Dawkowanie witaminy D — nowe wytyczne. Jaką dawkę witaminy D powinni przyjmować dorośli, a jaką dzieci?

Naukowcy i lekarze z kilku krajów opracowali nowe wytyczne suplementacji witaminą D dla mieszkańców Europy Środkowej, w tym również Polski. Niedobór witaminy D jest coraz powszechniejszy, szczególnie w krajach o umiarkowanym klimacie, gdzie intensywność promieniowania słonecznego jest niska. Można powiedzieć, że niedobór witaminy D wśród społeczeństwa stanowi globalny problem zdrowotny. Odpowiednia ilość słońca lub suplementacja witaminy są zalecane, aby zapewnić właściwy poziom tej witaminy we krwi.

Jaki wpływ na nasze zdrowie ma witamina D?

Witamina D wspiera utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie, co przekłada się bezpośrednio na zdrowe i mocne kości. Warunkuje rozwój i dojrzewanie szkieletu od życia płodowego do czasu zakończenia wzrastania.

Istotnym skutkiem działania witaminy D jest wygaszanie reakcji zapalnej, co chronić ma przed procesami zapalnymi oraz chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak nieswoiste zapalenia jelit, reumatoidalne zapalenie stawów, fibromialgia, cukrzyca typu I. Dodatkowo witamina D wspomaga działanie układu odpornościowego.

Istnieje wiele publikacji, które wiążą niedobory witaminy D ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia zaburzeń nastroju, w tym depresji.

Jakie są rodzaje i źródła witaminy D?

Źródłem większości naturalnej witaminy D (cholekalcyferolu, witaminy D3) u ludzi jest jej synteza skórna pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Aktywna postać witaminy D — kalcytriol — powstaje w wyniku przemian witaminy D3 w wątrobie i nerkach.

Cholekalcyferol występuje w preparatach, które zaleca się stosować w profilaktyce niedoborów witaminy D. Z kolei kalcyfediol przeznaczony jest w leczeniu niedoborów lub innych ściśle określonych przypadkach związanych z niedoborem tej witaminy np. w osteoporozie.

Ile witaminy D3 dziennie należy przyjmować?

Profilaktyka niedoboru witaminy D powinna być dostosowana indywidualnie w zależności od masy ciała, wieku, stylu życia, nawyków żywieniowych, jak również ekspozycji na słońce, ale też poziomu we krwi. Ocena poziomu całkowitej 25-hydroksy witaminy D — witaminy 25(OH)D (badanie laboratoryjne z krwi żylnej), przydatna w przebiegu zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, w tym chorób metabolicznych tkanki kostnej oraz w zatruciu witaminą D.

Wiele osób zastanawia się, ile jednostek witaminy D dziennie należy przyjąć i jak obliczyć dawkę witaminy D? Jaka jest zalecana dawka witaminy D dla dorosłych? Jaka dawka witaminy D dla dzieci będzie bezpieczna?

Zalecenia dla ogółu populacji w Polsce zgodnie z najnowszymi wytycznymi są następujące:

Noworodki urodzone o czasie oraz niemowlęta:

0–6 msc. ż.: 400 j.m./dobę (10 µg/dobę) cholekalcyferolu od pierwszych dni życia bez względu na sposób karmienia.
6–12 msc. ż.: 400–600 IU/dobę (10–15 µg/dobę) cholekalcyferolu, w zależności od dziennej dawki witaminy D przyjmowanej z pokarmem.
Nie zaleca się kalcyfediolu u noworodków urodzonych w terminie oraz zdrowych niemowląt.

Dzieci (1–10 lat)

Zdrowe dzieci, 1–3 r.ż.: cholekalcyferol w dziennej dawce 600 j.m. (15 µg/dobę). Nie zaleca się opalania – suplementację zaleca się cały rok.
Zdrowe dzieci, 4-10 r.ż.: opalające się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 15-30 minut w godzinach 10:00-15:00 bez filtrów przeciwsłonecznych w okresie od maja do końca września nie muszą stosować suplementacji cholekalcyferolem, ale wciąż jest to zalecane i bezpieczne.
Przy niespełnieniu zaleceń u zdrowych dzieci między 4. a 10 r.ż. zaleca się suplementację cholekalcyferolem (dawka 600–1000 IU/dobę (15–25 µg/dobę)) cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D w diecie.
U zdrowych dzieci między 1, a 10 r.ż. kalcyfediol nie jest zalecany.

Młodzież między 11. a 18. rokiem życia

U osób zdrowych w profilaktyce niedoboru witaminy D stosuje się cholekalcyferol jako suplementację pierwszego wyboru i kalcyfediol jako drugiego wyboru.
U młodzieży zdrowej, opalającej się z odkrytymi przedramionami i nogami 30–45 minut w godzinach od 10:00 do 15:00. bez filtrów przeciwsłonecznych nie jest konieczna suplementacja od maja do końca września, ale nadal zalecana i bezpieczna.
Przy niespełnieniu zaleceń proponuje się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę) cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D z pokarmem.
Przy niespełnieniu powyższych zaleceń cały rok jest zalecana profilaktyka alternatywna, która oparta jest na kalcyfediolu (dzienna dawka 10 µg (roztwór doustny)) i wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od początku suplementacji.

Dorośli (19–65 lat)

Profilaktyka u zdrowych dorosłych – stosowanie cholekalcyferolu jako suplement pierwszego wyboru i kalcyfediolu jako lek drugiego wyboru.
Nie jest konieczna suplementacja u zdrowych dorosłych opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami 30–45 minut w godzinach 10-15, bez filtrów przeciwsłonecznych od maja do końca września, ale nadal zalecana i bezpieczna.
Przy niespełnieniu zaleceń zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę) cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D z żywności.
Przy niespełnieniu powyższych zaleceń cały rok zalecana jest profilaktyka alternatywna oparta na kalcyfediolu (dzienna dawka 10 µg (roztwór doustny)) i wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od zapoczątkowania suplementacji.

Młodsi seniorzy (>65–75 lat)

Cholekalcyferol – suplementacja pierwszego wyboru i kalcyfediol – suplementacja drugiego wyboru powinny być stosowane w profilaktyce niedoboru witaminy D.
Przez zmniejszoną efektywność syntezy skórnej przez cały rok zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę), w przeliczeniu na masę ciała i spożycie witaminy D z pokarmem.
Przy niespełnieniu powyższych zaleceń zaleca się kalcyfediol w dawce dziennej 10 µg (roztwór doustny) jako profilaktykę alternatywną cały rok i wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od początku suplementacji.

Starsi seniorzy (>75–89 lat) i najstarsi seniorzy (90 lat i starsi)

Cholekalcyferol – suplementacja pierwszego wyboru i kalcyfediol – lek drugiego wyboru.
Przez zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej, możliwe nieprawidłowe wchłanianie i zmieniony metabolizm tej witaminy cały okres leczenia zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 2000–4000 IU/dobę (50–100 µg/dobę), w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D z dietą.
Kalcyfediol 10 µg (roztwór doustny) dziennie jako profilaktykę alternatywną zaleca się cały rok, jeśli powyższe zalecenia nie zostaną spełnione. Kontrolne oznaczenie 25(OH)D w surowicy należy wykonać 6–8 dni od zapoczątkowania suplementacji.

Ciąża i laktacja

Planujące ciążę kobiety powinny przyjmować odpowiednią suplementację cholekalcyferolu (alternatywnie kalcyfediolu), taką jak w ogólnej populacji dorosłych, w miarę możliwości pod kontrolą poziomu 25(OH)D w surowicy.
Przy potwierdzeniu ciąży do końca karmienia piersią suplementację cholekalcyferolu należy prowadzić pod kontrolą poziomu 25(OH)D w celu uzyskania oraz utrzymania optymalnych stężeń w granicach >30–50 ng/ml.
Przy braku możliwości oceny poziomu 25(OH)D w surowicy zaleca się stosowanie cholekalcyferolu w dawce 2000 j.m./dobę (50 µg/dobę) w trakcie całego okresu ciąży i laktacji.

Jaka jest maksymalna dawka witaminy D3?

Istnieją określone maksymalne dawki witaminy D3, które nie powinny być przekraczane. Dorośli nie powinni spożywać więcej niż 4000 jednostek na dobę, a dzieci więcej niż 1000 jednostek od 1. do 6. roku życia i 2000 jednostek powyżej 6. roku życia. Przyjmuje się, że nasilenie niedoborów witaminy D3 można ocenić na podstawie stężenia 25(OH)D w surowicy poniżej 30 ng/ml. W przypadku niskiego stężenia lekarz może zalecić zwiększenie dawkowania witaminy D. Warto jednak pamiętać, że ilość witaminy D przy niedoborze określa lekarz, ponieważ przyjmowanie zbyt wysokich dawek może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak hiperkalcemia czy kamica nerkowa. Przy przeliczaniu dawek witaminy D3 warto także zwrócić uwagę na sposób podawania — więcej substancji będzie się wchłaniać, jeśli spożyje się ją w codziennej diecie niż w postaci suplementów.

Bibliografia

Płudowski, P.; Kos-Kudła, B.; Walczak, M.; Fal, A.; Zozulińska-Ziółkiewicz, D.; Sieroszewski, P.; Peregud-Pogorzelski, J.; Lauterbach, R.; Targowski, T.; Lewiński, A.; et al. Guidelines for Preventing and TreatingVitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695
Zdrojewicz Z, Chruszczewska E, Miner M: Wpływ witaminy D na organizm człowieka (The influence of vitamin D on the man organism); Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2015, s. 61-66
Sobstyl M, Tkaczuk-Włach J, Sobstyl J, Jakiel G: Witamina D – moda czy rzeczywiste korzyści? Przegląd Menopauzalny 2013; 4: 363-367
Grygiel-Górniak B, Puszczewicz M: Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii. Postępy Hig Med Dosw (online) 2014; 68: 359-368