Uderzenia gorąca — nie tylko przy menopauzie. Przyczyny, objawy, domowe i apteczne sposoby na uderzenia gorąca

Uderzenia gorąca — czym są?

Uderzenia gorąca (ang. hot flashes) to subiektywnie, nagle odczuwalne uczucie gorąca, które powstaje w wyniku zaburzenia mechanizmów termoregulacyjnych organizmu. Najczęściej dotyczą kobiet w okresie okołomenopauzalnym, ale mogą również występować u mężczyzn, osób młodych i w przebiegu innych schorzeń. Napad gorąca może trwać od kilkudziesięciu sekund do kilku minut. Po ustąpieniu uderzeń gorąca często pojawia się uczucie zimna lub dreszcze, stąd typowe są napady gorąca i zimna na przemian.

Same uderzenia gorąca nie są z reguły niebezpieczne, jednakże są bardzo uciążliwe. Jeśli jednak występują w młodym wieku albo ich intensywność znacznie rośnie w porównaniu do wcześniej doświadczanych, warto skonsultować się w ich sprawie z lekarzem. Mogą wówczas wskazywać na inne zaburzenia hormonalne lub neurologiczne, niekoniecznie związane z menopauzą.

Uderzenia gorąca — przyczyny

Najczęstszą przyczyną uderzeń gorąca są zmiany hormonalne zachodzące w okresie menopauzy. Spadek poziomu estrogenów zaburza pracę podwzgórza, w którym znajduje się m.in. ośrodek termoregulacji. W efekcie występujących zakłóceń dochodzi do objawów wazomotorycznych, charakteryzujących się nieadekwatnym rozszerzeniem naczyń krwionośnych, a przez to nagłego odczucia gorąca, czemu towarzyszy intensywne pocenie się, a także uczucie rozdrażnienia. Na skutek zachodzących zmian występuje również krótkotrwały wzrost skurczowego ciśnienia krwi i wzrost częstości akcji serca. Uważa się także, że oprócz wspomnianego niedobory estrogenu, także noradrenalina i serotonina odgrywają rolę w zaburzeniach termoregulacji. 

U większości kobiet czas trwania objawów związanych z uderzeniami gorąca zależy od indywidualnych predyspozycji pacjentki. Uderzenia gorąca występują aż u 74% kobiet w okresie perimenopauzy. U niektórych utrzymują się przez 4 – 7 lat, choć w pewnej grupie mogą występować nawet przez ponad dekadę po ostatniej miesiączce. 

Inne przyczyny uderzeń gorąca

Choć menopauza to najczęstsza przyczyna uderzeń gorąca, istnieją również inne czynniki odpowiedzialne za ich występowanie, które nie są związane z okresem perimenopauzy. Należą do nich m.in. nadczynność tarczycy, w której dochodzi do zwiększenia tempa metabolizmu, co powoduje wystąpienie potliwości i uczucie napadu gorąca. Kolejną przyczyną uderzeń gorąca może być hipoglikemia, udar cieplny, mastocytoza układowa, akromegalia, infekcje, gorączka, choroba nowotworowa — w szczególności guzy hormonalnie czynne (np. guz chromochłonny nadnerczy). Uderzenia gorąca mogą wystąpić także w przypadku nagłego stresu oraz podczas stosowania pewnych grup leków. Środki lecznicze, które mogą powodować uderzenia gorąca to trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory monoaminooksydazy, blokery kanału wapniowego, inhibitory wychwytu serotoniny czy podawanie chemioterapii. Uderzenia gorąca są częstym, bo występującym aż do 80%, skutkiem ubocznym przyjmowania tamoksyfenu.

Uderzenia gorąca — objawy towarzyszące

Uderzeniom gorąca mogą towarzyszyć np. wspomniana już intensywna potliwość, która objawia się głównie na twarzy, karku i klatce piersiowej. Dodatkowo mogą pojawić się objawy takie jak kołatanie serca (tachykardia), uczucie duszności, niepokój lub drażliwość, dreszcze i uczucie zimna po epizodzie napadu gorąca. Może wystąpić także bezsenność, zwłaszcza w przypadku uderzeń gorąca występujących w nocy.

Uderzenia gorąca — co stosować? Jak złagodzić objawy?

Do domowych sposobów radzenia sobie z uderzeniami gorąca należy przede wszystkim unikanie wyzwalaczy, takich jak ostre potrawy, alkohol, sytuacje stresowe czy napoje zawierające kofeinę. Dobrze jest także nosić przewiewne ubrania oraz chłodzić pomieszczenia, w których się przebywa. Przydatna okazać się może także regularna aktywność fizyczna i stosowanie technik relaksacyjnych (np. joga, medytacja) czy też zażywanie chłodnych kąpieli oraz zimnych okładów. 

W radzeniu sobie z uderzeniami gorąca pomocne okazać się mogą także środki lecznicze zaordynowane przez lekarza. Zaliczamy do nich leki hormonalne, np. hormonalną terapię zastępczą, stosowaną w przypadku menopauzy, czy leki niehormonalne, takie jak wenlafaksyna, paroksetyna, gabapentyna czy klonidyna. Przydatne mogą także okazać się preparaty ziołowe, dostępne w aptekach, zawierające w swoim składzie wyciąg z szałwii lekarskiej, pluskwicy groniastej, czerwonej koniczyny czy izoflawonów sojowych.

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Uderzenia gorąca — podsumowanie

Uderzenia gorąca to nie tylko problem kobiet w okresie menopauzy. Ich przyczyny mogą mieć różnorodne podłoże — od zmian hormonalnych, przez stres i choroby przewlekłe, aż po reakcje na leki czy stosowaną dietę. Choć same napady gorąca zwykle nie są groźne, mogą znacząco pogarszać jakość życia osób ich doświadczających. Na szczęście dostępnych jest wiele skutecznych metod łagodzenia uderzeń gorąca — zarówno domowych, jak i w postaci środków farmakologicznych. Jeśli uderzenia gorąca występują zbyt często, budzą w nocy, pojawiają się po menopauzie (a wcześniej nie występowały), albo towarzyszą im inne niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem i poszukać przyczyny ich pojawienia się.

Bibliografia

1. Lugo, T., Tetrokalashvili, M. (2022). Hot Flashes. StatPearls Publishing. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539827/. (Dostęp: 05.2025).
2. Crandall, CJ, Diamant, AL, Maglione, M, Thurston, RC, Sinsheimer, J. (2020). Genetic Variation and Hot Flashes: A Systematic Review. J Clin Endocrinol Metab., 105(12), s. 4907–57. DOI: 10.1210/clinem/dgaa536.
3. Hot flashes. Dostępne na: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hot-flashes/symptoms-causes/syc-20352790. (Dostęp: 05.2025).
4. Baber, R. (2017). The hot flush: symptom of menopause or sign of disease? Climacteric, 20, 4, s. 291-292. 
5. (2017). Hot Flush. Principles and Practice of Sleep Medicine. Dostępne na: https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/hot-flush. (Dostęp: 05.2025).
6. Johnson, A., Roberts, L., Elkins, G. (2019). Complementary and Alternative Medicine for Menopause. J Evid Based Integr Med. DOI: 10.1177/2515690X19829380. 
7. Forma, E., Urbańska, K., Bryś, M. (2024). Menopause Hot Flashes and Molecular Mechanisms Modulated by Food-Derived Nutrients. Nutrients, 26, 16(5), 655. DOI: 10.3390/nu16050655. 
8. Kargozar, R., Azizi, H., Salari, R. (2017). A review of effective herbal medicines in controlling menopausal symptoms. Electron Physician, 25, 9(11), s. 5826-5833. DOI: 10.19082/5826. 

Autor