Jak rozpoznać udar słoneczny? Objawy i pierwsza pomoc przy udarze cieplnym

Czym jest udar słoneczny oraz jak go rozpoznać?

Udar słoneczny nazywany jest inaczej porażeniem słonecznym. Jest to szereg reakcji organizmu na bezpośrednią i długotrwałą ekspozycję na ciepło. W efekcie następuje m.in. podwyższenie temperatury ciała, której organizm nie jest w stanie samodzielnie obniżyć. Udar słoneczny jest bezpośrednim stanem zagrażającym życiu. Długotrwała ekspozycja na słońce nie zawsze oznacza jednak to samo, gdyż warunki atmosferyczne (np. wilgotność powietrza) również wpływa na możliwość powstania lub uniknięcia udaru słonecznego.

Objawy udaru słonecznego

Najczęściej podczas udaru słonecznego zaobserwować można:

• głęboką ciepłotę ciała przekraczającą 40 stopni Celsjusza, która może prowadzić do niewydolności wielonarządowej;
• zaczerwienienie skóry;
• wysoką temperatura skóry;
• bóle i zawroty głowy;
• omdlenia;
• wymioty;
• zaburzenia koncentracji;
• osłabienie;
• odwodnienie.

Ile trwa udar słoneczny?

Czas trwania udaru słonecznego to bardzo indywidualna kwestia i zależy od stopnia przegrzania organizmu. Jest to kwestia kilku-kilkunastu godzin, a w poważniejszych przypadkach nawet kilku dni. Należy jednak zaznaczyć, że wystąpienie udaru słonecznego jest niebezpieczne dla organizmu i w niektórych przypadkach (stanach szczególnego odwodnienia i przegrzania oraz niewydolności organów) może doprowadzić do śmierci.

Udar słoneczny u dzieci

Na udar słoneczny są narażone również dzieci. Często mówi się o tzw. udarze wysiłkowym. Pojęcie to oznacza wystąpienie udaru słonecznego podczas lub bezpośrednio po wykonywaniu aktywności fizycznej na słońcu. Dotyczy to zarówno sportowców, jak i dzieci aktywnie spędzających czas na świeżym powietrzu. Ryzyko udaru słonecznego jest szczególnie wysokie u dzieci, które podczas wielu godzin zabawy na zewnątrz zapominają o piciu wody czy okryciu głowy. Dlatego ogromnie ważne jest, aby dorośli pilnowali czasu ekspozycji dziecka na słońce (należy unikać godzin południowych, kiedy słońce ma największą moc) oraz zabezpieczyli dziecko przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.

Do udaru dochodzi poprzez przegrzanie skóry czaszki i przekrwienie opon mózgowo-rdzeniowych prowadzących do objawów neurologicznych. Choć objawy udaru słonecznego u dzieci są takie same jak u dorosłych, u młodszych i niemówiących jeszcze dzieci ciężko rozpoznać na wczesnym etapie, że dzieje się coś nieprawidłowego.

Najbardziej charakterystycznym objawem u maluchów jest utrzymujący się płacz dziecka, osłabienie i zmniejszenie koordynacji ruchowej. U starszych dzieci można zauważyć problemy z mową, oraz zgłaszanie silnego bólu głowy.

Leczenie udaru słonecznego

Co zrobić w przypadku wystąpienia udaru słonecznego? Przede wszytskim należy niezwłocznie przenieść taką osobę w chłodne, zacienione miejsce i starać się obniżyć temperaturę ciała. Najczęściej stosuje się do tego chłodne, namoczone ręczniki przykładając je w okolicę karku i czoła. W przypadku wystąpienia sytuacji zagrażającej życiu – drgawki, omdlenia, należy niezwłocznie wezwać pomoc. 

Nie należy samodzielnie podawać osobie podczas udaru słonecznego żadnych leków.

Powikłania nieleczonego udaru słonecznego

Leczenie polega również na zmniejszeniu lub zapobieganiu powikłaniom udaru, do których należą:

• niewydolność wątroby;
• niewydolność oddechowa;
• zaburzenia neurologiczne;
• zaburzenia hematologiczne.

W takich przypadkach pacjenci znajdują się pod opieką lekarską w miejscach, w których monitorowane są ich parametry życiowe. Pacjenci z objawami lekkiego przegrzania organizmu najczęściej wracają do prawidłowego funkcjonowania bez powikłań. Pacjenci po ciężkim udarze słonecznym często wykazują zaburzenia neurologiczne oraz powikłania w obrębie innych organów. Do powikłań znacznie częściej dochodzi w przypadkach, gdy udar słoneczny nie jest właściwie leczony.

Jak zapobiec udarowi słonecznemu?

Ogromnie ważna jest profilaktyka oraz stosowanie się do kilku prostych wskazówek. Warto więc zapoznać się z poniższymi informacjami.

Profilaktyka udaru słonecznego obejmuje:

• unikanie ekspozycji na słońce w godzinach szczytu;
• odpowiednie nawodnienie, czyli picie wody porcjami przez cały dzień. Można wspomagać się elektrolitami (np. dla dzieci - Hydronea baby, Orsalit, a dla dorosłych Zdrovit Litorsal);
• stosowanie filtrów przeciwsłonecznych;
• używanie okryć na głowę i kark podczas ekspozycji na słońce;
• wybieranie jasnych, przewiewnych ubrań.

Dostępność wybranych preparatów w pobliskich aptekach sprawdzisz poprzez portal KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Schetz, D., Foerster, J., (2010). Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii. Nowa Medycyna, 4, s. 138-143.
2. Korzeniewski, K., (2018). Profilaktyka zdrowotna w podróży. Forum Medycyny Rodzinnej, 12, s. 79-88.
3. Jardine, D.S., (2009). Choroba z przegrzania i udar cieplny. Pediatria po Dyplomie, 13, 1.