Jemioła pospolita — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Jemioła pospolita — właściwości

Jemioła pospolita (łac. Viscum album) od lat była znana ze swoich właściwości leczniczych. Już w starożytności opisywano ją jako roślinę wspomagającą leczenie kokluszu, gruźlicy czy nawet bezpłodności. Jemiołę pospolitą stosowano również w leczeniu padaczki oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego, tj. biegunek i chorób pasożytniczych. Okłady z jemioły były pomocne w leczeniu bólów reumatycznych oraz owrzodzeń. 

Obecnie wyciągi z ziela jemioły są również wykorzystywane w lecznictwie, ale w nieco innych gałęziach. Jest to związane z zawartością w niej licznych związków aktywnych. Ziele jemioły jest m.in. źródłem flawonoidów, wiskotoksyny (0,05–0,1%) amin (m.in. choliny, histaminy), triterpenów, kwasów organicznych (m.in. kwasu kawowego, ferulowego, betulinowego, oleanolowego, ursolowego), syrengininy i jej glikozydów. Ponadto w zielu jemioły znajdują się glikoproteiny, z których istotne znaczenie ma lektyna. Obecnie prowadzone są liczne badania nad tym białkiem, ze względu na jego potencjał w leczeniu chorób nowotworowych.  

Jemioła pospolita — jak wygląda i skąd pochodzi?

Jemioła pospolita jest rośliną należącą do rodziny sandałowcowatych (łac. Santalaceae). Jest półpasożytem, ponieważ z jednej strony samodzielnie przeprowadza proces fotosyntezy, w którym wytwarza związki odżywcze, ale wodę i sole mineralne pozyskuje od żywiciela, na którym bytuje. Jemioła pospolita rośnie na drzewach liściastych, głównie na bukach, grabach, brzozach i dębach. Jest to roślina zielna i zimozielona. Jemioła pospolita występuje głównie w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Jej owoce mają kolor biały lub czerwony i są często wykorzystywane w dekoracjach świątecznych. Z kolei właściwości lecznicze posiadają młode pędy i liście jemioły (łac. Herba Visci). 

Jemioła pospolita — działanie, wskazania do stosowania

Ziele jemioły pospolitej wykazuje działanie hipotensyjne i rozszerzające naczynia krwionośne. Dodatkowo wyciągi z jemioły zwiększają ilość wydalanego moczu i działają spazmolitycznie. Ziele jemioły wykorzystuje się też w leczeniu problemów ze snem i wzmożonym napięciem, również u kobiet w okresie menopauzy. Wyciągi z ziela jemioły są obecne także w składach wielu maści o działaniu rozgrzewającym. 

Jemioła pospolita na nadciśnienie

Nie ma badań klinicznych potwierdzających skuteczność leczenia zielem jemioły nadciśnienia tętniczego, jednak bywa ona stosowana w tym wskazaniu. Pomimo tego, że leki te są dostępne bez recepty, nie powinny być zażywane bez kontroli lekarza. Preparaty na bazie jemioły są wskazane do stosowania u osób zagrożonych nadciśnieniem tętniczym, u których lekarz zalecił zmianę trybu życia. Mechanizm ich działania hipotensyjnego nie jest dokładnie znany. Najprawdopodobniej wiąże się on z bezpośrednim działaniem na śródbłonek i mięśniówkę naczyń. Należy pamiętać, że preparat taki nie obniża ciśnienia u osób z prawidłowymi jego wartościami.

Jemioła pospolita a dolegliwości menopauzalne

Wyciągi z ziela jemioły są składnikami leków złożonych, które stosuje się w łagodnych zaburzeniach pracy serca na tle nerwowym i rozdrażnieniu. Leki te, poza jemiołą, zawierają również wyciągi z ziela melisy o działaniu uspokajającym, a także wyciągi z kwiatostanu głogu, wpływającego pozytywnie na pracę serca, co często jest korzystnym działaniem u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. 

Jemioła pospolita a niewydolność żylna

Ziele jemioły wykazuje działanie w obrębie naczyń krwionośnych i wraz z innymi surowcami, m.in. kasztanowcem, miłorzębem, głogiem i arniką są stosowane w leczeniu zaburzeń krążenia obwodowego, mózgowego i objawach niewydolności żylnej. Pacjenci, którzy mają problemy z pamięcią, szumami usznymi, zawrotami głowy, drętwieniem i uczuciem zimna w kończynach dolnych sięgają po leki na bazie tych roślin.   

Jemioła pospolita — jak dawkować?

Dawkowanie ziela jemioły zależy od konkretnego preparatu i wskazania do stosowania. U pacjentów zagrożonych nadciśnieniem intrakt z ziela jemioły najczęściej dawkuje się 3 razy na dobę po 2,5 ml, a leczenie powinno trwać około 4 tygodni, pod kontrolą lekarską. W przypadku stosowania leków z jemiołą, kasztanowcem, miłorzębem i arniką w leczeniu objawów niewydolności żylnej lub niewydolności krążenia mózgowego standardowa dawka dla osoby dorosłej to 4 ml zażywane 3 razy dziennie.  

Leki i suplementy zawierające jemiołę pospolitą

Ziele jemioły jest dostępne w postaci sypkiego ziela, tabletek oraz w postaci płynnej — wyciągów i intraktów. Warto zaznaczyć, że wyciągi płynne są wytwarzane na bazie alkoholu. 

Jemioła pospolita w ciąży

Europejska Agencja Leków nie zaleca stosowania preparatów z jemiołą kobietom ciężarnym oraz karmiącym piersią, ze względu na obecność w zielu lektyn i wiskotoksyn. 

Jemioła pospolita — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do stosowania produktów z zielem jemioły jest nadwrażliwość na substancje czynne w niej zawarte, okres ciąży i karmienia piersią oraz wiek poniżej 12. roku życia. Preparaty z jemiołą są przeciwwskazane u pacjentów z niewydolnością nerek, ze względu na działanie moczopędne tego zioła. Należy zwrócić szczególną uwagę na osoby prowadzące pojazdy, ze względu na obecność etanolu w wyciągach płynnych. 

Jemioła pospolita — możliwe działania niepożądane

Skutki uboczne po stosowaniu preparatów z jemiołą są rzadkie, jednak może wystąpić reakcja uczuleniowa oraz podrażnienie błony śluzowej żołądka i jelit. Działania niepożądane po zażywaniu leków płynnych z jemiołą mogą być również związane z wysoką zawartością alkoholu w wyciągach. 

Jemioła pospolita — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje ziela jemioły z innymi ziołami i lekami. 

Jemioła pospolita w Ziołopedii — podsumowanie

Właściwości lecznicze ziela jemioły są znane od starożytności. Obecnie surowiec ten jest znany ze swojego działania obniżającego ciśnienie oraz pomocnego w łagodzeniu objawów niewydolności żylnej. Pomimo że leki z jemiołą są dostępne bez recepty, powinny być one zażywane pod kontrolą lekarską.

Bibliografia

1. EMA: Assessment report on Viscum album L., herba, 2012. 
2. Wykurz, Piotr, and Bożena Muszyńska. "Fitoterapia jako alternatywna metoda wspomagająca leczenie nadciśnienia." Medicina Internacia Revuo 28.108 (2017): 202-215.

Autor