Jak rozpoznać zaburzenia osobowości? Rodzaje zaburzeń osobowości i ich leczenie

Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości stanowią różnorodną grupę problemów natury psychiatrycznej. Przy ich obecności jakaś ze struktur osobowości jest zaburzona. Przekłada się to na sposób życia i zachowania osób dotkniętych zaburzeniem osobowości, który często bywa niezrozumiały dla otoczenia. Zaburzenia osobowości są nieraz powodem trudności w nawiązywaniu międzyludzkich kontaktów czy codziennym funkcjonowaniu w życiu zawodowym.

Choć poszczególne cechy osoby z zaburzeniem osobowości mogą zmieniać się wraz z upływem czasu, samo zaburzenie ma charakter trwały. Można powiedzieć, iż zaburzenie osobowości stanowi nieodłączny element charakteru danej osoby.  

Zaburzenia osobowości - przyczyny

Powstawanie zaburzeń osobowości ma liczne przyczyny, które współistnieją ze sobą i prowadzą do rozwoju problemu. Czynnikami, które wpływają na pojawienie się zaburzeń osobowości są:

• czynniki genetyczne;
• czynniki biologiczne;
• aspekty psychospołeczne.

Rodzaje zaburzeń osobowości

Istnieje wiele rodzajów zaburzeń osobowości. Międzynarodowa klasyfikacja chorób ICD-10 wyróżnia ich osiem, w tym osobowość histrioniczną, dyssocjalną, zależną czy paranoiczną. Poniżej opisano przykładowe rodzaje zaburzeń osobowości. 

Narcystyczne zaburzenie osobowości

Osobowość narcystyczna nie jest wyróżniona jako osobny typ osobowości w klasyfikacji chorób ICD-10. Zalicza się ją do tzw. innych zaburzeń osobowości. 

Aby rozpoznać osobowość narcystyczną, spełnione muszą zostać kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości, a dodatkowo powinny występować cechy wskazujące na zachowania narcystyczne. Osoby dotknięte tym rodzajem zaburzenia osobowości cechują się dużą miłością do własnej osoby i silnie ograniczonym zainteresowaniem innymi osobami.

Zaburzenie osobowości borderline

Zaburzenie osobowości typu borderline nazywane jest także osobowością z pogranicza. Osoby z tym rodzajem osobowości cechują się ciągłymi wahaniami emocjonalnymi. Chorzy posiadają bardzo silną potrzebę bliskiej więzi z drugą osobą, lecz równocześnie odczuwają związany z bliskością lęk, m.in. przed porzuceniem. Skutkuje to stałym napięciem emocjonalnym, które często w momencie napadów złego samopoczucia prowadzą do samookaleczania się, a nawet do prób samobójczych. Osoby z osobowością borderline odczuwają emocje skrajnie - zarówno pozytywne, jak i negatywne odczucia są u nich wyjątkowo nasilone.

Histrioniczne zaburzenie osobowości

Pacjenci cechujący się osobowością histrioniczną są niezwykle barwnymi ludźmi. Ich zachowanie jest często przerysowane, wręcz teatralne, czym zwracają na siebie uwagę otoczenia. Cechy histrionicznego zaburzenia osobowości, które objęte są również kryteriami rozpoznania niego typu osobowości, obejmują m.in. przesadny wyraz emocjonalny, uczuciowość chwiejną, potrzebą doceniania przez otoczenie i zwracania na siebie uwagi. Dla osób z osobowością histrioniczną niezwykle ważny jest także wygląd fizyczny, o który często nadmiernie dbają.

Dysocjacyjne zaburzenia osobowości

Innym określeniem dysocjacyjnego zaburzenia osobowości jest osobowość mnoga. Osoby cechujące się tym rodzajem osobowości posiadają kilka różnych tożsamości (przynajmniej dwie). Dodatkowo, u osób tych często występują luki w pamięci. Mogą wystąpić także inne objawy świadczące o osobowości dysocjacyjnej, takie jak:

• zmiany stanu świadomości;
• nagłe zmiany sposobu zachowania;
• zaburzenia czucia;
• zaburzenia ruchu
• zmiany percepcji.

Jak wykryć zaburzenia osobowości?

Istnieją specjalnie opracowane przez fachowców kryteria, które mają na celu ujednolicenie metodyki wykrywania zaburzeń osobowości. Oprócz zasad ogólnych, dla poszczególnych rodzajów zaburzeń osobowości istnieją dodatkowe cechy, na których obecność należy zwrócić uwagę u pacjentów. Specjaliści mogą przeprowadzać różnego rodzaju testy na zaburzenia osobowości, aby ustalić, na jaki rodzaj zaburzenia cierpi chory.

Zaburzenia osobowości - leczenie

Osoby zmagające się z zaburzeniem osobowości powinny skorzystać z pomocy lekarza psychiatry lub doświadczonego psychologa. Podstawę terapii stanowi bowiem psychoterapia, która powinna być długoterminowa i dopasowana do potrzeb konkretnego pacjenta. 

Kolejnym elementem radzenia sobie z objawami i konsekwencjami towarzyszącymi zaburzeniom osobowości jest farmakoterapia. Leczenie, po szczegółowej konsultacji z pacjentem, w zależności od indywidualnych potrzeb chorego dopiero lekarz. Specjaliści sięgają nieraz po leki z grupy SSRI, czyli selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny czy leki o działaniu przeciwpsychotycznym (np. kwetiapina, olanzapina).

Dostępność poszukiwanych preparatów sprawdzisz w pobliskich aptekach za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Murawiec, S., Brudkiewicz, P. (2012). Zaburzenia osobowości. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/69913,zaburzenia-osobowosci. (Dostęp: 02.2023)
2. Murawiec, S. (2012). Osobowość histrioniczna. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/74826,osobowosc-histrioniczna. (Dostęp: 02.2023).
3. Orlof, W., Wilczyńska, K.M., Waszkiewicz, N. (2018). Dysocjacyjne zaburzenia osobowości (osobowość mnoga) - powszechniejsze niż wcześniej sądzono. Psychiatria, Via Medica, tom 15, nr 4, s. 228-233. 
4. Wieczorek, A., Puk, B.M. (2013). Osobowość narcystyczna. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/74485,osobowosc-narcystyczna. (Dostęp: 02.2023).
5. Wieczorek, A. (2017). Osobowość borderline - informacje ogólne. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/74280,osobowosc-borderline-informacje-ogolne. (Dostęp: 02.2023).  

Autor