Pierwsze objawy udaru — jak rozpoznać? Pierwsza pomoc przy udarze mózgu

Udar mózgu — definicja

Definicja Światowej organizacji Zdrowia opisuje udar mózgu jako nagły stan zagrażający życiu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny, wiążą się z uogólnionymi lub ogniskowymi zaburzeniami pracy mózgu oraz wymagają pilnej hospitalizacji. Dwa główne typy udarów to udar niedokrwienny (zawał mózgu) i udar krwotoczny (wylew). W tym artykule zostanie też poruszony temat TIA, czyli przemijającego udaru. Czym one się różnią? Jak je rozpoznać?

Udar niedokrwienny

Udar niedokrwienny to jeden z najczęściej występujących typów udarów. Nazywany również zawałem mózgu. Powstaje w momencie niedrożności naczyń wewnątrzmózgowych lub zaopatrujących daną część mózgu w krew. Dzieje się tak na skutek incydentów zatorowo-sercowych, które prowadzą do zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła tętnicy doprowadzającej krew do mózgu.

Przyczyny udaru niedokrwiennego

Przyczyną udaru niedokrwiennego są najczęściej:

• obecność skrzeplin śródsercowych,
• obecność mechanicznych zastawek serca,
• guzy serca,
• kardiomiopatia,
• tętniaki.

Wśród głównych przyczyn wymienia się również makroangiopatię, czyli zmiany miażdżycowe związane z nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą czy paleniem papierosów.

Udar krwotoczny

Udar krwotoczny stanowi około 15% przypadków udarów i spowodowany jest wynaczynieniem krwi do mózgu wskutek pęknięcia naczynia mózgowego. Krew wydostająca się na zewnątrz z naczynia mózgowego powoduje zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego oraz uszkadza sąsiadujące tkanki nerwowe.

Objawy udaru mózgu

Udar mózgu, niezależnie czy krwotoczny czy niedokrwienny, opisuje się charakterystycznymi objawami, które zauważyć można u chorego poprzez:

• asymetrię twarzy — charakterystyczny w trakcie udaru jest opadający kącik ust, opadanie powieki oraz zgłaszane przez chorego drętwienie jednej strony twarzy,
• zaburzenia mowy charakteryzujące się mową niewyraźną, bełkotliwą, trudnością ze znalezieniem odpowiedniego słowa w trakcie rozmowy, a także niezrozumieniem mowy kierowanej do chorego,
• zaburzenia równowagi i pogorszenie sprawności ruchowej,
• zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia,
• zaburzenie czucia w obrębie połowy ciała,
• osłabienie siły mięśniowej jednej strony ciała,
• nagły, silny ból głowy,
• zaburzenia świadomości.

Przy udarze prawostronnym objawy zaburzenia w postaci drętwienia, osłabienia czy asymetrii występują w prawej połowie ciała.

Wczesne objawy udaru — objawy zwiastujące

W diagnostyce udaru mózgu niezwykle ważne jest najwcześniejsze rozpoznanie problemu i transport pacjenta do szpitala. Pomóc w tym mogą objawy przepowiadające udar. To od nich najczęściej wszystko się zaczyna. Wyżej wymieniono wszystkie objawy udaru, jednak niektóre z nich rozpoczynają się wcześniej i mogą trwać kilka godzin i świadczą one o wczesnych objawach poprzedzających udar. Do objawów przepowiadających udar zalicza się mrowienie twarzy lub jednej strony ciała, zaburzenia mowy (niewyraźna i powolna mowa), zaburzenia widzenia, a także problemy ze zrozumieniem kierowanej do osoby chorej mowy.

Nietypowe objawy udaru

Wśród wszystkich wymienionych objawów udaru można również wymienić te, które, choć są nietypowe, mogą świadczyć o zbliżającym się udarze (zwiastować udar). Pacjenci mogą zgłaszać:

• duszności,
• osłabienie i zmęczenie,
• nudności i wymioty,
• ruchy mimowolne.

Wylew a udar

„Udar” może opisywać zarówno udar krwotoczny, jak i niedokrwienny, choć częściej ta nazwa używana jest, gdy mamy na myśli udar niedokrwienny. Natomiast potocznie udar krwotoczny nazywany jest wylewem, gdyż świadczy o wynaczynieniu krwi. Służby medyczne wskazują niewielką możliwą cechę rozróżniającą udar krwotoczny od udaru niedokrwiennego i jest to częstsze występowanie wymiotów podczas pęknięcia naczynia mózgowego.

Udar u dziecka — czy to możliwe?

Mimo że u dzieci udar występuje rzadko, jest on przyczyną zaburzeń ruchowych, opóźnienia prawidłowego rozwoju związanych z tym ekspresji mowy. Wśród czynników ryzyka wystąpienia u dziecka udaru, wymienia się:

• wady serca,
• nabyte choroby serca,
• infekcje,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Udar mózgu u dzieci — objawy

U dzieci najczęstszym objawem udaru mózgu jest napad padaczkowy, zaburzenia oddychania, silne bóle głowy, trudności z mową oraz utrata koordynacji ruchowej.

Gdy zauważysz takie objawy u swojego dziecka, niezwłocznie zgłoś się do lekarza! Mimo tego, że udar u dzieci jest rzadki, to wciąż trzeba pamiętać, że się zdarza i konieczna jest wtedy natychmiastowa pomoc medyczna!

Czy udar może przeminąć?

Istnieje rodzaj udaru mózgu zwany mikroudarem, mini udarem lub przemijającym udarem mózgu (TIA). Oznacza to, że obecne ogniskowe objawy zaburzenia czynności mózgu występują nagle, utrzymują się krócej niż dobę (zazwyczaj kilkanaście minut) oraz samoistnie ustępują, nie powodując trwałych uszkodzeń w komórkach.

Objawy mini udaru

Najczęściej są to objawy podobne do udaru i obejmują:

• drętwienie i osłabienie mięśni szczególnie po jednej stronie ciała,
• trudności w porozumiewaniu się,
• zaburzenia widzenia lub podwójne widzenie,
• silny ból głowy,
• czasami również omdlenia.

Wystąpienie tych objawów to także alarm do zgłoszenia się do specjalisty. Pomimo samoczynnego ustąpienia objawów u pacjentów, którzy doznali mini udaru, zwiększa się ryzyko wystąpienia udaru w przyszłości.

Pierwsza pomoc w udarze

Podejrzenie udaru i zauważenie jego objawów wymaga od nas pilnego udzielenia pomocy w postaci niezwłocznego wezwania służb medycznych. Pamiętaj, że w tym przypadku najbardziej liczy się czas! Im szybciej Pacjent dotrze do szpitala, tym mniejsza szansa na wystąpienie poważnych deficytów związanych z uszkodzeniem mózgu i jego komórek.

Profilaktyka udaru mózgu

Udar mózgu występuje w konsekwencji wielu czynników, najczęściej związanych z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, stosowaniem używek, a także zbyt rzadkimi kontrolami u specjalistów w przypadku występowania niepokojących objawów świadczących o zachwianiu zdrowia.

W celu profilaktyki udaru warto więc zadbać o:

• kontrolę i skuteczne leczenie chorób współistniejących mogących prowadzić do udaru oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich,
• prawidłowe odżywianie — szczególnie ważne u osób z otyłością lub cukrzycą,
• zadbanie o prawidłowe nawodnienie,
• wdrożenie aktywności fizycznej,
• ograniczenie lub całkowitą rezygnację z używek,
• kontrolę ciśnienia tętniczego krwi — w przypadku konieczności obniżenia ciśnienia tętniczego stosuje się leki dobrane i przepisane przez lekarza np. ramipryl, furosemid, telmisartan, diltiazem.
  • Nie stosuj ich na własną rękę!

Dostępność preparatów i leków zaleconych przez specjalistów możesz sprawdzić bez wychodzenia z domu korzystając z witryny KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Mazur, R., Świerkocka – Miastkowska, M. (2005). Udar mózgu – pierwsze objawy. Choroby Serca i Naczyń. Tom 2, nr 2, str. 84-87
2. Bodzioch, M. (2017). Udar Mózgu. Medycyna Praktyczna, dostęp z dnia 09.12.2023 https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu
3. Bembenek, J. (2017). Przemijający atak niedokrwienny (TIA). Medycyna Praktyczna, dostęp z dnia 09.12.2023 https://www.mp.pl/pacjent/objawy/136426,przemijajacy-atak-niedokrwienny-tia
4. Kopyta, I. Marszał, E. (2004). Czynniki ryzyka udaru mózgu u dzieci. I. Wybrane biochemiczne i immunologiczne czynniki ryzyka niedokrwiennego udaru mózgu u dzieci. Udar Mózgu. Tom 6, nr 2, str. 47-55
5. Klisowska, I., Dąbek, A., Koprowski, B., i inni. (2012). Udary mózgu u dzieci – czynniki ryzyka, objawy, rehabilitacja. Praca Poglądowa. Piel. Zdr. Publ. Tom 2, nr 4, str. 311-314

Autor