Wrodzone i nabyte wady serca u dzieci i dorosłych — skąd się biorą?

Wrodzone wady serca u dzieci

Szacuje się, że wrodzone wady serca u noworodków występują z częstością około 10:1000, czyli u 1%. Wady serca należą tym samym do najczęstszych wad wrodzonych. Spośród nich najczęstszą wadą wrodzoną u noworodka jest VSD — ubytek przegrody międzykomorowej. Często występuje także ASD, czyli ubytek przegrody międzyprzedsionkowej u niemowląt.

Niektóre wrodzone wady serca są krytyczne i mogą doprowadzić nawet do śmierci płodu lub noworodka. Wiele wad przebiega jednak skąpoobjawowo lub bezobjawowo i oprócz konieczności wzmożonej kontroli, nie wpływa negatywnie na jakość życia dziecka.

Kiedy powstają wady serca u płodu?

Wrodzone wady serca u dzieci powstają jeszcze przed ich pojawieniem się na świecie — w życiu prenatalnym. Do zaburzeń rozwoju struktur sercowych mogą predysponować m.in.:

• infekcje u ciężarnej — głównie z grupy TORCH (toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka, wirus opryszczki i inne);
• mutacje genetyczne;
• niektóre leki zażywane przez ciężarną, np. fenobarbital, warfaryna, karbamazepina, lit;
• używki — palenie papierosów, spożywanie alkoholu czy narkomania;
• niektóre choroby ciężarnej — m.in. cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, otyłość.

Wady serca u dorosłych

Najczęstszą wrodzoną wadą serca u dorosłych jest ubytek w przegrodzie międzykomorowej. Zwykle wykrywa się ją u dzieci, jednak zdarza się, iż diagnoza zostaje postawiona dopiero w dorosłym życiu. Inne wrodzone wady serca obecne u niektórych dorosłych to:

• ubytek przegrody międzyprzedsionkowej;
• drożny otwór owalny;
• przetrwały przewód tętniczy;
• zespół Eisenmengera;
• zwężenie drogi odpływu prawej lub lewej komory;
• koarktacja aorty;
• anomalia Ebsteina.

Wśród nabytych wad serca prym wiedze stenoza aortalna, czyli zwężenie zastawki aortalnej serca. Inne nabyte wady serca również mogą dotyczyć dysfunkcji pracy zastawek, np. niedomykalność zastawki aortalnej czy mitralnej.

Objawy wrodzonych wad serca

Wrodzone wady serca mogą ujawniać się w bardzo różny sposób. Objawami wad serca może być m.in. uczucie jego kołatania, bóle w klatce piersiowej, omdlenia czy zaburzenia rozwoju.

Obecność szmeru w sercu u noworodka po porodzie jest dosyć powszechna i zwykle niegroźna. W niektórych sytuacjach, np. jeśli szmery nie ustępują z czasem lub towarzyszy im inna nieprawidłowość, są wskazaniem do obserwacji i ewentualnego pogłębienia diagnostyki. 

Wiele wrodzonych wad serca wykrywanych jest jeszcze w życiu płodowym, dzięki badaniom ultrasonograficznym. W diagnostyce obrazowej widoczne mogą być nieprawidłowości w budowie serca, jego zastawek czy przepływie krwi.   

Objawy nabytych wad serca

Sygnałem, który powinien skłonić pacjenta do wizyty u lekarza, mogącym wskazywać na najczęstszą wadę zastawkową (zwężenie zastawki aortalnej) są następujące objawy:

• ból dławicowy (kłujący, ostry);
• uczucie kołatania serca;
• obecność zawrotów głowy i omdleń;
• duszność.

Warto pamiętać, że wady serca, w tym stenoza aortalna, mogą przez długi czas przebiegać bez objawów klinicznych. Z tego powodu istotne jest dbanie o zdrowie i kontrole lekarskie, szczególnie u osób z obciążającym wywiadem rodzinnym. 

Postępowanie we wrodzonych i nabytych wadach serca

Osoba z wadą serca, wrodzoną lub nabytą, wymaga regularnych kontroli lekarskich oraz stosowania się do zaleceń kardiologa. 

Niektóre wrodzone wady serca wymagają operacji na wczesnym etapie życia dziecka.

Nabyte wady serca u osób dorosłych również nieraz są wskazaniem do zabiegu, np. wszczepienia sztucznej zastawki. Dokładny sposób postępowania uzależniony jest od rodzaju wady serca, stopnia jej zaawansowania, wieku chorego i chorób współistniejących. 

W schorzeniach tego rodzaju istotne jest prawidłowe leczenie chorób przewlekłych mających wpływ na układ sercowo-naczyniowy, np. cukrzycy czy nadciśnienia. Ważne jest, aby chorzy regularnie przyjmowali zalecone leki, np. metforminę lub insulinę w przypadku cukrzycy, a leków hipotensyjnych (takich, jak inhibitory konwertazy angiotensyny czy blokery kanału wapniowego) w przypadku nadciśnienia tętniczego. 

Dostępność poszukiwanych preparatów w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz i zarezerwujesz za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Michalak, K.W. (2016). Kiedy objawy kliniczne wskazują na wrodzoną wadę serca u dziecka? Pediatria Po Dyplomie, 02. Dostępne na:  https://podyplomie.pl/pediatria/21115,kiedy-objawy-kliniczne-wskazuja-na-wrodzona-wade-serca-u-dziecka. (Dostęp: 26.03.2025)
2. Gajewski P. i inni (2019). Interna Szczeklika 2019. Medycyna Praktyczna. Wrodzone wady serca u dorosłych, s.331-353.

Autor