Autyzm u dzieci i dorosłych. Przyczyny, objawy i terapia autyzmu

Co to jest autyzm?

Autyzm to choroba zaliczana do tak zwanych zaburzeń ze spektrum autyzmu. Jest to neurologiczne zaburzenie rozwojowe, które wpływa na sposób komunikacji osoby dotkniętej autyzmem z otoczeniem. Ocenia się, że choroba ta dotyczy około 1% populacji. Wśród przyczyn autyzmu wymienia się głównie czynniki genetyczne i środowiskowe. Autyzm występuje zatem już od urodzenia dziecka, jednak bardzo trudno rozpoznać go na wczesnym etapie rozwoju. Objawy stają się bardziej wyraźne wraz z wiekiem.

Objawy autyzmu

Objawy autyzmu są różnorodne i występują w różnym nasileniu. Poniżej opisano najważniejsze z nich.

Komunikacja i interakcje społeczne

Możemy tu wymienić ograniczone umiejętności werbalne, a w niektórych przypadkach całkowity brak mowy. Osoby z autyzmem często mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktu wzrokowego z innymi, nie potrafią interpretować gestów czy mimiki twarzy i nie reagują na emocje. 

Autyzm u dzieci manifestuje się w postaci nieprawidłowo rozwijającej się mowy. Zdarza się też, że osoby ze spektrum autyzmu wykazują całkowity brak zainteresowania innymi ludźmi.

Zachowania i zainteresowania

Osoby z autyzmem cechuje nietolerancja na wszelkiego typu zmiany otoczenia czy zachowania. Dzieci z autyzmem mogą ciężko znosić przeprowadzki, zmiany trasy do przedszkola, szkoły czy zmianę ustalonego porządku dnia. Osoba z autyzmem wykazuje też bardzo wąskie spektrum zainteresowań, często jest to jedna konkretna aktywność, w której staje się “ekspertem”.

Koordynacja ruchowa

Dodatkowe objawy autyzmu to często problemy ruchowe. Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu cechuje niekiedy niezgrabność ruchowa, mała precyzja czy stereotypy ruchowe, takie jak chodzenie w kółko.

Zachowania dziecka z autyzmem

Zachowanie dziecka z autyzmem nie odbiega od wyżej wymienionych objawów. Już na wczesnym etapie rozwoju może ono wykazywać zaburzenia w rozwoju mowy i trudności w kontaktach z rówieśnikami. Zazwyczaj objawy te sę zauważane przez rodziców i wzbudzają ich niepokój. Autyzm u dziecka może objawiać się również nadmierną drażliwością na niektóre bodźce, jak światło i dźwięk. Możemy też zaobserwować powtarzające się schematy zachowań czy niepokojące ruchy.

W internecie często można natknąć się na zapytania o autyzm u dziewczynki, chłopca czy osoby dorosłej. Ciężko jest wykazać w takim przypadku istotne różnice w zachowaniu, objawy u tych grup będą bardzo zbliżone - brak jest istotnych różnic. Jeśli zaobserwujesz u swojego dziecka objawy mogące świadczyć o autyzmie, udaj się po poradę do lekarza.

Czy istnieje test na autyzm?

Jeśli podejrzewasz autyzm u dziecka, przed kontaktem z pediatrą możesz wykonać prosty test na autyzm dostępny online. Jest to test M-CHAT, składający się z ponad 20 pytań i zawierający ocenę punktową, na podstawie której oceniane jest ryzyko wystąpienia autyzmu. Jest on przygotowany dla maluchów w wieku od 18. do 30. miesięcy, jednak może być również przeprowadzony u starszych dzieci. Jeśli wynik testu wskazuje na możliwość wystąpienia choroby, należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza.

Jakie są rodzaje autyzmu?

Według funkcjonującej we wcześniejszych latach międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, można było wyróżnić kilka rodzajów autyzmu, takich jak autyzm atypowy, typowy, zespół Aspergera czy Retta. Obecnie wdrażana jest nowa klasyfikacja (ICD-11), według której pojęcia takie jak autyzm atypowy znikają z diagnostyki, a zaburzenia tego typu będą określane wspólnym mianem zaburzeń ze spektrum autyzmu. Znika również podział na autyzm u dorosłych i autyzm u dzieci.

Jak rozpoznać autyzm?

Diagnozę zaburzeń ze spektrum autyzmu stawia zespół specjalistów, na który składają się psychiatra dziecięcy, psycholog i logopeda. Diagnoza przeprowadzana jest w specjalistycznych poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży lub w poradniach dla dzieci z autyzmem.

Dziecko z podejrzeniem autyzmu poddawane jest obserwacji, a od rodziców zbierany jest szczegółowy wywiad na temat zachowania dziecka. Dodatkowo mogą być wykonane inne testy lub badania mające na celu wykluczenie innych chorób. Są to jednak tylko narzędzia dodatkowe, nie stanowią one podstawy do rozpoznania zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Jak leczyć autyzm?

Nie ma obecnie preparatów leczniczych stosowanych w leczeniu autyzmu. Jedyną skuteczną metodą jest terapia, będąca procesem długotrwałym i wymagającym. Terapia prowadzona jest zazwyczaj przez kilku specjalistów - psychologa, logopedę, pedagoga oraz terapeutę ruchowego. Ważne jest również zaangażowanie ze strony rodziców czy opiekunów dziecka. Program terapii jest zawsze indywidualnie dostosowany do potrzeb dziecka.

W przypadku chorób współistniejących, takich jak zaburzenia snu, odżywiania, nadmierne tiki czy nawet depresja można zastosować odpowiednio dobraną farmakoterapię. Lekami stosowanymi w leczeniu zachowań agresywnych są rysperydon i arypiprazol. W przypadku występowania depresji stosuje się leki takie jak sertralina czy fluoksetyna. Natomiast w zaburzeniach snu skuteczna może okazać się melatonina.

Decyzje o leczeniu farmakologicznym podejmuje lekarz prowadzący. Nigdy na własną rękę nie podawaj dziecku leków bez konsultacji lekarskiej.

Światowy Dzień Autyzmu

Ostatnimi czasy coraz częściej mówi się o zaburzeniach ze spektrum autyzmu. W społeczeństwie wzrasta świadomość na temat tej choroby, a osoby nią dotknięte nie są spychane na margines społeczny. W Polsce od 2008 roku 2 kwietnia obchodzony jest światowy dzień świadomości autyzmu. Ma on na celu podniesienie świadomości społecznej na temat tej choroby oraz zwiększenie empatii i zrozumienia dla osób nią dotkniętych.

Dostępność poszukiwanych preparatów w pobliskich aptekach sprawdzisz za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Sawionek, I., (2017). Autyzm. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-neurologiczne/138736,autyzm. (Dostęp: 05.2023).
2. Sanchack, K., Craig, A., (2016). Autism spectrum disorder: primary care principles. American Family Physician, 94 (12), s. 972–979. 
3. Światowy dzień świadomości autyzmu - Ministerstwo Edukacji I Nauki - portal gov.pl, (2022). Ministerstwo Edukacji i Nauki. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/swiatowy-dzien-swiadomosci-autyzmu. (Dostęp: 05.2023).
4. ICD-11 2022 release (2022). World Health Organization. Dostępne na: https://www.who.int/news/item/11-02-2022-icd-11-2022-release. (Dostęp: 05.2023).
5. Urbanowicz E., (2015). Czy leczenie farmakologiczne autyzmu u dzieci i młodzieży jest skuteczne?. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.15.1.10. (Dostęp 05.2023)