Kardamon — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Kardamon — właściwości

Jak większość przypraw, także kardamon, jest surowcem olejkowym, zawierającym olejek eteryczny o charakterystycznym, aromatycznym zapachu i słodko-ostrym, korzennym smaku. Zawdzięcza te właściwości odpowiednim związkom chemicznym, takim jak 1,8-cyneol, octan α-terpinylu i α-terpineol czy limonen. To właśnie składniki olejku eterycznego są odpowiedzialne za działanie kardamonu na nasze ciało. Ponadto kardamon zawiera liczne związki fenolowe (w tym flawonoidy i taniny), terpeny oraz sole mineralne.

Kardamon — jak wygląda i skąd pochodzi?

Kardamon malabarski (Elettaria cardamomum) jest rośliną z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae), występującą rodzimie w Indiach, a która została zaaklimatyzowana także na Sri Lance, Gwatemali i Salwadorze, gdzie jest uprawiana. Jest to bylina o wysokości 2-4 metrów, zbudowana z podziemnego kłącza i wydłużonych, lancetowatych liści na długich łodyżkach. Liczne, charakterystyczne kwiaty wyrastają z pojedynczej, płożącej się po ziemi łodygi w formie przypominającej kłos. Nasiona są zamknięte wewnątrz owocni o eliptycznym kształcie i rowkowatej strukturze, przyjmującej kształt torebki o barwie od zielonkawo-żółtej do brunatnej. Właściwy surowiec stanowią wysuszone nasiona razem z owocnią. 

Kardamon dostępny jest w kilku formach:

• całe strąki;
• wyłuskane nasiona;
• sproszkowane strąki.

Kardamon można kupić w sklepach zielarskich, ze zdrową żywnością, a także zwykłych sklepach spożywczych.

Każdy entuzjasta kuchni wschodniej prawdopodobnie spożywał kardamon jako składnik charakterystycznej mieszanki przypraw — curry. Przyprawa ta jest stosowana do ryżu i mięsa. W indyjskich restauracjach można spotkać się z podawaniem ziaren kardamonu po posiłku do przegryzienia. Sam kardamon może być składnikiem marynat, pierników i innych ciast lub potraw z owocami. W krajach arabskich tradycyjnie dodaje się kardamon do kawy, (tzw. gahwa), a w Indiach do herbaty (chai). Przyprawa ta może też wzbogacić smak i aromat alkoholi domowej roboty. Co więcej, kardamon bywa stosowany w innych rodzajach przemysłu – perfumeryjnym (ze względu na charakterystyczny, przyjemny zapach), tytoniowym, a nawet spirytusowym. Kardamon jako składnik perfum znany był podobno już w starożytnym Egipcie. Składniki olejku eterycznego z kardamonu do dziś mogą poprawiać zapach mydeł, kremów i innych kosmetyków.

Kardamon — działanie, wskazania do stosowania

Kardamon jako lek i przyprawa był znany już w starożytności. W Indiach wykorzystywano go w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej i chińskiej, szeroko rozprzestrzenił się także w starożytnej Grecji, Rzymie i Egipcie oraz krajach środkowo-wschodnich i arabskich. W medycynie tradycyjnej i ludowej używano kardamonu jako środka pobudzającego wydzielanie żołądkowe, wiatropędnego i spazmolitycznego, skutecznego w braku apetytu, skurczach i bólach brzucha. Stosowano go także w leczeniu chorób dróg oddechowych – kaszlu, astmy, zapalenia oskrzeli – oraz moczowych – jako diuretyk, w kamicy nerkowej.  Kardamon znany był ze swoich właściwości stymulujących i uważany za afrodyzjak (surowiec pobudzający i poprawiający funkcje seksualne).

Badań naukowych na temat pozytywnego wpływu kardamonu na zdrowie jest niewiele. Kardamon badany jest pod kątem działania przeciwzapalnego, przeciwgrzybiczego, relaksującego mięśnie gładkie i żółciopędnego. Niestety większość z tych badań dotyczy jedynie aktywności in vitro, czyli w warunkach laboratoryjnych, a nie na żywym organizmie (in vivo). Nie są to więc dostateczne dowody, by wyciągać jakiekolwiek wnioski. Oficjalnie potwierdzono działanie poprawiające trawienie i wzmaganie wydzielania soku żołądkowego przez kardamon. Światowa Organizacja Zdrowia(WHO) rekomenduje stosowanie kardamonu w leczeniu dyspepsji.

Dodatkowo olejek kardamonowy ma zastosowanie w aromaterapii, czyli alternatywnej metodzie poprawy funkcji organizmu poprzez oddziaływanie na niego zapachami. Jest wykorzystywany w terapii zaburzeń trawiennych, do łagodnej stymulacji układu nerwowego, w przypadku chorób dróg oddechowych.

Kardamon na niestrawność i problemy żołądkowe

Kardamon bywa polecany w dolegliwościach układu pokarmowego. Zawarty w kardamonie olejek eteryczny działa rozkurczowo, wiatropędnie i żółciopędnie, a także pobudza wydzielanie soków trawiennych, dlatego często stosuje się go w niestrawności i wzdęciach. Ponadto kardamon wzmaga łaknienie i pobudza apetyt, dlatego jest częstym składnikiem preparatów wzmagających apetyt.

W jednym z badań na szczurach dowiedziono, że kardamon może działać ochronnie na ściany żołądka wobec działania drażniących dla śluzówki substancji (etanol, kwas acetylosalicylowy).

Kardamon na nadciśnienie

Dotychczas przeprowadzone badania na zwierzętach dowodzą, że kardamon może korzystnie wpływać na pracę układu sercowo-naczyniowego. Z kolei badanie przeprowadzone z udziałem ludzi wykazało, że stosowanie kardamonu może obniżać ciśnienie tętnicze krwi i działać fibrynolitycznie u pacjentów w pierwszym stadium nadciśnienia tętniczego. Wskazano też na korzyści płynące z działania przeciwutleniającego. Wymagane są jednak dalsze badania na większej licznie pacjentów, aby potwierdzić działanie kardamonu.

Kardamon na infekcje bakteryjne, grzybicze

Olejek eteryczny zawarty w ziarnach kardamonu wykazuje działanie antybakteryjne (m.in. wobec Escherichia coli, Salmonella enteritidis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa) przeciwgrzybicze, jak i również przeciwzapalne. Prócz oczywistego zastosowania w rozmaitych infekcjach (np. infekcjach górnych dróg oddechowych), kardamon poleca się w zapobieganiu infekcjom jamy ustnej. Bywa on dodatkiem do płynów do płukania ust, gdyż pomaga zachować świeży oddech oraz zmniejsza ryzyko rozwoju próchnicy zębów.

Kardamon — jak dawkować?

Brakuje oficjalnych zaleceń dotyczących leczniczych dawek kardamonu, dlatego stosując go, warto zachować umiar.

Herbata z kardamonem

Z nasion kardamonu można przygotować aromatyczny napar. Wystarczy zmiażdżyć kilka nasion kardamonu — w moździerzu lub trzonkiem noża — i zalać je 250 ml wrzącej wody. Po około 30 minutach napar można odcedzić i dosłodzić miodem. Można spożywać do 3 szklanek dziennie takiej herbaty z kardamonu.

Zmiażdżone nasiona kardamonu można również dodać do ulubionej herbaty i zaparzyć razem. Jeżeli lubimy inne korzenne przyprawy, kardamon można wykorzystać do przygotowania Masala Chai — napoju składającego się z wody, mleka, czarnej herbaty i mieszanki przypraw (m.in. kardamon, cynamon, imbir, goździki). 

Kawa z kardamonem

Aromatyczna kawa z kardamonem to idealna propozycja na chłodniejsze dni, gdy szukamy napoju, który nas rozgrzeje i poprawi samopoczucie. Korzenny kardamon wyjątkowo dobrze komponuje się z kawą, podkreślając jej czekoladowo-orzechowe aromaty. Tak przygotowana kawa będzie smaczna zarówno bez żadnych dodatków, jak i ze szczyptą cukru, łyżeczką miodu czy spienionym mlekiem lub napojem roślinnym.

Kawę z kardamonem możemy przygotować na kilka sposobów, jednak warto wypróbować tradycyjną kawę po turecku. Do jej przygotowania potrzebny jest miedziany tygielek, w którym będziemy podgrzewać kawę. Jak zaparzyć kawę z kardamonem w tygielku? Wystarczy wsypać do naczynia drobno zmieloną kawę, dodać niewielką ilość kardamonu w proszku i cukru, a następnie zalać zimną wodą i postawić na najmniejszym palniku kuchenki. Kawę należy podgrzać trzykrotnie, za każdym razem pilnując, by napój nie zawrzał. Potem wystarczy chwilę poczekać, aż fusy opadną na dno i rozlać kawę do filiżanek.

Kardamon w suplementach diety

Suplementy diety i inne produkty zawierające kardamon należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta, nie przekraczając rekomendowanych dawek. 

Leki i suplementy zawierające kardamon

Kardamon w ciąży

Ze względu na brak wystarczających danych nie zaleca się stosowania większych ilości kardamonu u kobiet w ciąży i karmiących piersią, a także u dzieci.

Kardamon — przeciwwskazania i środki ostrożności

Szczególną ostrożność powinni zachować pacjenci będący w trakcie leczenia przeciwzakrzepowego. Odradza się również stosowanie kardamonu przez pacjentów zmagających się z kamicą żółciową.

Kardamon — możliwe działania niepożądane

Kardamon spożywany w niewielkich ilościach jako przyprawa do różnych dań nie powinien powodować działań niepożądanych i uznawany jest za bezpieczny. W piśmiennictwie odnotowano jednak pewne przypadki działań niepożądanych przy spożyciu kardamonu w ilości 3 gramów dziennie. Występowały wówczas zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, biegunki, zaparcia), a także podrażnienia skóry i języka.

Kardamon — interakcje z lekami i innymi ziołami

Kardamon może hamować agregację płytek krwi, a co za tym idzie, nasilać działanie antykoagualntów i leków przeciwpłytkowych. Działanie to zaobserwowano w badaniach in vitro, nie potwierdzono go w badaniach in vivo.

Kardamon w Ziołopedii — podsumowanie

Nasiona kardamonu są nie tylko aromatyczną i smaczną przyprawą, lecz również produktem o właściwościach zdrowotnych. Choć badania nad jego korzystnym wpływem na zdrowie ciągle trwają, istniejące już doniesienia naukowe pozwalają przypuszczać, że kardamon może być jednym z elementów profilaktyki zdrowotnej. Należy jednak zachować umiar w jego stosowaniu, starając się nie przesadzać z jego dawkowaniem. Jeżeli chorujemy przewlekle lub nie mamy pewności, czy możemy stosować kardamon, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Gawron-Gzella A. "Aktywność antyoksydacyjna popularnych przypraw". Postępy Fitoterapii 3/2021: s. 179-188.
2. Hasik J. "Postępowanie fitoterapeutyczne w gastroenterologii". Postępy Fitoterapii 2/2000: s. 2-9.
3. Gupta D., Francis S., Yadav A., Shrivastava S. i in. "Traditional, Phytochemical, and Biological Activities of Elettaria cardamomum". Recent Developments in Biological Sciences (pp.188-212).
4. Agnihotri, S., Wakode, S. (2010). Antimicrobial activity of essential oil and various extracts of fruits of greater cardamom. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, 72(5), 657–659.
5. Charoonratana T. "Health Aspects of True Cardamom (Elettaria cardamomum): Clinical Evidence and Proposed Mechanism".  Cardamom (Elettaria cardamomum): Production, Processing and Properties (pp.127-131).
6. Wnęk D. "Kardamon – właściwości zdrowotne i przeciwwskazania". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/314196,kardamon-wlasciwosci-zdrowotne-i-przeciwwskazania

Autor