Potworniak - rozpoznanie, objawy, leczenie, rokowania

Czym jest potworniak?

Potworniaki, inaczej nazywane też jako guzy potworniakowe, są to nowotwory, które powstają w różnych częściach ciała. Zaliczamy je do grupy nowotworów germinalnych, czyli nowotworów rozwijających się z komórek zarodkowych lub gonadalnych, dlatego najczęściej występują one w komórkach rozrodczych - u mężczyzn w jądrach, u kobiet w jajnikach. 

Pierwotniaki mogą być łagodne i złośliwe. Wyróżnia się dwa rodzaje potworniaków łagodnych: potworniak dojrzały oraz potworniak niedojrzały - ten pierwszy nazywany jest również torbielą skórzastą. Występuje on jako jeden z najczęstszych guzów jajnika, zwłaszcza u młodych kobiet. W porównaniu z potworniakiem niedojrzałym ma zwykle łagodny przebieg.

Guzy potworniakowe rozwijają się w momencie, kiedy komórki zarodkowe rosną w sposób nieprawidłowy, wówczas zaczynają się rozmnażać tworząc w ten sposób guz. Potworniak może zawierać różne struktury tkankowe – tkankę nerwową, tkankę mięśniową czy tkankę gruczołową.

Najczęstsze rodzaje potworniaków i ich objawy

W nieco innych lokalizacjach będą występować potworniaki w zależności od płci i wieku. Różnic będą się również objawy kliniczne towarzyszące poszczególnym zmianom nowotworowym. 

Potworniak u mężczyzn - potworniak jądra

Najczęstszym potworniakiem u mężczyzn w wieku 20-40 lat jest potworniak jądra. Pacjenci, u których występuje mogą skarżyć się na ból w okolicy jądra, czy opuchnięcie moszny, a samo jądro może zwiększyć swoją objętość. 

Ważnym objawem jest również guz jądra, który może zostać zauważony przez badanie palpacyjne - wyczuwalny jest jako nieprawidłowa grudka. Wykrycie potworniaka może odbyć się również poprzez badanie obrazowe. Dokładne rozpoznanie potworniaka następuje w momencie badania histopatologicznego pobranego materiału.

Potworniak u kobiet - potworniak jajnika

U kobiet potworniak najczęściej lokalizuje się w jajnikach, Wykrycie go następuje najczęściej w momencie rutynowego badania ginekologicznego. Pacjentki odczuwają ból w okolicy podbrzusza, mogą zauważyć zwiększenie obwodu brzucha, a także opuchliznę. Objawem potworniaka może być również nieregularna miesiączka lub inne zaburzenia cyklu menstruacyjnego.

Potworniak u dzieci

U dzieci można wyróżnić dwa szczyty zachorowań na potworniaka. Pierwszy z nich przypada na okres do 3. roku życia, w którym najczęściej obserwuje się guzy krzyżowo-ogonowe, a także guzy jądra. Drugi zaś występuje u młodzieży po 12. roku życia - w tym okresie zauważono szczególnie wzrost guzów jajnika u dziewcząt.

Potworniak - gdzie jeszcze może wystąpić?

Potworniaki mogą również występować pozagonadalnie – w okolicy krzyżowo-ogonowej, śródpiersiu, w przestrzeni zaotrzewnowej i mózgu. W zależności od miejsca występowania może charakteryzować się różnymi objawami klinicznymi u pacjenta. Potworniak śródpiersia ujawnia się np. bólem w klatce piersiowej, trudnościami w oddychaniu czy kaszlem. Potworniak zlokalizowany w okolicy krzyżowo-ogonowej może charakteryzować się natomiast bólem w tej okolicy, zaburzeniami czynności jelit i pęcherza moczowego.

Jak wykryć potworniaka?

W momencie, kiedy pojawia się podejrzenie o występujących zmianach, lekarz może zalecić wykonanie badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowej, rezonans magnetyczny, czy USG. Szczegółowe badania pomagają również w lokalizacji potworniaka, ocenieniu jego wielkości, a także charakteru zmiany.

Leczenie potworniaka

Najważniejszym aspektem leczenia jest określenie, gdzie znajduje się guz, jaki osiąga rozmiar, a także jakie tkanki w nim występują. Jeśli możliwe jest wykonanie zabiegu, potworniaka usuwa się chirurgicznie. Po operacji wykonywane jest badanie histopatologiczne wyciętej tkanki, określające stopień złośliwości zmiany. Ważne jest poddawanie pacjenta kontroli ambulatoryjnej przez 5 lat po wykonaniu zabiegu operacyjnego.

W przypadku wystąpienia potworniaka niedojrzałego lekarz zaleci przeprowadzenie leczenie chemioterapią lub radioterapią. 

Potworniak - rokowanie

Rokowania w przypadku potworniaka mogą się różnić indywidualnie u każdego pacjenta. Pierwotniaki łagodne mają dobre rokowanie, najczęściej znajdują się w jednej lokalizacji i nie obserwuje się przerzutów do innych części ciała (są to też najczęściej spotykane guzy w społeczeństwie).  

Przerzuty do innych narządów mogą pojawiać się w przypadku potworniaków złośliwych, jednak wczesne ich wykrycie i zastosowanie odpowiedniego leczenia poprawiają rokowania.  

Niektóre objawy potworniaków mogą być podobne do objawów innych chorób, dlatego wszystkie niepokojące sygnały należy skonsultować z lekarzem.

Dostępność w aptece wszystkich zaleconych przez lekarza środków leczniczych możesz sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Blok, M., Gaweł, J. (2011). Omdlenia u pacjentki z potworniakiem dojrzałym–opis przypadku. Ginekologia i Położnictwo-medical project, 1(19), s. 67-70.
2. Niedzielski, J., Przybysz, K., Przewratil, P., Krakós, M. (2004). Potworniaki u dzieci-ryzyko przemiany złośliwej. Chirurgia Polska, 6(1), s. 27-36.
3. Wójcik, A. (2020). Diagnostyka obrazowa potworniaka jajnika u 15-letniej kobiety-analiza przypadku. Dostępne na: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/244566.

Autor