T. Prescott Atkinson, MD, PhD; The Role of Mycoplasma in Upper Respiratory Infections Current Infectious Disease Reports 2009;11:198-206
2. Agnieszka Lipińska-Opałka, Agata Wawrzyniak, Joanna Milart, Bolesław Kalicki; Pediatr Med Rodz 2013, 9 (4), p. 374–378
3. Agnieszka Fabisiewicz, Bolesław Kalicki, Anna Grad, Ludmiła Bartoszewicz, Anna Jung, Janusz Żuber; Pediatr Med Rodz 2009, 5 (1), p. 50-55
4. Mierzejewska, A. Rustecka i in., Mycoplasma pneumoniae jako czynnik etiologiczny ostrego śródmiąższowego zapalenia nerek – opis przypadku, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2015, nr 11 (3), s. 321–327

Autor