Ferrytyna: czym jest i jak podnieść jej poziom?

Ferrytyna, czyli magazyn żelaza

Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, który występuje przede wszystkim w wątrobie, szpiku kostnym oraz śledzionie. Stanowi magazyn żelaza, przez co chroni nas przed niekorzystnym wpływem jego nadmiaru oraz zabezpiecza na wypadek zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Aby sprawdzić czy cierpimy na niedobór żelaza, niezbędne jest oznaczenie poziomu ferrytyny, ponieważ jest najbardziej wiarygodnym parametrem, wskazującym na konieczność zmiany diety i ewentualnej dodatkowej suplementacji.

Dlaczego warto zbadać poziom ferrytyny?

Poziom ferrytyny nie powinien przekraczać 200 mcg/l u kobiet oraz 400 mcg/l u mężczyzn, z kolei wynik poniżej 12 mcg/l świadczy o jej niedoborze. Badanie warto wykonywać regularnie, gdyż umożliwia wczesne wykrycie wielu niebezpiecznych chorób. Obniżony poziom ferrytyny wskazuje na niedokrwistość z niedoboru żelaza, zaś przekroczenie norm może świadczyć o nadmiarze żelaza, chorobach wątroby lub toczącym się stanie zapalnym. Odpowiednio wczesne wykrycie problemu umożliwia szybką reakcję i zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Jak objawia się niedobór, a jak nadmiar ferrytyny?

Niedobór ferrytyny jest ściśle związany z niedoborem żelaza. Istnieje szereg objawów, które powinny zwrócić nasza uwagę i skłonić do wykonania badań krwi. Zaliczamy do nich m.in.:

• wypadanie włosów, łamliwość paznokci i suchość skóry;
• ciągłe zmęczenie, senność, zaburzenia koncentracji;
• spadek odporności i podatność na infekcje;
• zajady w kącikach ust;
• krwawienie dziąseł;
• bladość błon śluzowych.

Nadmiar ferrytyny objawia się głównie:

• bólami stawów;
• zaburzeniem pracy przewodu pokarmowego ;
• złym samopoczuciem. 

Nadmiar ferrytyny nie jest już tak ściśle związany ze stężeniem żelaza, ponieważ jej podwyższone wartości mogę pojawić się także w przebiegu stanów zapalnych, infekcji czy chorób nowotworowych.
Ponieważ większość wymienionych symptomów jest niespecyficzna, nie od razu możemy skojarzyć je z zaburzonymi wartościami stężeń ferrytyny. Jest to jedna z przyczyn, dla których warto docenić rolę regularnych badań profilaktycznych krwi, pomagających monitorować na bieżąco stan zdrowia organizmu.

Kto jest najbardziej narażony na niedobór ferrytyny?

Na niedobór ferrytyny szczególnie narażone są osoby nieprzestrzegające obowiązujących zaleceń żywieniowych. Powodem może być nieprawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska lub odchudzająca, które nie dostarczają odpowiedniej ilości składników odżywczych. Dodatkowo do grupy podwyższonego ryzyka należą pacjenci:

• stosujący leki, należące do inhibitorów pompy protonowej (IPP), ponieważ w wyniku ich stosowania dochodzi do obniżenia kwasowości soku żołądkowego, co zmniejsza przyswajalność żelaza;
• narażeni na znaczną utratę krwi z powodu urazów lub obfitych miesiączek u kobiet;
• cierpiący na schorzenia obniżające wchłanianie żelaza, np. chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Jak podnieść poziom ferrytyny?

Obniżony poziom ferrytyny wymaga zdecydowanych działań, których efekty można ocenić dopiero po dłuższym czasie przestrzegania zaleceń. Kluczowe jest połączenie odpowiedniej diety z suplementacją. W niektórych przypadkach lekarz zalecić może dodatkowe badania, pomagające ustalić konkretne przyczyny niedoboru ferrytyny.

Dieta

Podstawowym zaleceniem dietetycznym przy obniżonym poziomie ferrytyny jest spożywanie produktów bogatych w wysokoprzyswajalne żelazo hemowe pochodzenia zwierzęcego. Są to przede wszystkim żółtka jaj, podroby (wątroba wołowa, cielęca, drobiowa lub wieprzowa) oraz czerwone mięso. Warto także zwiększyć spożycie tłustych ryb (np. łososia), roślin strączkowych, suszonych owoców oraz pełnoziarnistych kasz. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż przyswajalność żelaza zwiększa witamina C, dlatego w jadłospisie nie może zabraknąć świeżych warzyw i owoców. Istnieje także grupa czynników hamujących wchłanianie żelaza -są to kawa i herbata, wapń pochodzący z nabiału, czerwone wino, błonnik oraz fityniany.

Suplementacja

Suplementację żelazem warto skonsultować z lekarzem. W aptekach dostępne są preparaty bez recepty, będące lekami OTC (Ascofer) lub suplementami diety (Szelazo + SR, Olimp Chela-Ferr Forte, Ferovit Bio Special). Można je łączyć z witaminą C, zawartą w leku Ascorvita lub suplementach diety (Ceviforte C 1000, Olimp Gold-Vit.C 1000 Forte). Ich dostępność w najbliższej aptece możesz sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl. Należy jednak pamiętać, że podstawą leczenia pozostaje dietoterapia.

Dodatkowe badania

W przypadku niektórych pacjentów, lekarz może zlecić dodatkowe badania w celu ustalenia przyczyn niedoboru ferrytyny i uzyskania pełnego obrazu stanu zdrowia pacjenta. Należy do nich krew utajona w kale, morfologia, wysycenie transferyny żelazem oraz całkowita zdolność wiązania żelaza. 

Autor