Biegunka podróżnych - objawy i leczenie. Co zrobić, aby nie zachorować na wakacjach?

Biegunka podróżnych – co to takiego?

Biegunka podróżnych (łac. diarrhoea viatorum) to nic innego, jak zespół nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego, które pojawiają się w związku ze zmianą dotychczasowego miejsca pobytu, zazwyczaj podczas zagranicznych wakacji. Szacuje się, że nawet 20-50% podróżujących przechodzi podczas swoich wojaży biegunkę podróżnych.

Sensacje żołądkowe występują zazwyczaj u turystów wybierających się do krajów Afryki, Indii oraz okolicznych państw, a także krajów Ameryki Łacińskiej i Azji Południowo-Wschodniej. Stąd tez biorą lokalne nazwy dla biegunki podróżnych, takie jak „zemsta Faraona”, „klątwa Montezumy” czy „Delhi belly”.

Jak objawia się biegunka podróżnych?

Biegunkę podróżnych definiuje się jako trzy (lub więcej) luźne stolce w ciągu doby, którym towarzyszy przynajmniej jeden objaw chorobowy. Pierwsze symptomy pojawiają się nagle, zwykle około 2-3 dnia po przyjeździe i utrzymują się średnio przez 4 dni do tygodnia.

Utrzymującej się wodnistej biegunce najczęściej towarzyszą:

• bolesne wzdęcia i bóle brzucha;
• nudności;
• osłabienie;
• gorączka, dreszcze;
• utrata apetytu;
• wymioty.

W zdecydowanej większości przypadków biegunka podróżnych ma łagodny i samoograniczający się charakter, a objawy ustępują w ciągu kilku dni. Mimo to dolegliwości te bywają na tyle uciążliwe, że zmuszają do nagłej zmiany planów urlopowych.

Które objawy powinny zaniepokoić?

Jeżeli objawy nie ustępują lub ulegają nasileniu, konieczna może być pomoc lekarza. Szczególnie alarmujące powinny być bardzo liczne i wodniste wypróżnienia, krew w stolcu oraz częste wymioty prowadzące do odwodnienia.

Biegunka podróżnych może okazać się niebezpieczna u podróżujących dzieci, które szybko się odwadniają, a także u osób starszych i przewlekle chorych, u których może dojść do zaostrzenia choroby. Na zachorowanie bardziej narażeni są pacjenci ze zdiagnozowaną chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, osoby przyjmujące leki immunosupresyjne, a także pacjenci stosujący przewlekle leki zmniejszające wydzielanie żołądkowe. W takich wypadkach należy zachować czujność i obserwować chorego, aby w porę zareagować.

Przyczyny biegunki podróżnych

Dominującą przyczyną biegunki podróżnych są zakażenia bakteryjne, stanowiące około 80% wszystkich przypadków. Głównymi winowajcami są enterotoksyczne lub enteroagregacyjne szczepy bakterii Escherichia coli, rzadziej bakterie z rodzaju Shigella, Salmonella, Campylobacter.

Do rozwoju choroby doprowadzić mogą też infekcje wirusowe (5-10% przypadków) wywołane zakażeniem rotawirusami, norowirusami lub adenowirusami. Chorobotwórczymi patogenami bywają też pierwotniaki (około 5% przypadków) np. Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium, Cyclospora cayetanensis. 

Wymienione patogeny dostają się do organizmu wraz ze skażoną wodą lub pokarmem, drogą fekalno-oralną oraz poprzez brudne ręce. 

Dopadła mnie biegunka podróżnych – co robić?

Objawy biegunki podróżnych są łatwe do zaobserwowania i zwykle nie wymagają konsultacji lekarskiej. Wyjątkiem są przypadki pacjentów, u których doszło do zaostrzenia dolegliwości, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, osób starszych i chorujących przewlekle oraz kobiet w ciąży. Wówczas konieczne może się okazać wykonanie dodatkowych badań, w tym badanie kału czy posiewu w celu zidentyfikowania chorobotwórczego patogenu.

W leczeniu biegunki podróżnych najważniejsze jest dbanie o właściwe nawodnienie organizmu. Wskazane jest picie wody butelkowanej lub świeżo przegotowanej, można też rozważyć podanie elektrolitów (Elektrolity AVET, Elektrolity USP, Floractin elektrolity, Protego Elektrolity saszetki) lub roztworu glukozy, zwłaszcza w bardziej upalne dni oraz w przypadku dzieci i seniorów. Za granicą można ich szukać w okolicznych aptekach pod nazwą ORS (ang. oral rehydration salts). 

W czasie choroby zaleca się stosowanie diety lekkostrawnej – produktów skrobiowych (np. ziemniaki, makaron, ryż), fermentowanego nabiału, lekkich zup. Posiłki powinno się pożywać częściej, lecz porcje powinny być mniejsze, a wraz z ustępowaniem objawów dietę należy stopniowo rozszerzać.

Lekiem hamującym perystaltykę jelit oraz zwiększającym wchłanianie wody ze światła jelita jest loperamid. Pomaga on łagodzić dolegliwości biegunkowe, jednak nie powinno się go stosować u pacjentów z ciężkimi objawami biegunki, gorączkujących lub gdy występują liczne stolce z domieszką krwi i śluzu. Warto też pamiętać, że stosowanie takich leków w przypadku biegunek o podłoży bakteryjnym hamuje oczyszczanie przewodu pokarmowego i tym samym wydłuża czas trwania choroby. W uzasadnionych przypadkach lekarz może włączyć antybiotykoterapię. Jeżeli mimo podjętego leczenia objawy nie ustępują, prawdopodobną przyczyną może być zakażenie pierwotniakami, które wymaga odpowiedniej diagnostyki i leczenia przeciwpasożytniczego pod okiem specjalisty.

Biegunka podróżnych – jak zapobiegać?

Biegunka podróżnych to wyjątkowo uciążliwa przypadłość, dlatego lepiej jej zapobiegać poprzez:

• częste i dokładne mycie rąk, szczególnie przed posiłkami oraz po korzystaniu z toalety (warto mieć przy sobie środek do dezynfekcji);
• picie tylko butelkowanej wody;
• mycie warzyw i owoców przed pożyciem oraz obieranie ich ze skórki;
• unikanie spożywania tzw. street foodu (jedzenia od ulicznych sprzedawców), napojów z kostkami lodu, żywności nie poddanej obróbce termicznej.

Osoby planujące podróż do strefy tropikalnej i subtropikalnej, u których zachodzi wyższe ryzyko biegunki podróżnych, mogą przed wyjazdem skonsultować się z lekarzem, który zarekomenduje odpowiednie leki przeciwbiegunkowe i chemioterapeutyki oraz poinstruuje, jak je stosować w razie konieczności.

Bibliografia

1. T. Mach, "Biegunka podróżnych", Gastroenterologia Kliniczna 2011;3(3):121-126. Dostepne na: https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29273
2. D. Ksiądzyna, "Profilaktyka biegunki podróżnych u dorosłych". Puls Uczelni 9/2015, s. 28-31.
3. K. Korzeniewski, "Zaburzenia żołądkowo-jelitowe u powracających z podróży". Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(4): 115-126. Dostępne na: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/58704
4. Dr. med. A. Wroczyńska, "Biegunka podróżnych". Medycyna Praktyczna dla pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/65382,biegunka-podroznych
5. Dr. n. med., mgr. prawa M. Rorat, lek. J. Zelig, "Biegunka podróżnych". Medycyna po dyplomie 06/2020. Dostępne na: https://podyplomie.pl/medycyna/34680,biegunka-podroznych
6. Zasady zapobiegania biegunkom podróżnych. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Siedlcach. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/psse-siedlce/zasady-zapobiegania-biegunkom-podroznych

Autor