Warzucha lekarska — właściwości, lecznicze, działanie, zastosowanie

Warzucha lekarska — właściwości

Warzucha lekarska, nazywana w Polsce potocznie także krzewiastą trawą, trawą źdźbłową lub łyżeczką od dawien dawna była wykorzystywana w medycynie naturalnej ze względu na swoje właściwości lecznicze. Poprzez wysoką zawartość witaminy C, stosowano ją głównie, by zapobiegać szkorbutowi w czasach, gdy nie znano owoców cytrusowych lub ze względu na ich nikłą dostępność. 

Obecnie warzuchę lekarską stosuje się w stanach zapalnych, jako źródło związków o działaniu przeciwutleniającym i usuwającym nadmiar wody z organizmu.

Warzucha lekarska — jak wygląda i skąd pochodzi?

Warzucha lekarska zaliczana jest do rodziny kapustowatych (łac. Brassicaceae), do których zalicza się także m.in. kapusta, rzeżucha czy chrzan. 

W Polsce można spotkać warzuchę lekarską na nadmorskim terenie Pomorza Zachodniego. W Europie i Ameryce Północnej występuje na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym, w szczególności na solniskach. 

Warzucha potrafi osiągnąć wysokość do 0,5 metra. Liście tej zimozielonej rośliny są mięsiste, nerkowate i długoogonkowe, wyglądem przypominają liście szczawiu. Warzucha lekarska kwitnie od maja do września drobnymi i wonnymi kwiatami w kolorze białym, które zebrane są w grona. Owocem warzuchy są łuszczyny.

Warzucha lekarska — działanie, wskazania do stosowania

Warzucha lekarska swoje działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające oraz moczopędne zawdzięcza zawartym w niej glukozynolanoom, flawonoidom, witaminie C, karotenoidom oraz saponinom. Najczęściej wykorzystywanymi częściami warzuchy lekarskiej są liście i korzenie. 

Warzucha lekarska w stanach zapalnych dróg oddechowych

Jednym z najważniejszych zastosowań warzuchy lekarskiej jest jej wpływ na układ oddechowy. Dzięki zawartym w roślinie glukozynolanom i flawonoidom warzucha wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe oraz łagodzi kaszel i pomaga w usuwaniu zalegającej wydzieliny. Stąd też zastosowanie warzuchy lekarskiej we wspomagającym leczeniu chorób górnych dróg oddechowych, takich jak zapalenie zatok, katar czy kaszel.

Warzucha lekarska jako źródło witaminy C 

Warzuchę lekarską w dalekie podróże morskie zabierali ze sobą marynarze i Wikingowie, zanim do Europy trafiły owoce cytrusowe. Spożywanie warzuchy miało na celu zapobieganie rozwijaniu się szkorbutu, który wynika z niedoboru witaminy C. Przeciwzapalne i antyoksydacyjne działanie witaminy C zawartej w warzusze lekarskiej sprawdzi się w stanach zmniejszonej odporności, w sytuacjach klinicznych, w których występuje osłabienie naczyń krwionośnych prowadzące do ich kruchości, czego skutkiem są krwawienia (np. krwawienie z dziąseł) czy łatwego siniaczenia. 

Warzucha lekarska jako środek moczopędny i przeciwobrzękowy

Kolejnym istotnym składnikiem chemicznym warzuchy lekarskiej, któremu zawdzięcza ona swoje lecznicze właściwości, są saponiny. Dzięki nim, warzucha może działać wspomagająco w oczyszczaniu organizmu z nadmiaru toksyn, a także poprzez delikatne działanie moczopędne pomagać w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu, w efekcie redukując obrzęki i przeciwdziałając zastojowi płynów.

Warzucha lekarska — jak dawkować?

Dawkowanie warzuchy zależy od aktualnie używanej postaci tego surowca. 

Aby przygotować napar z warzuchy, należy jedną łyżeczkę suszu zalać około 250 ml gorącej wody i pozostawić pod przykryciem na około 10-15 minut. Po przygotowaniu napój można pić 1-2 razy dziennie celem poprawy działania układu trawiennego czy poprawy odporności.

Warzuchę lekarską stosuje się także w formie gotowej nalewki, którą przyjmuje się w ilości 20-30 kropli dziennie. Warzuchę lekarską można stosować do użytku zewnętrznego w postaci okładów, które mogą wspomóc leczenie ran, owrzodzeń czy odleżyn.

Leki i suplementy zawierające warzuchę lekarską

Warzucha lekarska dostępna jest w postaci suszu do samodzielnego przygotowania naparu czy okładów. Na rynku dostępne są również preparaty złożone (nalewki, soki), których jednym ze składników jest właśnie warzucha lekarska — są to głównie preparaty na odporność, przeziębienie czy o działaniu oczyszczającym. 

Warzucha lekarska w ciąży

Warzucha lekarska nie jest rośliną bezpieczną do stosowania w ciąży. Moczopędne właściwości byliny mogą negatywnie wpływać na układ moczowo-płciowy ciężarnej, co może niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży.  

Warzucha lekarska — przeciwwskazania i środki ostrożności

Chociaż przyjmowanie warzuchy lekarskiej niesie za sobą wiele korzyści zdrowotnych, jej stosowanie nie jest zalecane dla wszystkich. Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące piersią. Z przyjmowania warzuchy lekarskiej powinny zrezygnować również osoby borykające się z problemami układu moczowego oraz przyjmujące preparaty moczopędne lub poddające się fitoterapii innymi ziołami o działaniu diuretycznym, ze względu na synergizm działania. Ostrożność powinny zachować również osoby uczulone na rośliny z rodziny kapustowatych.

Przeciwwskazaniem do stosowania warzuchy lekarskiej jest również czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, ze względu na możliwość zaostrzenia dolegliwości przez wysoką zawartość witaminy C w opisywanej roślinie.  

Warzucha lekarska — możliwe działania niepożądane

Ze względu na moczopędne działanie warzuchy lekarskiej podczas spożywania przetworów z tej rośliny może dojść do nadmiernego wydalania wody i elektrolitów z organizmu, przez co doprowadzić do zaburzenia równowagi elektrolitowej i odwodnienia. Po spożyciu dużych ilości warzuchy mogą pojawić się także zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz reakcje nadwrażliwości. 

Warzucha lekarska — interakcje z lekami i innymi ziołami

Jak wspomniano wcześniej, warzuchy lekarskiej nie powinno się stosować razem z lekami i roślinami o działaniu moczopędnym ze względu na synergizm działania. Warzuchy powinni wystrzegać się także pacjenci przyjmujący pewne grupy leków stosowane w nadciśnieniu tętniczym czy w niewydolności serca, ze względu na przeciwstawne działanie na układ renina-angiotensyna-aldosteron, który to jest bardzo ważną składową odpowiedzialną za utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi w organizmie. Przeciwstawne działanie do tych leków może skutkować antagonizmem ich działania i w efekcie nieskutecznością leczenia. 

Przewlekłe równoczesne stosowanie preparatów litu oraz Cochlearia officinalis, może nasilać działania niepożądane litu ze względu na zmniejszoną eliminacja leku z organizmu.

Warzucha lekarska w Ziołopedii — podsumowanie

Warzucha lekarska, zwana także łyżeczką, krzewiastą trawą lub trawą źdźbłową, jest od wieków znaną rośliną leczniczą ze względu na wysoką zawartość witaminy C. Roślina wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i moczopędne. Sprawdzi się  w pomocniczym leczeniu stanów zapalnych, owrzodzeń, obrzęków czy wspomaga usuwanie nadmiaru toksyn w organizmie. Dzięki wymienionym właściwościom sprawdzi się w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego czy w nadmiernych obrzękach.

W razie wątpliwości dotyczących stosowania skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym lub poproś o radę farmaceutę.

Bibliografia

1. Greenwood E.F., McAllister H.A. "Cochlearia officinalissensu lato(Brassicaceae)around northern Irish Seacoasts". British & Irish Botany4(3): 347-363,2022 https://britishandirishbotany.org/index.php/bib/article/view/128/163 (dostęp 20.12.2024 r.)
2. Scurvy Grass - Uses, Side Effects, and More.  https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-373/scurvy-grass (dostęp 20.12.2024 r.)
3. Scurvy Grass. Botanical.com - A Modern Herbal by Mrs. M. Grieve.  https://botanical.com/botanical/mgmh/s/scurvy35.html (dostęp 20.12.2024 r.)
4. Cochlearia officinalis - Common Scurvy-grass. https://www.first-nature.com/flowers/cochlearia-officinalis.php (dostęp 20.12.2024 r.)
5. Cochlearia. In subject area: Agricultural and Biological Sciences. https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/cochlearia (dostęp 20.12.2024 r.)
6. Cochlearia, Scurvy-grass. Medicine Traditions.  https://www.medicinetraditions.com/cochlearia-scurvy-grass-or-spoon-wort.html (dostęp 20.12.2024 r.)
7. N. Polunin. "Cochlearia officinalis s.l. (Scurvy Grass) in Northernmost Alaska". Science. 1952 Oct 17;116(3016):430-2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17821608/ (dostęp 20.12.2024 r.)
8. Brock A., Herzfeld T., Paschke R., Koch M., Dräger B. "Brassicaceae contain nortropane alkaloids". Phytochemistry. 2006 Sep;67(18):2050-7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16884746/ (dostęp 20.12.2024 r.)
9. "Cook's Scurvy Grass (nau) Lepidium oleraceum". Southland Community Nursery.  https://species.nbnatlas.org/species/NHMSYS0000457401#literature (dostęp 20.12.2024 r.)
10. Scurvy Grass. RxList.  https://www.rxlist.com/supplements/scurvy_grass.htm#SideEffects (dostęp 20.12.2024 r.)
11. Scurvy Grass. Medicinal Herb Info.  https://medicinalherbinfo.org/000Herbs2016/1herbs/scurvy-grass/ (dostęp 20.12.2024 r.)
12. Howdle J. "BEAUTIFUL BOTANICALS: Sailors used scurvy grass with its spoon-shaped leaves". John O'Groat Journal and Caithness Courier.  https://www.johnogroat-journal.co.uk/news/beautiful-botanicals-sailors-used-scurvy-grass-with-its-spo-310865/ (dostęp 20.12.2024 r.)
13. "Warzucha lekarska. Cochlearia officinalis L.". https://syberianhealth.com/pl/rosliny-lecznicze/cochlearia-officinalis-l-125 (dostęp 20.12.2024 r.)
14. "Cochlearia officinalis". https://www.scientificlib.com/en/Biology/Plants/Magnoliophyta/CochleariaOfficinalis01.html (dostęp 20.12.2024 r.)

Autor