Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Miłorząb japoński — właściwości

Liście miłorzębu japońskiego są źródłem przeszło 60 bioaktywnych składników. Większość z nich, bo blisko ¼ wszystkich substancji stanowią działające antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie flawonoidy, w tym flawonole (w tym kwercetyna, kemferol, izorametyna), flawony i flawanonole, a także biflawony (m.in. bilobetyna, ginkgetyna, scjadopityzyna) – substancjom tym przypisuje się silne działanie przeciwutleniające. Ginkgo biloba jest też bogate w terpenoidy – ginkgolidy, które zmniejszaj agregację płytek krwi czy bilobalid, który przeciwdziała niedotlenieniu tkanek i narządów. W roślinie są również obecne liczne kwasy organiczne (np. 6-hydroksykynurenowy, chlorogenowy, ferulowy, kawowy, protokatechowy, wanilinowy, kwasy ginkgolowe), karotenoidy, garbniki, sitosterole i proantocyjanidy.

WAŻNE!

Obecne w liściach miłorzębu kwasy ginkgolowe wykazują działanie toksyczne, jednakże w lecznictwie wykorzystuje się ekstrakty z tej rośliny, dzięki czemu możliwe jest odizolowanie kwasów ginkgolowych jeszcze na etapie wytwarzania. Standaryzowane wyciągi z Ginko biloba o statusie leku podlegają ścisłej kontroli pod kątem obecności tych związków, są więc bezpieczne w stosowaniu.

Miłorząb japoński — jak wygląda i skąd pochodzi?

Miłorząb japoński (łac. Ginkgo biloba), inaczej miłorząb dwuklapowy lub miłorząb dwudzielny, jest drzewem reliktowym należącym do rodziny miłorzębowatych (łac. Ginkgoaceae). Choć nazwa mogłaby sugerować, że miłorząb występuje naturalnie w Japonii, drzewo to pochodzi z Chin. Z Dalekiego Wchodu do Europy miłorząb sprowadzono w XVIII wieku, występuje on również w Polsce.

Drzewo miłorzębu może dorastać od 30 do nawet 40 metrów wysokości. Jego cechą charakterystyczną są liście o wachlarzowatej blaszce, które jesienią przybierają jaskrawożółtą barwę. Co ciekawe, zarówno zielone, jak i żółte liście są źródłem licznych bioaktywnych składników o szerokim zakresie prozdrowotnych właściwości. Badania sugerują, że żółte liście mogą zawierać wyższe stężenie polifenoli niż zielone.

Surowcem lekarskim są liście miłorzębu dwuklapowego (łac. Ginkgonis folium).

W tradycyjnej medycynie chińskiej miłorząb dwuklapowy stosowano w schorzeniach układu oddechowego – miał łagodzić kaszel i objawy astmy. Wykorzystywano go również w leczeniu infekcji skórnych, a także dolegliwości układu sercowo-naczyniowego.

Miłorząb japoński — działanie, wskazania do stosowania

Substancje zawarte w liściach miłorzębu usprawniają krążenie mózgowe i zwiększają elastyczność naczyń, zmniejszając równocześnie ich przepuszczalność. Co więcej, wyciągi z miłorzębu poprawiają przepływ krwi i zapobiegają powstawaniu zakrzepów sprzyjających rozwojowi udaru. Istotne są także właściwości antyoksydacyjne flawonoidów, które stanowią skuteczną obronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Ponadto zaliczany do terpenów bilobalid działa neuroprotekcyjnie.

Wyciągi z miłorzębu japońskiego wykazują także korzystny wpływ na krążenie obwodowe, zapobiegając łamliwości naczyń włosowatych i powikłaniom zakrzepowo-zatorowym.

Miłorząb japoński na poprawę krążenia

Miłorząb japoński ma korzystny wpływ na układ krążenia – usprawnia przepływ krwi i poprawia mikrokrążenie na kilka sposobów. Badania dowodzą, że standaryzowane ekstrakty z liści tej rośliny działają rozkurczowo na naczynia krwionośne, hamują agregację płytek krwi i obniżają lepkość krwi, a także zwiększają przepływ krwi w naczyniach włosowatych. Dzięki temu zwiększa się dopływ tlenu i niezbędnych substancji odżywczych do mięśni szkieletowych i tkanek mózgu.

Miłorząb japoński na układ nerwowy

Wpływ miłorzębu japońskiego na układ nerwowy jest przedmiotem wielu badań, choć trzeba mieć na uwadze, że wiele z nich daje niejednoznaczne wyniki i potrzeba dalszych, pogłębionych analiz.

Dzięki korzystnemu działaniu na krążenie mózgowe miłorząb japoński poprawia dotlenienie i odżywienie struktur centralnego układu nerwowego. Stosowanie Ginkgo biloba może poprawiać przekaźnictwo nerwowe, wspomagając tym samym procesy uczenia się i koncentracji. W badaniach klinicznych obserwowano z kolei pozytywny wpływ ekstraktu z tej rośliny na funkcje poznawcze u starszych osób, dotkniętych łagodnymi i umiarkowanymi zespołami otępiennymi m.in. w chorobie Alzheimera. U tych pacjentów poprawiała się pamięć oraz zdolność do wykonywania codziennych czynności, zmniejszało się także nasilenie niektórych objawów neuropsychiatrycznych – lęków, drażliwości, zaburzeń snu, apatii.

Część analiz podkreśla właściwości neuroprotekcyjne miłorzębu japońskiego, które prawdopodobnie wynikają z obecności przeciwutleniaczy. Badania na zwierzętach wykazały, że obecny w miłorzębie bilobalid, działa ochronnie na komórki nerwowe, a także redukuje objętość martwicy niedokrwiennej kory mózgowej i zmniejsza uszkodzenia mózgu spowodowane niedokrwieniem.

Miłorząb japoński na zaburzenia krążenia żylnego

Wpływ miłorzębu na krążenie obwodowe wykorzystywany jest w leczeniu chromania przestankowego, objawiającego się bólem nóg po przejściu określonego dystansu. Ponadto związki zawarte w miłorzębie zapobiegają powstawaniu tzw. pajączków oraz przeciwdziałają niedokrwieniu kończyn, objawiającym się ciągłym uczuciem zimna w obrębie stóp i dłoni.

Miłorząb może również okazać się skuteczny w łagodzeniu szumów usznych pochodzenia naczyniowego i występowaniu zawrotów głowy.

Miłorząb japoński – zastosowanie w kosmetyce

Wyciąg z miłorzębu japońskiego stanowi popularny składnik kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry naczynkowej i skóry wokół oczu. Dzięki zawartym w nim flawonoidach działa bowiem korzystnie na mikrokrążenie skórne oraz wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych, zapobiegając powstawaniu tak zwanych pajączków.

Miłorząb japoński — jak dawkować?

Tabletki i kapsułki zawierają suche wyciągi z liści miłorzębu, standaryzowane na zawartość flawonoidów, ginkgolidów oraz bilobalidu. Zalecane są u pacjentów z łagodnymi postaciami demencji, a także w zaburzeniach koncentracji. Rekomendowane dawkowanie wynosi 120-240 mg suchego ekstraktu w 2-3 dawkach podzielonych. Kuracja powinna trwać przynajmniej 8 tygodni.

Wśród wyciągów płynnych z miłorzębu japońskiego wyróżniamy nalewkę oraz płyny złożone, zawierające dodatkowe składniki wspomagające krążenie, np. wyciąg z owoców kasztanowca, kwiatostanu głogu, ziela jemioły czy ziela arniki. Płyny te zazwyczaj stosuje się pomocniczo w leczeniu zaburzeń krążenia obwodowego oraz niewydolności serca. 

Zwolennicy naparów mogą także zakupić miłorząb w saszetkach do zaparzania i pić go w formie herbaty.

Leki i suplementy zawierające miłorząb japoński

Preparaty z miłorzębem japońskim mogą występować w postaci tabletek, kapsułek, wyciągów płynnych lub herbaty do zaparzania. Zarejestrowane są zarówno jako produkty lecznicze, jak i suplementy diety.

W aptece dostępne są także preparaty zawierające połączenie miłorzębu z innymi składnikami wspomagającymi pamięć i koncentrację, takimi jak magnez z witaminą B6, kwasy omega-3 czy lecytyna.

Miłorząb japoński w ciąży

Ze względu na ryzyko występowania krwotoków preparaty z miłorzębem japońskim są przeciwwskazane u kobiet w ciąży. 

Brakuje wiarygodnych informacji na temat bezpieczeństwa stosowania Ginkgo biloba w okresie laktacji, dlatego nie zaleca się stosowania miłorzębu przez kobiety karmiące piersią.

Miłorząb japoński — przeciwwskazania i środki ostrożności

Pacjenci chorujący na epilepsję powinni zachować szczególną ostrożność podczas stosowania preparatów z Ginkgo biloba. Istnieje bowiem ryzyko wystąpienia ataków padaczkowych podczas przyjmowania tej rośliny.

Miłorząb japoński — możliwe działania niepożądane

Miłorząb japoński jest zazwyczaj dobrze tolerowany przez pacjentów, zaś skutki uboczne występują stosunkowo rzadko. Do najczęstszych działań niepożądanych terapii zaliczamy nudności i wymioty, bóle głowy oraz reakcje skórne, takie jak świąd oraz wysypka. 

Z uwagi na właściwości miłorzębu u niektórych pacjentów mogą wystąpić krwawienia np. z nosa czy przewodu pokarmowego.

Pamiętajmy, aby wszelkie niepokojące dolegliwości zgłaszać lekarzowi lub farmaceucie, gdyż mogą one być podstawą do przerwania leczenia.

Miłorząb japoński — interakcje z lekami i innymi ziołami

Preparaty z miłorzębem japońskim mogą nasilać działanie leków przeciwpłytkowych i przeciwzakrzepowych (m.in. klopidogrel, kwas acetylosalicylowy, acenokumarol, warfaryna) i zwiększać ryzyko niebezpiecznych krwawień.

Miłorząb japoński w Ziołopedii — podsumowanie

Miłorząb japoński stosuje się w lecznictwie od wieków. Wykazuje korzystny wpływ nie tylko na pracę układu krążenia, lecz wspiera również działanie układu nerwowego, wspomagając koncentrację i proces uczenia się, jednocześnie łagodząc objawy demencji u pacjentów dotkniętych tą przypadłością. Choć jest to roślina uważana za bezpieczną, warto pamiętać, że istnieją przeciwwskazania do stosowania Ginkgo biloba, dlatego ewentualną suplementację najlepiej omówić z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Matławska, I. (2008). Farmakognozja, podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, Poznań, wyd. III, s. 121-123. 
2. Kohlmünzer, S. (2000). Farmakognozja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, wyd. 5, s. 185-187.
3. Bodalski T., Karłowicz-Bodalska K. "Ginkgo biloba L. – miłorząb dwuklapowy (chemizm i działanie biologiczne)". Postępy Fitoterapii 4/2006, s. 195-205.
4. Kalisz O., Wolski T., Gerkowicz M. "Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) i jego preparaty w terapii zaburzeń krążenia mózgowego i obwodowego". Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia 2006, Sectio DD, VOL. LXI, 2.
5. Biernacka P., Adamska I., Felisiak K. "The Potential of Ginkgo biloba as a Source of Biologically Active Compounds-A Review of the Recent Literature and Patents". Molecules. 2023 May 9;28(10):3993.
6. European Medicines Agency (2014). Assessment report on Ginkgo biloba L., folium. Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). Dostępne na: https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/draft-assessment-report-ginkgo-biloba-l-folium_en.pdf.

Autor