Szczaw zwyczajny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Szczaw zwyczajny — właściwości

Szczaw zwyczajny jest bardzo odżywczą rośliną. Oprócz niskiej zawartości kalorii jest bogaty w błonnik i mikroelementy (magnez) oraz witaminy A i C.

Szczaw jest szczególnie bogaty w witaminę C — witaminę rozpuszczalną w wodzie, która zwalcza stan zapalny i odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Szczaw zwyczajny zawiera również sporą ilość błonnika pokarmowego, który może zwiększyć regularność wypróżnień oraz uczucie sytości i stabilizować poziom cukru we krwi. Zawiera również znaczne ilości magnezu, który jest minerałem niezbędnym dla zdrowia całego organizmu.

Szczaw zwyczajny — jak wygląda i skąd pochodzi?

Szczaw to rodzaj rośliny liściastej, stosowanej zarówno jako zioło, jak i warzywo. Uprawia się go w Europie, Azji Środkowej oraz w pewnych częściach Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. W Polsce sezon na szczaw przypada na wiosnę i lato. Ma kwaśny, cytrynowy smak i często pojawia się w potrawach takich, jak zupy, gulasze i curry. 

Dwa najczęściej uprawiane rodzaje to francuski i zwyczajny szczaw. W porównaniu ze szczawiem zwyczajnym wersja francuska jest mniej gorzka i rośnie wyżej, mając mniejsze, bardziej zaokrąglone liście.

Szczaw zwyczajny — działanie, wskazania do stosowania

Szczaw zwyczajny jest doskonałym źródłem przeciwutleniaczy, które są korzystnymi związkami chroniącymi komórki organizmu przed uszkodzeniami, poprzez neutralizowanie szkodliwych, wolnych rodników. Przeciwutleniacze mogą pomagać zapobiegać wielu przewlekłym schorzeniom, w tym chorobom serca, nowotworom i cukrzycy typu 2.

Ziele szczawiu może być wykorzystywane do produkcji herbaty ziołowej, przyjmowane jako suplement, lub spożywane w potrawach takich, jak zupy, sałatki i pesto. Szczaw może być istotnym elementem diety dla osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze. Z jego właściwości skorzystają też osoby cierpiące na przewlekłe stany zapalne, egzemę oraz inne problemy skórne. Składniki odżywcze w szczawiu wspierają również wzrok, układ odpornościowy oraz funkcje układu pokarmowego.

Szczaw zwyczajny na odporność

Istnieją pewne dowody na to, że ziele szczawiu może być wsparciem dla odporności, ponieważ jest bogate w witaminę C — antyoksydant, który jest jak superbohater dla układu odpornościowego. Pomaga on również organizmowi w procesie gojenia ran, zwalczaniu infekcji i lepszym wchłanianiu żelaza z pożywienia. 

Szczaw jest również doskonałym źródłem witaminy A. Ta witamina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i zapewnia lepszą odpowiedź komórkową na atakujące patogeny. Właśnie ze względu na te właściwości warto włączyć szczaw do diety dziecka po 2. roku życia np. w postaci zupy szczawiowej z jajkiem zrobionej na domowym rosole. Będzie to mocno odżywczy posiłek.

Szczaw zwyczajny na zdrową skórę

Szczaw zwyczajny zawiera dużą ilość witaminy A, która wspiera zdrowie skóry, włosów i paznokci. Dodatkowo obecna w nim witamina C również będzie korzystnie wpływać na stan skóry. Działa ona łagodząco na objawy egzemy skórnej oraz chroni kolagen i elastynę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Odgrywa również kluczową rolą w tworzeniu kolagenu. A kolagen to jedno z istotniejszych białek wpływających na dobrą kondycję skóry.

Szczaw zwyczajny na serce

Badania na zwierzętach sugerują, że szczaw może pozytywnie wpływać na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. W jednym badaniu przeprowadzonym na szczurach wykazano, że ekstrakt ze szczawiu modyfikuje pewne szlaki zaangażowane w agregację płytek krwi — proces, w którym płytki krwi łączą się ze sobą, aby zmniejszyć tworzenie się skrzepów krwi.

Inne badania na zwierzętach również wykazały, że ekstrakt ze szczawiu może pomóc rozszerzyć naczynia krwionośne, aby zapobiec nadciśnieniu tętniczemu. Na koniec, szczaw jest bogaty w błonnik i przeciwutleniacze, które oba pozytywnie wpływają na zdrowie, w tym na dobrą pracę serca. 

Niemniej jednak brakuje badań na ludziach dotyczących szczawiu i jego wpływu na serce. Konieczne są dalsze badania, aby zbadać jego wpływ na zdrowie serca u ludzi.

Szczaw zwyczajny — jak dawkować?

Szczaw ma kwaśny, cytrynowy smak, który doskonale sprawdza się w różnorodnych przepisach. Jest szczególnie popularny w zupach i gulaszach, często łączony ze składnikami takimi, jak ziemniaki, marchew, kurczak i kwaśna śmietana. Można także używać liści szczawiu do wzbogacania sałatek lub dodawać je do sosu winegret dla dodatkowej eksplozji smaku. W większości przepisów kwaśny smak szczawiu łączy się ze szczypiorkiem, śmietaną kremówką, masłem i natką pietruszki.

Ważne!

Po zebraniu liście szczawiu szybko tracą swoją jakość. Wybierając starszy produkt, otrzyma się mniej witamin i substancji odżywczych. Warto znaleźć lokalnego dostawcę, na przykład na targu warzywnym, albo spróbować samemu uprawiać szczaw.

Jeśli martwi cię kwas szczawiowy zawarty w szczawiu, spróbuj go ugotować. Gotowanie szczawiu zmniejsza ilość kwasu szczawiowego do znikomej ilości. Pomaga to uczynić go bezpieczniejszym do spożycia, jednocześnie zapewniając korzyści zdrowotne. Możesz dodać szczaw do różnych gotowanych potraw, podobnie jak szpinak czy jarmuż. Jest to też świetne urozmaicenie dla tych zazwyczaj wybieranych popularnych warzyw zielonolistnych.

Leki i suplementy zawierające szczaw zwyczajny

Szczaw jest dostępny zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej w wielu specjalistycznych sklepach i sklepach internetowych.

Szczaw można także nabyć w postaci nalewki lub kapsułek, ale nie jest to popularne w Polsce. Choć twierdzi się, że te produkty wspierają detoksykację, poprawiają funkcję odpornościową i zmniejszają stan zapalny, nie ma dostępnych badań dotyczących ich skuteczności, bezpieczeństwa ani skutków ubocznych.

Szczaw zwyczajny w ciąży

W przypadku kobiet ciężarnych szczaw zwyczajny może być spożywany jako urozmaicenia jadłospisu. Składniki odżywcze, które zawiera, będą pozytywnie wpływały na zdrowie. Oczywiście nie warto przesadzać z jego ilością, ponieważ dieta w ciąży powinna być mocno różnorodna, aby dostarczać wszystkich składników odżywczych. A substancje antyodżywcze, do których zalicza się kwas szczawiowy, występują w wielu produktach, dlatego ta różnorodność jest kluczowa u kobiet w ciąży. Warto użyć szczawiu do ugotowania zupy szczawiowej z dodatkiem jajka i kaszy jaglanej. 

Natomiast u kobiet karmiących piersią, które są na diecie eliminującej białka mleka krowiego, szczaw jest zbędny w diecie, ponieważ kwas szczawiowy łączy się w organizmie z wapniem. Konsekwencją tego jest zmniejszenie stężenia wapnia we krwi. A w przypadku kobiet karmiących na diecie eliminacyjnej zależy nam, aby nie pogarszać wchłaniania wapnia. 

Szczaw zwyczajny — przeciwwskazania i środki ostrożności

Większość zdrowych osób może spożywać szczaw w umiarkowanych ilościach jako część zdrowej, różnorodnej diety. Warto jednak zauważyć, że szczaw zawiera szczawiany, czyli znany związek roślinny, który może blokować wchłanianie minerałów takich, jak np. wapń.

Osoby cierpiące na choroby nerek np. kamicę nerkową powinny unikać nadmiernego spożywania szczawianów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że kwas szczawiowy jest nie tylko dostarczany z pożywieniem. Jest to związek, który jest również metabolizowany w wątrobie.

Jednak, zamiast eliminować całkiem z diety żywność bogatą w szczawiany, jak szczaw, warto spróbować zwiększyć spożycie wapnia, ograniczyć spożycie soli i pić dużo wody, aby zapobiec tworzeniu się kamieni nerkowych z wapnia i szczawianów.

Szczaw zwyczajny — możliwe działania niepożądane

Szczaw przyjmowany doustnie jest bezpieczny, gdy spożywa się go w pożywieniu w ramach różnorodnej diety. Nie ma wystarczająco wiarygodnych informacji, aby stwierdzić, czy szczaw jest bezpieczny w użytku jako lekarstwo.

Szczaw jest prawdopodobnie niebezpieczny, gdy spożywany jest w dużych ilościach, ponieważ zawiera dużą ilość szczawianów. Mogą one zwiększać ryzyko powstawania kamieni nerkowych lub uszkodzeń wątroby czy też żołądka. Bezpieczna dzienna dawka kwasu szczawiowego to 250 mg. Odpowiada to około 90 g szczawiu. Warto pamiętać, że w gotowanym szczawiu ilość kwasu szczawiowego istotnie spada.

Szczaw zwyczajny — interakcje z lekami i innymi ziołami

Warto być ostrożnym przy łączeniu ziela szczawiu z lekami, ponieważ znane są interakcje:

• Fexofenadyna wchodzi w interakcje ze szczawiem. Szczaw może zmniejszać wchłanianie feksofenadyny przez organizm. Spożywanie szczawiu razem z feksofenadyną może osłabić jej działanie.
• Leki przeciwkrzepliwe wchodzą w interakcje ze szczawiem. Szczaw może spowalniać krzepnięcie krwi. Spożywanie szczawiu razem z lekami, które również spowalniają krzepnięcie krwi, może zwiększyć ryzyko występowania siniaków i krwawień.

Szczaw zwyczajny w Ziołopedii — podsumowanie

Szczaw to rodzaj rośliny liściastej o kwaśnym, cytrynowym smaku. Jest stosowany zarówno jako zioło, jak i warzywo. Szczaw jest niskokaloryczny, ale bogaty w niezbędne składniki odżywcze, takie jak błonnik, magnez oraz witaminy C i A. Zawiera również dużą ilość przeciwutleniaczy. Jest on również źródłem kwasu szczawiowego, które może upośledzać wchłanianie wapnia, więc warto łączyć go w posiłkach ze źródłami wapnia.

Szczaw jest dostępny w formie świeżej i suszonej oraz może być zawarty w niektórych suplementach. Szczaw może być używany w wielu przepisach, w tym w zupach, gulaszach, sałatkach i sosach.

Bibliografia

1. Korpelainen, H., & Pietiläinen, M. (2020). Sorrel (Rumex acetosa L.): not only a weed but a promising vegetable and medicinal plant. The Botanical Review, 86, 234-246.
2. Kunachowicz, H., Nadolna, I., Przygoda, B., & Iwanow, K. (2020). Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych i potraw. Wydanie IV.
3. Woźnicka-Leśkiewicz, L., Wolska-Bułach, A., & Tykarski, A. (2014). Interakcje antykoagulantów z lekami i żywnością—wskazówki dla lekarza praktyka. Choroby Serca i Naczyń, 11(2), 78-90.

Autor