Fosforan kodeiny – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Jakie właściwości ma fosforan kodeiny?

Kodeina, obok morfiny, należy do najważniejszych substancji opioidowych o silnym depresyjnym wpływie na ośrodkowy układ nerwowy. W niewielkiej ilości występuje w soku mlecznym niedojrzałych makówek i z niego została wyizolowana w 1832 roku. Hamujący wpływ fosforanu kodeiny na receptory opioidowe w ośrodku oddechowym wykorzystywany jest do leczenia suchego, uporczywego kaszlu bez wydzieliny. Kodeina jest metabolizowana do morfiny i 6-glukuronidu kodeiny, które wykazują działanie przeciwbólowe. Działanie fosforanu kodeiny jest jednak obarczone pewnymi działaniami niepożądanymi i interakcjami z innymi lekami, a także może prowadzić do uzależnienia.

Kiedy stosuje się leki z fosforanem kodeiny?

Fosforan kodeiny jest dostępny w postaci tabletek i kapsułek doustnych, w formie musującej czy syropów. W preparatach spotykanych w aptekach może występować w połączeniu z:

• ziołowymi wyciągami (np. z tymianku, sosny, kopru),
• paracetamolem,
• ibuprofenem,
• kwasem acetylosalicylowym,
• kofeiną,
• sulfogwajakolem.

Dostępność preparatów w aptekach w Twojej okolicy można z łatwością sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl. 

Mechanizm działania fosforanu kodeiny polega na zahamowaniu odruchu kaszlu, dodatkowo powoduje zmniejszenie wydzielania śluzu w drogach oddechowych i jego zagęszczenie. Z tego powodu nie powinien być stosowany u pacjentów z mokrym kaszlem. Dodatkowo fosforan kodeiny wykorzystywany jest czasami do leczenia biegunek ze względu na zapierające właściwości

Z kolei leki przeciwbólowe z kodeiną sprawdzają się w krótkotrwałym leczeniu bólu o różnym pochodzeniu, np. reumatycznego, zęba, krzyża, menstruacyjnego czy rwy kulszowej. Nie zaleca się ich stosowania w napięciowym bólu głowy czy migrenie.

Jakie skutki uboczne może powodować fosforan kodeiny?

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi, które pojawiają się po zażyciu leków z fosforanem kodeiny są: apatia, otępienie, senność i zawroty głowy. Z tego powodu podczas terapii kodeiną nie powinno się prowadzić samochodu ani wykonywać innych prac, które wymagają skupienia i koncentracji. Często pojawiają się także zaparcia. Rzadziej odnotowuje się nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, zatrzymanie moczu, spadek ciśnienia tętniczego, omdlenia czy reakcje alergiczne. 

Działanie uzależniające fosforanu kodeiny

Długotrwałe stosowanie preparatów z fosforanem kodeiny może prowadzić do uzależnienia fizycznego i psychicznego. Substancja ta w dawkach wyższych niż lecznicza powoduje wprowadzenie w stan euforii i otępienia. Objawy przedawkowania kodeiny są bardzo podobne do tych przy przedawkowaniu narkotyków – splątanie, halucynacje, pobudzenie oraz dreszcze. Gwałtowne odstawienie leków z kodeiną u osoby uzależnionej skutkuje często pojawieniem się zespołu odstawiennego. Między innymi z tego powodu od stycznia 2017 roku w Polsce obowiązuje ograniczenie sprzedaży ilości kodeiny do maksymalnie 150 mg jednorazowo.

Przeciwwskazania do stosowania fosforanu kodeiny

Stosowanie kodeiny jest zakazane u dzieci do 12. roku życia, a także u osób z chorobami dróg oddechowych, m.in. z astmą, mukowiscydozą czy niewydolnością oddechową. Ograniczenia te wprowadzono w związku ze stwierdzeniem przypadków depresji oddechowej u dzieci i dorosłych. 

Fosforanu kodeiny nie mogą stosować również kobiety w ciąży i karmiące piersią, ponieważ przenika przez łożysko oraz do mleka matki. Zakazane jest stosowanie tych leków także u osób uzależnionych od opioidów i alkoholu. Preparatów z fosforanem kodeiny nie należy łączyć z alkoholem i środkami uspokajającymi ze względu na nasilenie ich działania. Nie są również zalecane u osób z niewydolnością nerek, ponieważ metabolity kodeiny są wydalane głównie z moczem. Dodatkowo kodeina wchodzi w liczne interakcje z innymi lekami oddziałującymi na układ nerwowy, m. in. nasennymi, przeciwdepresyjnymi, neuroleptykami czy przeciwhistaminowymi, dlatego nie należy zażywać ich jednoczasowo.

Autor