Plastry antykoncepcyjne - jak działają? Czy są skuteczne?

Plastry antykoncepcyjne – nowoczesna metoda zapobiegania ciąży

Plastry antykoncepcyjne, nazywane też transdermalnym systemem antykoncepcyjnym, są jedną z kilku metod zapobiegania ciąży, bazującą na działaniu żeńskich hormonów steroidowych. Na polskim rynku farmaceutycznym plastry dostępne są już od wielu lat, choć znacznie krócej, niż popularne tabletki antykoncepcyjne. Jak każda forma antykoncepcji hormonalnej, plastry również dostępne są wyłącznie na receptę, którą wystawia lekarz ginekolog.

Czy plastry antykoncepcyjne są skuteczne?

Jedną z metod oceniania skuteczności antykoncepcji jest tzw. wskaźnik Pearla. Określa on liczbę ciąż wśród stu kobiet, które stosowały daną metodę antykoncepcji przez dwanaście miesięcy. Wskaźnik Pearla wylicza się dla "typowego stosowania" (metoda nie zawsze była stosowana prawidłowo) i "idealnego stosowania" (metodę zawsze stosowano prawidłowo, a mimo to zawiodła). Dla plastrów antykoncepcyjnych wskaźnik Pearla przy "idealnym stosowaniu” wynosi 0,3. Przy „typowym stosowaniu” wskaźnik ten wzrasta do 1,2. Można zatem uznać, że plastry antykoncepcyjne są jedną z bardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży.

Jak działają plastry antykoncepcyjne?

Mechanizm działania plastrów antykoncepcyjnych jest taki sam, jak w przypadku tabletek antykoncepcyjnych. Zawarte w nich hormony wykazują działanie antygonadotropowe na przysadkę mózgową, dzięki czemu owulacja zostaje zahamowana. W wyniku stosowania plastrów zmienia się także skład  i gęstość śluzu szyjkowego, który utrudnia migrację plemników w drogach rodnych. Hormony wpływają również na endometrium (błonę śluzową macicy).

Jak stosować plastry antykoncepcyjne?

Plastry antykoncepcyjne są wyjątkowo łatwe w stosowaniu. Pierwszy plaster należy przykleić na czystą, nieowłosioną i nieuszkodzoną skórę już pierwszego dnia cyklu. Najlepiej nakleić go w okolicy podbrzusza, pośladków lub na ramionach, pamiętając o tym, by kolejny plaster przykleić w innym miejscu. Warto zwrócić uwagę na to, by wybrane miejsce na skórze nie było narażone na tarcie przez np. ciasną odzież. Plastrów w żadnym wypadku nie wolno umieszczać na piersiach.

Odpowiednie stężenie hormonów we krwi uzyskuje się od drugiego dnia po przyklejeniu plastra i utrzymuje się ono do siedmiu dni, czyli tak długo, jak plaster pozostaje na skórze. Kolejny plaster przykleja się po siedmiu dniach, tego samego dnia tygodnia i o tej samej porze. Po trzech tygodniach ostatni plaster należy ściągnąć i zrobić siedmiodniową przerwę, w trakcie której rozpocznie się krwawienie. Po upływie tego okresu należy ponownie rozpocząć przyklejanie plastrów.

Przez cały okres stosowania tej formy antykoncepcji należy kontrolować, czy plaster prawidłowo przylega do skóry. Choć zdarza się to rzadko (mniej niż 2% przypadków), plaster może się całkowicie lub częściowo odkleić. Jeśli się to zdarzy, należy niezwłocznie nakleić nowy plaster. Warto jednak pamiętać, że okres działania plastra (w środku cyklu) wynosi maksymalnie 48 godzin, zatem margines błędu jest znacznie większy, niż przy tabletkach antykoncepcyjnych.

Zalety stosowania plastrów antykoncepcyjnych

Wysoka skuteczność plastrów antykoncepcyjnych jest ich niewątpliwą zaletą, ale nie jedyną. Za duży plus uważa się fakt, że dzięki takiej metodzie podania hormonów nie trafiają one do wątroby tylko bezpośrednio do krwi. Dzięki temu unika się tzw. efektu pierwszego przejścia. Ponadto plastry wymienia się zaledwie raz w tygodniu, co znacząco zmniejsza ryzyko popełnianych błędów, ponieważ nie trzeba o nic codziennie pamiętać. Ich działanie nie zakłócają wymioty i biegunki, jak ma to miejsce w przypadku tabletek antykoncepcyjnych, ponieważ droga podania hormonów omija układ pokarmowy.

Plastry antykoncepcyjne mogą zmniejszać dolegliwości związane z występowaniem zespołu napięcia przedmiesiączkowego, jak również zmniejszać obfitość krwawień menstruacyjnych. Według badań stosowanie plastrów może obniżać ryzyko torbieli jajników, ciąży pozamacicznej, a także występowania zapaleń miednicy mniejszej. Z innych korzyści poza antykoncepcyjnych wskazuje się działanie przeciwtrądzikowe.

Czy plastry antykoncepcyjne są bezpieczne?

Choć stosowanie plastrów niesie ze sobą wiele korzyści, nie jest to metoda antykoncepcji pozbawiona wad. Transdermalny system antykoncepcyjny sprawia, że do organizmu dostają się wyższe dawki hormonów niż w przypadku tabletek antykoncepcyjnych o podobnym składzie. W efekcie kobieta może doświadczać nieprzyjemnych działań niepożądanych, w tym: bólów głowy, ból i tkliwości piersi, krwawień śródcyklicznych, nudności, zaburzeń nastroju, zwiększenia masy ciała, spadku libido. Zdarza się, że plastry wywołują miejscowe zmiany uczuleniowe na skórze. Podczas stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych może wystąpić nieregularne krwawienie (plamienie lub krwawienie międzymiesiączkowe), zwłaszcza w pierwszych miesiącach stosowania plastrów. Często wskazywaną przez kobiety wadą jest cena terapii plastrami, niekiedy przewyższająca koszt tabletek antykoncepcyjnych.

Tak, jak przy innych metodach hormonalnych, kontrowersje wzbudza zwiększone ryzyko chorób zakrzepowych. Warto pamiętać, że jest ono wyższe u kobiet po 35. roku życia, palących papierosy, chorujących na hipercholesterolemię, nadciśnienie tętnicze. Przeciwwskazaniem do stosowania tej formy antykoncepcji jest choroba zatorowo-zakrzepowa (także w wywiadzie rodzinnym), zaburzenia krzepliwości, choroby układu krążenia oraz choroby wątroby. Osoby, z predyspozycją do powstawania przebarwień skóry twarzy powinny podczas stosowania preparatu unikać ekspozycji na światło słoneczne i promieniowanie UV.

Czy warto stosować plastry antykoncepcyjne?

Choć plastry antykoncepcyjne są wygodną metodą zapobiegania ciąży, nie mogą być stosowane przez każdą kobietę. Wybór metody antykoncepcji powinien być wspólną decyzją kobiety oraz lekarza ginekologa. Taka konsultacja jest niezwykle istotna, ponieważ lekarz bierze pod uwagę stan zdrowia pacjentki, ryzyko wystąpienia niektórych schorzeń oraz styl życia. Niezależnie od ostatecznego wyboru metody antykoncepcji, należy pamiętać o regularnym wykonywaniu badań diagnostycznych i monitorowaniu swojego stanu zdrowia.

Suplementy osłonowe przy antykoncepcji (Asequrella FORTE, Asevia, Femi Protect, LadySecure) polecane są kobietom, które stosują tabletki, plastry lub krążki antykoncepcyjne albo przechodzą hormonalną terapię zastępczą. Preparaty te zawierają kompozycję ziół, witamin i składników mineralnych, które mają przeciwdziałać skutkom ubocznym antykoncepcji hormonalnej.

_{1. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat przezskórnej antykoncepcji hormonalnej, https://www.ptgin.pl/sites/default/files/page-2019/Przezsk%C3%B3rna%20antykoncepcja%20hormonalna_0.pdf}

Autor