Tabletka „dzień po” - czym jest, jak działa, jakie są przeciwwskazania?

Czym jest antykoncepcja awaryjna (postkoitalna)?

Antykoncepcja awaryjna, nazywana inaczej postkoitalną lub potocznie tabletką „dzień po”, jest metodą zapobiegania ciąży, stosowaną w przypadku:

• niepowodzenia wybranej metody antykoncepcji (pęknięta lub zsunięta prezerwatywa, pominięcie przyjęcia planowanej tabletki antykoncepcyjnej),
• odbycia stosunku płciowego bez zabezpieczenia.

Stosowanie tabletki „dzień po” nie powinno być rutynową formą antykoncepcji, a jedynie ograniczać się do nagłych sytuacji. W Polsce tabletka „dzień po” dostępna jest na receptę, którą może wystawić lekarz każdej specjalności, w tym lekarz POZ.

Jak działają tabletki „dzień po”?

Antykoncepcja awaryjna działa głównie poprzez opóźnianie lub blokowanie owulacji, w zależności od fazy cyklu miesiączkowego i czasu, jaki upłynął pomiędzy odbytym stosunkiem, a zażyciem tabletki.

W aptekach tabletki „dzień po” dostępne są na receptę i mogą zawierać w składzie:

• lewonorgestrel w dawce 1,5 mg,
• octan uliprystalu w dawce 30 mg.

Wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz przez portal KtoMaLek.pl.

Mechanizm działania lewonorgestrelu jest związany z zapobieganiem owulacji, pod warunkiem, że zostanie przyjęty do 2 dni przed jej wystąpieniem. Lewonorgestrel nie jest skuteczny, jeśli proces implantacji, czyli zagnieżdżenia zarodka, już się rozpoczął.

Octan uliprystalu działa zarówno w okresie przedowulacyjnym, jak i po uwolnieniu hormonu luteinizującego (LH). Z tego względu octan uliprystalu wykazuje wyższą skuteczność. Nie zaleca się równoczesnego stosowania tabletek zawierających lewonorgestrel i octan uliprystalu w celu zmniejszenia ryzyka zajścia w ciążę.

Czy istnieje tabletka 72 h po?

Zastosowanie tabletki postkoitalnej jest skuteczną metodą antykoncepcji, pod warunkiem przyjęcia jej do:

• 72 h po odbytym stosunku w przypadku lewonorgestrelu,
• 120 h po odbytym stosunku w przypadku octanu uliprystalu.

Należy jednak pamiętać, że skuteczność obu preparatów jest najwyższa w przypadku niezwłocznego zażycia tabletki. 

Jakie są przeciwwskazania do stosowania tabletki „dzień po”?

Przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji awaryjnej, zawierającej lewonorgestrel lub octan uliprystalu, jest nadwrażliwość na substancję czynną bądź występujące w preparacie substancje pomocnicze. W przypadku kobiet będących już w ciąży, tabletki „dzień po” nie wykazują działania poronnego ani teratogennego.

Jakie są skutki uboczne tabletki „dzień po”?

Najczęstsze działania niepożądane po zastosowaniu antykoncepcji awaryjnej to:

• bóle i zawroty głowy, 
• bóle podbrzusza, 
• nudności, 
• wymioty, 
• zmęczenie, 
• bolesne miesiączkowanie, 
• tkliwość piersi.

Ponadto po zastosowaniu antykoncepcji awaryjnej mogą wystąpić przemijające zaburzenia cyklu miesięcznego oraz krwawienia niezwiązane z miesiączką. U większości kobiet krwawienie miesiączkowe występuje w przewidywanym czasie (+/- 5-7 dni). Jeśli nie dojdzie do miesiączki w spodziewanym terminie, należy wykluczyć ciążę poprzez wykonanie testu ciążowego. 

Co istotne, jeśli po przyjęciu tabletki z lewonorgestrelem lub octanem uliprystalu do 3 godzin pojawią się wymioty, należy natychmiast przyjąć drugą, pełną dawkę leku, ze względu na ryzyko niecałkowitego wchłonięcia substancji czynnej z przewodu pokarmowego.

Antykoncepcja awaryjna a tabletka wczesnoporonna

Warto podkreślić, że antykoncepcja postkoitalna nie należy do środków wczesnoporonnych. Działanie tabletki „dzień po” ogranicza się do zapobiegania ciąży i jest nieskuteczne w przypadku, gdy doszło już do zagnieżdżenia zarodka w macicy. 

Tabletki wczesnoporonne prowadzą do obumarcia zarodka i przerwania już istniejącej ciąży. Procedura ta jest nielegalna w Polsce i nie ma preparatów zarejestrowanych w tym wskazaniu. W lecznictwie zamkniętym do usuwania ciąży pozamacicznej, zagrażającej życiu i zdrowiu pacjentek, stosuje się metotreksat.

Bibliografia:

1. ellaOne 30 mg. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2014/20141001129545/anx_129545_pl.pdf (Dostęp: 04.2023).
2. Escapelle 1,5 mg. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/15897/characteristic (Dostęp: 04.2023).
3. Antykoncepcja awaryjna. Wytyczne postępowania klinicznego dla lekarzy położników i ginekologów (2010). Ginekologia Po Dyplomie. Dostępne na: https://podyplomie.pl/ginekologia/13095,antykoncepcja-awaryjna. (Dostęp: 04.2023).