Lubczyk ogrodowy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Lubczyk ogrodowy — właściwości

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w lecznictwie jest kłącze i korzeń lubczyku (łac. Levistici radix). Zbiera się go w drugim roku wegetacji, oczyszcza i kroi, a następnie suszy w temperaturze do maksymalnie 35 st. C.

Właściwości zdrowotne lubczyk zawdzięcza obecności olejku eterycznego, który bogaty jest w liczne substancje lotne, takie jak: związki terpenowe, ftalidowe i kumarynowe, kwasy organiczne (m.in. chlorogenowy, jabłkowy, kawowy), garbniki, gorycze, śluzy, fitosterole, polifenole, a także skrobia i witamina C oraz witaminy z grupy B.

Lubczyk ogrodowy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Lubczyk ogrodowy (łac. Levisticum officinale), nazywany też po prostu korzeniem, łakotnym zielem lub mleczeniem, jest byliną z rodziny selerowatych (łac. Apiaceae). Krzaki lubczyku mogą osiągnąć nawet 1,5 metra wysokości, co wyróżnia je na tle innych znanych ziół. Ich łodygi są grube i puste w środku, na ich szczycie znajdują się liście zbliżone wyglądem do liści naci selera. Pod ziemią rozrasta się pokaźnych rozmiarów kłącze wraz z korzeniami.

Lubczyk pochodzi z południowo-zachodnich terenów Azji, prawdopodobnie z Iranu i Afganistanu. W Polsce uprawiany jest w ogrodach i traktowany jako aromatyczna przyprawa, przede wszystkim do zup. Ziele lubczyku charakteryzuje się intensywnym smakiem, w którym obecny jest smak umami. Wykorzystuje się go do produkcji mieszanek ziołowych, a także bulionów, zup błyskawicznych, kostek rosołowych i przypraw w płynie typu maggi.

Lubczyk ogrodowy — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej lubczyk ogrodowy stosowano jako środek o działaniu napotnym i wykrztuśnym, a także rozkurczowym, wiatropędnym i moczopędnym. Pomagał przy infekcjach górnych dróg oddechowych, a także dolegliwościach trawiennych i zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Uznawany był też za silny afrodyzjak, któremu przypisywano ogromną moc. Dodawano go do wywarów miłosnych, które miały sprzyjać rozwijającemu się uczuciu, a także pobudzać libido. Lubczyk wykazuje także działanie na skórę. Stosowany zewnętrznie, np. jako jeden ze składników maści, może łagodzić różne problemy skórne.

Lubczyk ogrodowy na trawienie i ból brzucha

Również dzisiaj lubczyk stosuje się w celu złagodzenia dolegliwości trawiennych, takich jak bóle brzucha, niestrawność i wzdęcia, gdyż działa rozkurczowo i przeciwbólowo. Dodatkowo pobudza czynności wydzielnicze żołądka i usprawnia przepływ żółci, dzięki czemu korzystnie wpływa na perystaltykę jelit i reguluje pracę przewodu pokarmowego. Jego działanie spazmolityczne można również wykorzystać w celu złagodzenia bólów menstruacyjnych.

Lubczyk ogrodowy na układ moczowy

Działanie moczopędne lubczyku można wykorzystać jako wsparcie leczenia zapalenia dróg moczowych i kamicy nerkowej, a także schorzeniach objawiających się zmniejszeniem wydalania moczu. Oprócz działania moczopędnego lubczyk wykazuje również właściwości przeciwbakteryjne i odtruwające, sprawdzi się więc jako wsparcie w infekcjach układu moczowego.

Lubczyk ogrodowy na obniżenie cholesterolu

Obecność w lubczyku fitosteroli i antyoksydantów korzystnie wpływa na profil lipidowy poprzez obniżenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy i innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego.

Lubczyk ogrodowy na kaszel

Zawarte w lubczyku związki wykazują również działanie wykrztuśne i łagodzące, co można wykorzystać przy wystąpieniu kaszlu i stanu zapalnego gardła.

Lubczyk ogrodowy — jak dawkować?

Świeże ziele lubczyku świetnie sprawdza się jako przyprawa do zup i wywarów, a także jako dodatek do dań mięsnych. Doskonale podkreśla ich smak i sprawia, że są jeszcze bardziej aromatyczne. Wystarczy wrzucić na początku gotowania gałązkę lubczyku i wyciągnąć ją przed podaniem. Można też doprawiać dania rozdrobionym, suszonym lubczykiem.

Napar z lubczyku

Z korzenia lubczyku można przygotować napar, który stosuje się w łagodnych dolegliwościach układu moczowego, jako środek zwiększający ilość wydalanego moczu oraz poprawiający przepływ w drogach moczowych. 

Aby przygotować napar, należy ½ łyżeczki suszu (około 2,5 grama) zalać 150 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 15 minut. Tak przygotowaną herbatę z lubczyku można pić 2 razy dziennie.

Leki i suplementy zawierające lubczyk ogrodowy

Wśród preparatów aptecznych lubczyk znajduje się m.in. w środkach wspomagających pracę dróg moczowych i nerek, a także herbatkach ziołowych wspomagających trawienie. Dostępny jest też korzeń lubczyku, z którego można przygotować napar lub płukankę.

Lubczyk ogrodowy w ciąży

Lubczyk jest niezwykle przydatnym surowcem roślinnym, jednak występują pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Ze względu na właściwości rozkurczowe kobiety w ciąży nie powinny spożywać lubczyku w nadmiernych ilościach. Dodatek kilku liści ziela do zupy nie powinien zaszkodzić, jednak preparaty na bazie wyciągów lubczyku są niewskazane.

Lubczyk ogrodowy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do stosowania lubczyku jest nadwrażliwość na korzeń tej rośliny lub innych roślin z rodziny selerowatych. Nadwrażliwość ta może wystąpić m.in. u osób z nadwrażliwością na kwas glutaminowy. Przeciwwskazaniem jest także nadwrażliwość na anetol.
Nie należy stosować lubczyku w przypadku upośledzonej czynności nerek i ostrych zapalnych chorobach miąższu nerek. Niewskazane jest też przyjmowanie lubczyku przez pacjentów z obrzękami spowodowanymi niewydolnością czynności nerek lub mięśnia sercowego. 

Ze względu na brak odpowiednich danych nie zaleca się stosowania lubczyku u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia.

Lubczyk ogrodowy — możliwe działania niepożądane

Nadmierne spożycie lubczyku ogrodowego może spowodować wystąpienie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – nudności, bólu brzucha, biegunek, a także reakcji alergicznych

Lubczyk ogrodowy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje lubczyku ogrodowego z lekami i innymi ziołami.

Lubczyk ogrodowy w Ziołopedii — podsumowanie

Lubczyk ogrodowy ceniony jest za swój charakterystyczny, intensywny aromat, który wzbogaca smak wielu potraw. To także roślina o działaniu korzystnym dla układu moczowego i pokarmowego, które wykorzystuje się w przemyśle farmaceutycznym – wyciągi z lubczyku znajdziemy zarówno w lekach, jak i suplementach diety.

Bibliografia

1. Bacler-Żbikowska B., Stebel A.. "Katalog roślin leczniczych aktualnie dopuszczonych do stosowania w medycynie konwencjonalnej w Polsce : różnorodność gatunkowa, pochodzenie, zastosowanie, problemy zrównoważonego pozyskiwania i ochrona". Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2023. 
2. Piekut J. „Ocena wybranych ekstraktów roślin przyprawowych pod względem ich właściwości przeciwdrobnoustrojowych oraz zawartości fenolokwasów”. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 2017/588.
3. Łuczak A., Nowak M., Szałek E.. "Bezpieczeństwo leków roślinnych w ciąży". Farmacja Współczesna 2017 (10): s. 140-146.
4. Śledź M., Witrowa-Rajchert D.. "Składniki biologicznie czynne w suszonych ziołach - czy ciągle aktywne?". Kosmos, Tom 61 Nr 2 (2012): Varia.
5. Korzeń Lubczyka 1 g/g, zioła do zaparzania Levistici radix. Ulotka dostępna na: https://ktomalek.pl/korzen-lubczyka-ulotka-cena-zastosowanie-apteka-ziola-do-zaparzania-1-g-g-50-g/ub-4202701

Autor