Pluskwica groniasta — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Pluskwica groniasta — właściwości

Pluskwica groniasta (łac. Cimicifuga racemosa) jest rośliną leczniczą, od lat stosowaną w ziołolecznictwie. Historycznie kłącze pluskwicy groniastej było wykorzystywane przez Indian do leczenia przeziębienia, kaszlu, bólu gardła, reumatyzmu oraz znajdowało zastosowanie w pobudzaniu laktacji i miesiączkowania. Ponadto korzystano z tej rośliny w łagodzeniu zaparć, niestrawności, chorobach wątroby i nerek oraz w zmniejszaniu bóli porodowych i bolesnych miesiączek. 

Obecnie zastosowanie kłącza pluskwicy groniastej ma nieco inny profil i jest podyktowane zawartością licznych substancji aktywnych, zawartych w podziemnych częściach rośliny. Kłącze pluskwicy jest źródłem triterpenowych glikozydów o charakterze saponin i kwasów fenolowych. Dodatkowo surowiec leczniczy zawiera sporą ilość różnego rodzaju alkaloidów i innych związków zawierających azot. 

Wśród glikozydów triterpenowych znajdziemy związki, takie jak cimiracemozydy, cimicifugozydy, cimiacerozydy, 27-deoksyakteinę i akteinę. Przedstawicielami kwasów zawartych w kłączu pluskwicy są kwas kawowy, ferulowy i izoferulowy, a wśród alkaloidów w pluskwicy występuje m.in. cytyzyna, protopina i laurolityna. Istotnym, z punktu widzenia działania farmakologicznego pluskwicy, jest zawartość N-metyloserotoniny. 

Pluskwica groniasta — jak wygląda i skąd pochodzi?

Pluskwica groniasta (łac. Cimicifuga racemosa) to roślina z rodziny jaskrowatych (łac. Ranunculaceae) występująca głównie w Ameryce Północnej. Biorąc pod uwagę nową systematykę roślin, gatunek ten został włączony do rodzaju Actaea i jego obecna nazwa brzmi Actaea racemosa.

Pluskwica groniasta jest byliną o wysokości od 1 do 2 metrów, z kłączem i rozgałęzionymi korzeniami. Jej liście są złożone, składają się z ząbkowanych listków. Kwiaty pluskwicy zebrane są w groniaste kwiatostany na sztywnych, wzniesionych łodygach. Są małe, białe lub różowawe, z 3-8 działkami kielicha i dużą ilością pręcików. Kwiaty nie rozkwitają jednocześnie i tworzą efekt „płonącej świecy”, skąd wzięła się pospolita nazwa rośliny — świecznica groniasta.  Owocem jest torebka zawierająca liczne, drobne nasiona.

Pluskwica groniasta — działanie, wskazania do stosowania

Kłącze pluskwicy groniastej jest surowcem leczniczym, uznanym przez Europejską Agencję Leków (EMA) za surowiec o ugruntowanym zastosowaniu medycznym w łagodzeniu skutków menopauzy, takich jak uderzenia gorąca i nadmierne pocenie się. Oznacza to, że istnieją dowody naukowe potwierdzające jej bezpieczeństwo i skuteczność w tym wskazaniu. 

Ponadto pluskwica groniasta bywa stosowana w łagodzeniu bolesnego miesiączkowania oraz jest coraz częstszym składnikiem kosmetyków opóźniających procesy starzenia się skóry.

Pluskwica groniasta a łagodzenie objawów menopauzy

Kłącze pluskwicy groniastej jest skutecznym ziołem, łagodzącym uciążliwe objawy kliniczne, towarzyszące niedoborowi estrogenów u kobiet w okresie przekwitania. Należą do nich takie symptomy, jak uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, stany napięcia nerwowego i trudności w zasypianiu. Dodatkowo w badaniach zaobserwowano, że u kobiet stosujących kłącze pluskwicy groniastej udało się przywrócić prawidłowy obraz cytologiczny nabłonka pochwy, ograniczając zmiany zanikowe charakterystyczne dla okresu około- i postmenopauzalnego. 

Pluskwica groniasta a łagodzenie bolesnych miesiączek

Mechanizm działania składników kłącza pluskwicy groniastej obejmuje nie tylko aktywność okołohormonalną, ale i oddziaływania na poziomie ośrodkowego układu nerwowego. Ekstrakty z kłącza pluskwicy wykazują działanie agonistyczne, czyli aktywujące receptory opioidowe. Ten mechanizm może być odpowiedzialny za efekt przeciwbólowy, obserwowany wśród pacjentek, cierpiących z powodu bolesnego miesiączkowania. 

Pluskwica groniasta jako składnik kosmetyków

Stosowanie wyciągów z kłącza świecznicy groniastej jest coraz bardziej popularne w branży kosmetycznej. Dowiedziono, że pluskwica groniasta może wpływać na ograniczenie rozpadu naturalnego kolagenu i kwasu hialuronowego w skórze, co przyczynia się do opóźnienia starzenia skóry. Co więcej, pluskwica ma właściwości przeciwutleniające, niwelując dzięki temu uszkodzenia DNA powstałe w wyniku np. szkodliwego działania promieni UV. Ekstrakty z pluskwicy wykazują też działanie drenujące w obrębie skóry. Przy ich regularnym stosowaniu zmniejsza się poziom zastojów limfatycznych w obrębie policzków i okolic oczu, a zwiększa się poziom mikrocyrkulacji, co zmniejsza obrzęki w tych okolicach.

Pluskwica groniasta — jak dawkować?

Dawkowanie pluskwicy groniastej zależy od konkretnego preparatu. W łagodzeniu objawów menopauzy, tabletki zawierające pluskwicę stosuje się dwa razy dziennie, przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Możliwe jest także wykonanie naparów z kłączy rośliny, jednak stosowanie preparatów w postaci tabletek, ze ściśle określoną zawartością substancji czynnych, wydaje się bezpieczniejszym wyborem.

Leki i suplementy zawierające pluskwicę groniastą

Na rynku dostępne są tabletki z pluskwicą, zarejestrowane jako leki oraz tabletki i kapsułki zawierające pluskwicę w połączeniu z innymi surowcami, łagodzącymi przebieg menopauzy — czerwoną koniczyną i szałwią — o statusie suplementu diety. 

Pluskwica groniasta w ciąży

Nie zaleca się stosowania pluskwicy groniastej w ciąży i podczas karmienia piersią. 

Pluskwica groniasta — przeciwwskazania i środki ostrożności

Należy skonsultować się z lekarzem w przypadku chęci zażywania pluskwicy groniastej podczas stosowania hormonalnej terapii zastępczej oraz w przypadku, gdy zdiagnozowano wcześniej u pacjenta nowotwór hormonozależny lub gdy pacjent podlega aktualnie jego leczeniu. 

Pluskwica groniasta — możliwe działania niepożądane

Wśród skutków ubocznych stosowania pluskwicy groniastej można wymienić zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (niestrawność, biegunkę), skórne reakcje alergiczne (pokrzywkę, swędzenie, wysypkę), obrzęk twarzy i obrzęki obwodowe oraz przyrost masy ciała.

Pluskwica groniasta — interakcje z lekami i innymi ziołami

Pluskwica groniasta może wykazywać interakcje z lekami przeciwnowotworowymi, np. cisplatyną i tamoksyfenem. Równoczesne stosowanie z atorwastatyną zwiększa ryzyko hepatotoksyczności.

Pluskwica groniasta w Ziołopedii — podsumowanie

Pluskwica groniasta od lat była wykorzystywana w ziołolecznictwie. Obecnie jest głównie stosowana w łagodzeniu objawów menopauzy oraz w kosmetykach o działaniu przeciwstarzeniowym. Działania niepożądane przy jej regularnym stosowaniu pojawiają się raczej rzadko, niemniej nie należy jej stosować przez czas dłuższy niż 6 miesięcy.  

Bibliografia

1. Krauze-Baranowska, Mirosława, Lukrecja Łużyńska, and Katarzyna Kimel. "Cimicifuga racemosa L.–efficacy and safety of use in menopause." Postępy Fitoterapii (2022).
2. Kulwikowska A.,Lewandowska S., Imko-Walczuk B. "Rola roślinnych surowców kosmetycznych w leczeniu schorzeń dermatologicznych wywołanych hiperandrogenizmem". Przegląd Dermatologiczny 98 (2011): 128-133.
3. European Medicine Agency (EMA): European Union herbal monograph on Cimicifuga racemosa (L.) Nutt., rhizome. EMA/HMPC/48745/2017. 2011, 98, 128–133.

Autor