D-mannoza — właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Przyczyny występowania zakażeń dróg moczowych (ZUM)

Zakażenia układu moczowego (ZUM) stanowią jedne z częstszych powodów, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarzy i farmaceutów. Szacuje się, że ZUM dotyka około 10% mężczyzn i 20% kobiet w podeszłym wieku. 

Większa częstość występowania zakażenia u kobiet jest związana z budową anatomiczną, tj.:

• krótszą cewką moczową, co ułatwia wnikanie bakterii co układu moczowego;
• bliskością cewki moczowej do odbytu, co zwiększa ryzyko przenoszenia bakterii pomiędzy tymi obszarami.

Poza budową anatomiczną, do przyczyn występowania zakażeń dróg moczowych zalicza się:

• współżycie seksualne, które sprzyja dostawaniu się bakterii z okolic intymnych do cewki moczowej;
• okres menopauzalny, co wiąże się ze zmniejszeniem ilości estrogenów, odgrywających rolę ochronną;
• obniżoną odporność;
• występowanie kamieni nerkowych;
• cewnikowanie.

Jak leczyć zakażenia układu moczowego (ZUM)?

Leczenie ZUM polega na zastosowaniu odpowiedniej, dopasowanej do rodzaju drobnoustroju farmakoterapii. Ważne jest też wprowadzenie działań profilaktycznych, mających na celu zmniejszenie ryzyka nawrotów choroby. Wśród podstawowych antybiotyków stosowane są nitrofurantoina, połączenie trimetoprimu z sulfametoksazolem oraz fosfomycyna. Inne antybiotyki są również używane, gdy wyniki badania posiewu moczu na to wskażą. 

Działania wspomagające terapię opierają się o zażywanie d-mannozy, preparatów żurawiny oraz probiotykoterapii. Pomocniczo stosuje się również roślinne surowce o działaniu moczopędnym. W nawracających infekcjach można wziąć pod uwagę preparaty immunostymulujące, zwiększające odporność organizmu na bakterie atakujące drogi moczowe.

Co to jest d-mannoza?

D-mannoza jest rodzajem cukru prostego, który naturalnie występuje w niektórych produktach spożywczych, takich jak jabłka, gruszki czy żurawina. Wyizolowana d-mannoza jest dostępna w postaci tabletek, proszku czy saszetek do picia. 

D-mannoza po podaniu doustnym jest wchłaniana w przewodzie pokarmowym, a następnie wydalana z moczem. Jest znana ze swojego pozytywnego wpływu na funkcjonowanie dróg moczowych. Po osiągnięciu odpowiedniego stężenia w moczu d-mannoza wiąże się z białkiem występującym na rzęskach bakterii Escherichia coli, które są drobnoustrojami odpowiedzialnymi za większość przypadków zakażeń dróg moczowych. Łączenie się d-mannozy z E.coli zmniejsza ich możliwość przylegania do nabłonka wyścielającego drogi moczowe. Zatem mechanizm działania tego cukru polega na zmniejszeniu przylegania bakterii do ścian dróg moczowych, co ułatwia ich wypłukiwanie i chroni przed wnikaniem bakterii w dalsze partie dróg moczowych. D-mannoza zapobiega w ten sposób dalszym reakcjom bakterii, prowadzącym do wystąpienia m.in. zapalenia pęcherza moczowego.

Kiedy stosować d-mannozę?

D-mannoza jest stosowana pomocniczo w przypadku wystąpienia zakażenia dróg moczowych. Nie ma przeciwwskazań, by stosować d-mannozę jednocześnie z lekami przeciwbakteryjnymi. Stosowanie d-mannozy profilaktycznie jest także przedmiotem badań, które wskazują na zmniejszoną częstotliwość występowania ZUM u pacjentek z nawracającymi infekcjami. Preparaty z d-mannozą są dostępne w aptekach w postaci proszku, saszetek i tabletek (m.in. Femannose N, Urinal Fast Effect, D-Mannoza UroVitan, NutriRegular Uro, Uroner). D-mannoza wchodzi także w skład preparatów złożonych wraz z żurawiną czy liśćmi pietruszki.  

Jak długo stosować d-mannozę?

W przypadku leczenia ostrego zapalenia pęcherza zaleca się stosowanie 2 gramów d-mannozy 3 razy dziennie przez pierwsze 1–3 dni, a następnie 2 gramy dwa razy dziennie w czwartym i piątym dniu. Dawkowanie profilaktyczne d-mannozy polega na stosowaniu 2 gramów preparatu raz dziennie. D-mannoza może być stosowana w ciąży po konsultacji z lekarzem.

Przeciwwskazania do stosowania d-mannozy i skutki uboczne

Przeciwwskazaniem do stosowania d-mannozy jest uczulenie na składnik aktywny lub inne substancje pomocnicze występujące w konkretnych preparatach.  

A jakie są skutki uboczne stosowania D-mannozy? D-mannoza jest dobrze tolerowanym preparatem. Możliwe jest jednak występowanie przemijających skutków ubocznych ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunki czy wzdęć.

Bibliografia

1. Warzecha D., Pietrzak B., Urban A. et al. (2021). Problem lekooporności bakterii podczas leczenia oraz profilaktyki zakażeń układu moczowego – czy można jej zapobiec? Lekarz POZ, 7 (6), s. 404–408.
2. Skrzypulec-Plinta, V., Janiszewska, P., Osadnik, K., Janas, J., Krzysztofik, S., Bielecka, W., Zborowska, K. (2023). Leczenie zakażeń układu moczowego. Forum Położnictwa i Ginekologii, 71, s. 36-41.

Autor