Leki na uspokojenie — rodzaje, działanie, wskazania i przeciwwskazania, możliwe działania niepożądane

Co to są leki uspokajające?

Termin leki na uspokojenie, mimo że jest często stosowany, nie ma odniesienia do pojedynczej klasy środków farmakologicznych. Leki o różnych mechanizmach działania, łączy cel ich stosowania, tj. interwencyjne podawanie, aby szybciej zredukować lęk, napięcie czy zaburzenia myślenia powodujące dezorganizację zachowania.

Jakie leki na uspokojenie można kupić bez recepty?

Gdy czujemy, że trudno nam sobie poradzić z nadmiarem emocji, warto udać się do apteki po tabletki na nerwy i stres. Tam farmaceuta zaproponuje odpowiednie ziołowe leki na uspokojenie bez recepty. Spośród bogatej gamy preparatów możemy wybrać odpowiednia dla nas formę produktu np. tabletki na stres, syrop na uspokojenie czy ziołową herbatkę do zaparzania. W składzie takich preparatów możemy znaleźć:

• Walerianę (kozłek lekarski) znany ludzkości jako lek na uspokojenie od co najmniej 2000 lat. Łacińskie „valere” oznacza „być silnym” lub „być zdrowym”. Waleriana działa nasennie i uspokajająco, działanie rozpoczyna się już po 30 minutach. Najsilniejsze ziołowe leki uspokajające bez recepty zawierają wysokie stężenia kozłka (360 mg). Jej działanie opiera się na spowalnianiu rozkładu kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który jest neuroprzekaźnikiem zapobiegającym nadmiernej stymulacji organizmu.
• Szyszki chmielu – podstawowy składnik piwa, chmiel, odpowiada za jego odprężające działanie. Zamiast jednak sięgać po piwo, lepiej zastosować lek na uspokojenie z ekstraktem z szyszek chmielu.
• Melisę, która daje głębokie uczucie wyciszenia, zmniejsza lęk, nerwowość i poprawia nastrój, a to wszystko niedługo po jej zażyciu w formie ekstraktu albo wypiciu herbatki ziołowej. Wypita wieczorem odpręża, daje głęboki i regenerujący sen.

Oprócz preparatów roślinnych można regularnie zażywać magnez, dzięki czemu zwiększysz swoją odporność na codzienny stres. Jeśli jednak sięgasz po magnez tylko doraźnie, efekt uspokajający odczujesz szybko, a najbliższą noc prześpisz lepiej niż zwykle.

Jakie leki na uspokojenie może zalecić psychiatra?

Lekarz psychiatra może zalecić stosowanie leków uspokajających na receptę, jeśli uzna, że stan pacjenta wymaga zastosowania takich środków. W obrębie grupy leków na uspokojenie dostępnych jest wiele substancji leczniczych o różnych mechanizmach działania. Najstarsze z tych  leków pochodzą jeszcze z lat 50. XX wieku (hydroksyzyna – 1956 r., promazyna – 1957 r., haloperydol – 1958 r.). Stosowanie tej grupy leków jest stosunkowo bezpieczne – o ile są one podawane doraźnie. Natomiast w przypadku przedłużania się leczenia ryzyko działań niepożądanych  będzie wzrastać. Silne leki uspokajające mogą również prowadzić do uzależnienia i rozwoju zjawiska tolerancji.

Jak działają tabletki na uspokojenie?

Tabletki na uspokojenie niezależnie czy są to preparaty ziołowe, czy są przepisane przez lekarza na receptę, działają na organizm człowieka rozluźniająco. Leki uspokajające działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, co oznacza, że obniżają lub spowalniają aktywność mózgu. Sprzyjają odprężeniu, wyciszeniu, przywracają stan równowagi emocjonalnej, poprawiają samopoczucie.

Jakie działania niepożądane mogą powodować leki uspokajające?

Działania niepożądane leków na uspokojenie mogą być różne, w zależności od tego, jakie leki są stosowane. Zdecydowanie łagodniejsze skutki uboczne mogą wystąpić po zastosowaniu ziołowych tabletek na wyciszenie (zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności i biegunka), dlatego preparaty te można uznać za bezpieczne. Należy jednak pamiętać, żeby nie łączyć z alkoholem preparatów zawierających kozłek lekarski.

W przypadku silnych leków uspokajających na receptę działania niepożądane mogą być bardziej nasilone i zależne od mechanizmu działania danego leku i zastosowanej dawki. Spośród najczęściej pojawiających się można wymienić: senność, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, spowolniony czas reakcji, problemy z koncentracją. Nie należy również zapominać o ryzyku uzależnienia od leków uspokajających.

Jakie są przeciwwskazania i środki ostrożności do stosowania leków uspokajających?

Istnieje kilka środków ostrożności, których powinniśmy przestrzegać, stosując leki uspokajające:

• Alkohol i leki uspokajające mogą stanowić „mieszankę wybuchową” i prowadzić do niebezpiecznych, zagrażających życiu objawów, takich jak utrata przytomności lub zatrzymanie oddychania.
• Mieszanie leków na uspokojenie lub przyjmowanie ich z innymi lekami powodującymi senność, takimi jak leki przeciwhistaminowe, może prowadzić do nasilonych skutków ubocznych, a nawet przedawkowania.
• Nie zażywaj leków na uspokojenie w czasie ciąży bez konsultacji z lekarzem. Środki uspokajające mogą uszkodzenia płodu, chyba że zażywa się je w kontrolowanym środowisku medycznym. Niemniej, bezpiecznie na uspokojenie u kobiet w ciąży można stosować melisę oraz magnez.

Dokładne przeciwwskazania dla danego leku możemy znaleźć w ulotce leku lub skonsultować tę kwestię ze swoim lekarzem.

Czy tabletki na uspokojenie obniżają ciśnienie krwi?

Leki psychotropowe o działaniu uspokajającym nie należą do leków zalecanych w terapii nadciśnienia tętniczego, zarówno w początkowym okresie, jak i w okresie późniejszym. Nie wykazano również, że leki uspokajające i przeciwlękowe wpływają na obniżenie ciśnienia tętniczego.

Jeżeli skoki ciśnienia spowodowane są stresem i nagromadzeniem emocji, pomocne mogą się okazać techniki relaksacyjne (np. joga), gimnastyka relaksacyjno-oddechowa, aromaterapia, a także odpowiednia dieta i nawodnienie organizmu. Należy jednak pamiętać, aby podwyższone ciśnienie krwi zgłosić swojemu lekarzowi, który zaleci dalsze postępowanie.

Bibliografia

1. Bartosz Łoza. Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny. Review of Clinical Neuropsychiatry. VOL 13 (NR 3-4)/ 2021
2. Benke, D, Barberis, A, Kopp, S, et al. “GABA(A) receptors as in vivo substrate for the anxiolytic action of valerenic acid, a major constituent of valerian root extracts.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18602406
3. Kennedy DO, Little W, Scholey AB „Attenuation of laboratory-induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm).” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15272110
4. Franco L, Sánchez C, Bravo R, et al. “The sedative effect of non-alcoholic beer in healthy female nurses.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3399866/
5. Widecka K., Grodzicki T., Narkiewicz K., Tykarski A., Dziwura J. i zespół ekspertów. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym - 2011 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Nadciśnienie Tętnicze, 2011; 15: 211-235.

Autor