Ciąża pozamaciczna (ektopowa) – zagrożenie dla zdrowia kobiety

Na czym polega ciąża pozamaciczna?

Ciąża pozamaciczna (łac. graviditas extrauterina), nazywana też ciążą ektopową, jest sytuacją, w której dochodzi do implantacji zapłodnionej komórki jajowej poza błoną śluzową macicy. Statystycznie takie ciąże stanowią około 1-2% wszystkich ciąż i są jedną z przyczyn zgonów kobiet w pierwszym trymestrze. Zazwyczaj ciąża pozamaciczna zlokalizowana jest w obrębie jajowodu (około 97% wszystkich przypadków), a na podstawie umiejscowienia określa się jej typ:

• ciąża jajnikowa – zapłodniona komórka jajowa rozwija się w jajniku lub jego obrębie;
• ciąża jajowodowa – ciąża może rozwinąć się w różnych częściach jajowodu (np. bańce, cieśni, lejku, części śródściennej);
• ciąża brzuszna – zdarza się, że ciąża pozamaciczna rozwija się w obrębie jamy brzusznej;
• inne – komórka jajowe może się rozwinąć np. w obrębie szyjki macicy.

Co jest przyczyną rozwoju ciąży pozamacicznej?

Ginekolodzy wskazują na wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej. Duże znaczenie mają pewne nieprawidłowości w budowie jajowodów, które powodują ich niedrożność, a także przebyte zabiegi w obrębie miednicy mniejszej. Ryzyko ciąży ektopowej jest też wyższe u kobiet, które chorowały na infekcje jajników lub cierpią na endometriozę.

Stosowana forma antykoncepcji może być jednym z czynników ryzyka. Wkładki wewnątrzmaciczne oraz hormonalne środki antykoncepcyjne oparte wyłącznie na progestagenach zwiększają prawdopodobieństwo takich komplikacji, tak samo leczenie niepłodności technikami wspomaganego rozrodu. W grupie ryzyka są także pacjentki, u których w przeszłości doszło do poronienia lub przerwania ciąży. Należy mieć świadomość, że każda ciąża ektopowa znacząco zwiększa prawdopodobieństwo kolejnych, a ryzyko to rośnie wraz z wiekiem, szczególnie u kobiet, które ukończyły 35. rok życia.

Jak rozpoznać ciążę pozamaciczną?

Z początku ciąża ektopowa daje takie same objawy, jak ciąża przebiegająca prawidłowo. Kobieta przestaje miesiączkować, pojawiają się mdłości, piersi stają się bardziej tkliwe. Jednak już między 6. a 10. tygodniem wystąpić mogą bóle podbrzusza, bóle głowy, krwawienia z dróg rodnych i omdlenia. Pacjentka może wyczuwać w podbrzuszu ból przydatków. Jeżeli ból nagle mocno się nasila, może to świadczyć o rozerwaniu narządu i krwotoku wewnętrznym. Sytuacja ta stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia, wymaga pilnego kontaktu z ginekologiem.

Lekarz musi sprawdzić, czy występujące u pacjentki dolegliwości nie są objawem zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia przydatków bądź torbieli jajnika. W tym celu wykonuje się badanie USG lub laparoskopię, a także oznacza się poziom metabolitu progesteronu PGD oraz gonadotropiny kosmówkowej (bhCG). Ciąże pozamaciczną stwierdza się, gdy wartość bhCG wynosi 1000 – 1500 IU/ml, a pęcherzyk ciążowy (przy USG dopochwowym) nie jest widoczny w jamie macicy. Niekiedy USG należy wykonać kilkukrotnie.

Jak przebiega leczenie ciąży pozamacicznej?

Jedną z form leczenia jest terapia farmakologiczna, pacjentce podaje się metotreksat doustnie, domięśniowo lub bezpośrednio do pęcherzyka ciążowego. Metodę tę stosuje się, gdy stan pacjentki jest dobry i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia, bhCG jest nie większe niż 10 000 mIU/ml, a sama ciąża ma średnicę poniżej 4 cm. Około 40% ciąż ektopowych kwalifikuje się do takiej formy leczenia, która u 9 na 10 pacjentek pozwala uniknąć operacji.

Jeżeli stan pacjentki jest poważny, jedyny rozwiązaniem jest leczenie operacyjne. Przeprowadza się je drogą klasyczną (otwarcie powłok brzusznych) lub laparoskopowo. Lekarze preferują drugą metodę, ponieważ pozwala ona na szybszą rekonwalescencję. Jeżeli doszło do poważnego uszkodzenia, konieczne może się okazać np. usunięcie całego jajowodu.

Kobiety planujące ciążę, u których wcześniej zdiagnozowano ciążę pozamaciczną, powinny być pod stała kontrolą ginekologa. Dla pewności wykonuje się badanie drożności jajowodu, tzw. histerosalpingografia, w skrócie HSG. Pozwala ono na stwierdzenie ryzyka kolejnej ciąży pozamaciczną. Jeśli jajowód jest drożny, to jest ono bardzo niskie.

Bibliografia

1. A. Słabuszewska-Jóźwiak, M. Ciebiera, G. Jakiel, "Ciąża pozamaciczna – czy nadal jest to stan naglący?", Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 8, 2014
2. O. Ortyński, "Ciąża pozamaciczna", Borgis - Medycyna Rodzinna 3-4/2000, s. 53-56
3. Kurt T. Barnhart, MD, MSCE, "Ciąża pozamaciczna", N Engl J Med 2009; 361: 379-87.
4. K. Pniewska-Undro, D. Wydra, A. Abacjew-Chmyłko, "Leczenie zachowawcze ciąży ektopowej", Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 1, strony 16–21

Autor