Krwawnik pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Krwawnik pospolity — właściwości

W składzie chemicznym ziela krwawnika znajdują się olejki eteryczne, których głównymi składnikami są chamazulen, flawonoidy (glikozydy apigeniny, kwercetyny, luteoliny), gorzkie seskwiterpeny (gwajakolidy, eudesmanolidy), achilleina, garbniki, kumaryny, kwas mrówkowy, octowy, izowalerianowy, cholina, kwas salicylowy oraz witaminy C, A i K, sole cynku, miedzi, żelaza i siarki.

Krwawnik pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Krwawnik pospolity (łac. Achillea millefolium L.) jest przedstawicielem rodziny astrowatych (łac. Asteraceae). Tę dziko rosnącą roślinę można spotkać na terenie całej Polski, rośnie również na terenach Eurazji i w Ameryce Północnej, a także w Ameryce Środkowej i Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii, gdzie został zawleczony. W różnych częściach kraju krwawnik funkcjonuje pod ludowymi nazwami, takimi jak: złocień krwawnik, tysiąclist, żeniszek krwawnik, drętwik, rannik czy pokrętnik. Jego łacińska nazwa łączy się z grecką mitologią – pierwszy człon „achillea” pochodzi od imienia mitycznego herosa Achillesa, który miał używać ziela krwawnika do leczenia ran na polu bitwy. Człon „millefolium” można z kolei przetłumaczyć jako „tysiąc liści”, gdyż nawiązuje do wyglądu liści tej rośliny. Polska nazwa rośliny nawiązuje raczej do jej właściwości, stosowano ją bowiem w tamowaniu krwotoków, a także dolegliwościach związanych z menstruacją.

Krwawnik pospolity jest bardzo wytrzymały i z łatwością dostosowuje się do zmiennych, często niekorzystnych warunków. Spotkamy go na łąkach i pastwiskach, parkach, skrajach lasu, poboczach oraz nieużytkach, a także polach uprawnych (wówczas uznawany jest za chwast). Może osiągać wysokość do 70 centymetrów, tworzy niewielkie kępy, które rozrastają się za pomocą kłącza i podziemnych rozłogów. Omszałą łodygę krwawnika porastają zielone lub szarozielone liście, potrójnie lub poczwórnie pierzastosieczne, o zarysie lancetowatym, osiągające długość 2-4 centymetrów. Kwiaty krwawnika to zebrane w baldachogrona koszyczki o średnicy 3-5 milimetrów, kwitnące od lipca do października.

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest ziele krwawnika (łac. Millefolii herba).

Krwawnik pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Ze względu na szereg korzystnych dla zdrowia właściwości ziele krwawnika (łac. Millefolii herba) stanowi uznany surowiec zielarski. Wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Działa przeciwkrwotocznie, zmniejsza krwawienia zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. Ponadto napary z krwawnika stymulują pracę przewodu pokarmowego, działają rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych i moczowych, wzmagają wydzielanie soków trawiennych oraz żółci. Dodatkowo pomagają w regulacji cyklu menstruacyjnego i łagodzeniu dolegliwości związanych z miesiączką. Z kolei stosowany zewnętrznie działa przeciwzapalnie i ściągająco, łagodzi zapalenia skóry i błon śluzowych oraz przyspiesza gojenie ran i oparzeń.

Krwawnik pospolity na pracę przewodu pokarmowego

Napary z ziela krwawnika stosuje się głównie przy różnego rodzaju schorzeniach przewodu pokarmowego: nieżytach i stanach zapalnych, wrzodach żołądka, zespole jelita drażliwego, niestrawnościach, przewlekłych zaparciach, wzdęciach czy nudnościach. Krwawnik działa bowiem przeciwzapalnie, ale też żółciopędnie, spazmolitycznie (rozkurczowo) i wiatropędnie. Ponadto, ze względu na obecność substancji goryczkowy, warto po niego sięgać w celu pobudzenia apetytu u osób z zaburzeniami łaknienia. Jest także polecany kobietom z nieregularnymi i bolesnymi miesiączkami.

Krwawnik pospolity na stany zapalne skóry i błon śluzowych

Krwawnik to nie tylko ziółko do picia. Napary z krwawnika można stosować zewnętrznie na skórę i błony śluzowe, szczególnie przy stanach zapalnych i trudno gojących się ranach. Pacjenci zmagający się z chorobą hemoroidalną często wykorzystują go do przygotowania popularnych nasiadówek, które mają wspomóc proces leczenia żylaków odbytu. Także doskonale sprawdza się w formie płukanek przy stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Krwawnik pospolity w kosmetyce

Zarówno ekstrakt z ziela krwawnika, jak i pozyskiwany olej są składnikami licznych produktów kosmetycznych. Obecne w krwawniku substancje sprzyjają leczeniu stanów zapalnych skóry, a także zwężają rozszerzone pory skóry i działają przeciwbakteryjnie, dlatego krwawnik jest często spotykanym składnikiem w kosmetykach dla cery trądzikowej, tłustej i mieszanej. Ponadto krwawnik skutecznie łagodzi podrażnienia i przyspiesza gojenie ran, działa też antyoksydacyjnie, zmiękczająco i rozjaśniająco na skórę, nie dziwi więc zastosowanie krwawnika w kosmetykach przeciwstarzeniowych i tych dla ceny wrażliwej. 

Krwawnik pospolity — jak dawkować?

W aptece możemy nabyć ziele krwawnika w postaci ziół do zaparzania, z których można przygotować napar. To tradycyjny produkt leczniczy roślinny, który stosuje się w celu pobudzenia apetytu, w objawowym leczeniu łagodnych, dolegliwości żołądkowo-jelitowych i skurczowych dolegliwości związanych z menstruacją, a także w leczeniu niewielkich, powierzchniowych uszkodzeń skóry.

Napar na brak apetytu i dyspepsję

1-2 łyżki stołowe ziela krwawnika (około 2-4 gramy) należy zalać 250 ml wrzącej wody i odstawić do naparzania pod przykryciem na 15-20 minut. Tak przygotowany napar można pić 3-4 razy dziennie między posiłkami. Jeśli dokucza nam brak łaknienia, napar należy wypić na 30 minut przed planowanym posiłkiem. Nie zaleca się pić herbaty z krwawnika dłużej niż 2 tygodnie.

Napar na bolesną miesiączkę

Około 1 łyżkę stołową krwawnika (2 gramy) należy zalać 250 ml wrzącej wody i odstawić do naparzania na 15-20 minut. Taki napar można pić 2-3 razy dziennie, nie dłużej niż przez 1 tydzień.

Napar do wykonywania okładów na niewielkie, powierzchowne uszkodzenia skóry

Około 2 łyżki stołowe krwawnika (3-4 gramy) należy zalać 250 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 10 minut. Opatrunek ze świeżo przygotowanego naparu można stosować 2-3 razy dziennie lecz nie dłużej niż 1 tydzień.

Leki i suplementy zawierające krwawnik pospolity

Ziele krwawnika jest bardzo popularnym produktem dostępnym w aptekach i sklepach zielarskich. Spośród całej gamy produktów najbardziej wartościowymi są sypkie zioła do zaparzania i po te warto sięgać w pierwszej kolejności. Do wyboru mamy też bardziej wygodną formę fixów. Kupując taki preparat warto również zwrócić uwagę na to, czy jest to produkt o statusie leku czy też środek spożywczy - w przypadku leku mamy pewność, że surowiec, który kupujemy jest najwyższej jakości, co przekłada się na zachowanie jego właściwości i działanie na organizm.

Krwawnik pospolity w ciąży

Krwawnika pospolitego nie należy stosować w okresie ciąży i karmienia piersią, z uwagi na brak wystarczających dowodów na bezpieczeństwo jego stosowania w tym czasie.

Krwawnik pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Ostrożność powinny zachować osoby nadwrażliwe na rośliny z rodziny astrowatych. 

Ze względu na brak aktualnych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania ziela krwawnika u dzieci i młodzieży do 12. roku życia nie zaleca się jego stosowania w tej grupie wiekowej

Krwawnik pospolity — możliwe działania niepożądane

U niektórych osób ziele krwawnika może powodować reakcje alergiczne w postaci swędzącej wysypki, pokrzywki, kaszlu czy trudności z oddychaniem. W dużych dawkach krwawnik może wywoływać dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz zawroty głowy.

Krwawnik pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ze względu na swoje właściwości przeciwkrwotoczne krwawnik pospolity może wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi.

Krwawnik pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Krwawnik pospolity jest rośliną o licznych zastosowaniach w medycynie ludowej. Sprawdza się w pielęgnacji uszkodzonej skóry i powierzchownych zranień, łagodzi stany zapalne skóry, a także pomaga na rozmaite dolegliwości żołądkowo-jelitowe, łagodząc ból i inna objawy niestrawności. Mimo wielu korzystnych właściwości warto jednak pamiętać, że każde zioło w nadmiarze może szkodzić, dlatego stosowanie krwawnika pospolitego zawsze warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Baczek K., Przybył J. L., Kuczerenko A. i in. "Zróżnicowanie dziko rosnących populacji krwawnika pospolitego (Achillea mifolium L.)". Polish Journal of Agronomy 2013, nr 15: s. 89-94.
2. Jaroniewski W. "Krwawnik pospolity- cenna roslina lecznicza". Wiadomości Zielarskie 1995, t. 37, nr 01: s. 1-2.
3. Moksa K., Teległów A. "Zioła zalecane przez świętą Hildegardę w pielęgnacji skóry.". Postępy Fitoterapii 2021; 22(1): s. 61-69.
4. Samosiej M. "Fitoterapia w cukrzycy". Postępy Fitoterapii 1/2019: s. 68-72.
5. Jubai Sabbar W. i in. "Chemical analysis and antibacterial activity of the Achillea millefolium extract". Review Of Clinical Pharmacology And Pharmacokinetics, International Edition 2024. 38 (sup2): 165-168.
6. Farasati Far B., Behzad G., Khalili H. "Achillea millefolium: Mechanism of action, pharmacokinetic, clinical drug-drug interactions and tolerability". Heliyon 9 (2023), e22841.

Autor