Cytologia - co to za badanie? Kiedy zrobić cytologię?
Cytologia jest badaniem profilaktycznym i jednocześnie testem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy. Choć badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, wiele z nich bagatelizuje istotność tego badania, wychodząc z założenia, że choroby nowotworowe to na pewno nie ich zmartwienie. Tymczasem statystyki dotyczące zachorowań na raka szyjki macicy w Polsce nie pozostawiają złudzeń – problem jest poważny. Co trzeba wiedzieć na temat cytologii? Jak często należy wykonywać to badanie?
Rak szyjki macicy – niepozorny i groźny
Rak szyjki macicy (łac. carcinoma cervitis) to nowotwór komórek nabłonkowych szyjki macicy. Choć charakteryzuje się wysokim stopniem złośliwości, wczesne wykrycie choroby daje wysokie szanse na całkowite jej wyleczenie. Badanie cytologiczne daje możliwość wykrycia stanów przednowotworowych oraz nowotworowych szyjki macicy jeszcze we wczesnej fazie bezobjawowej. Niestety nadal wiele kobiet nie podejmuje tej formy profilaktyki, czego odzwierciedleniem są statystyki dotyczące zachorowania na raka szyjki macicy. Nowotwór ten jest szóstym, co do częstości występowania, nowotworem kobiecym w Polsce. Według danych Ministerstwa Zdrowia aż 3,5% zachorowań stanowią nowotwory złośliwe szyjki macicy, które odpowiadają za 3,8% zgonów nowotworowych wśród kobiet1.
Na czym polega cytologia?
Cytologia zaliczana jest do badań mikroskopowych. Polega na ocenie rozmazu, który pobiera się z tarczy oraz kanału szyjki macicy. Materiał do badania pobiera się zazwyczaj podczas badania ginekologicznego przy pomocy specjalnej szczoteczki. Badanie jest bezpieczne dla pacjentki i bezbolesne, niemniej niektóre kobiety mogą odczuwać pewien dyskomfort. Po pobraniu materiału może wystąpić krótkotrwałe plamienie.
Pacjentki cytologię najczęściej wykonują w gabinecie ginekologicznym. W gabinetach, które mają podpisaną umowę z NFZ, badanie to wykonuje się bezpłatnie. Cytologię można wykonać także w prywatnym gabinecie lekarskim, a także niektórych laboratoriach. Pacjentki w wieku 25-59 lat mają też możliwość wykonania bezpłatnej cytologii w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy, która finansowana jest raz na 3 lata.
Kiedy warto wykonać cytologię?
Zgodnie z rekomendacjami specjalistów badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, jak również nastolatki, które rozpoczęły współżycie. Według zaleceń pierwszą cytologię powinno się wykonać nie później niż po ukończeniu 21. roku życia lub nie później niż po upływie 3 lat od rozpoczęcia współżycia.
Według zaleceń Ministerstwa Zdrowia cytologię należy powtarzać co 3 lata, choć o tym decyduje ginekolog. Wyjątkiem są sytuacje, gdy u pacjentki występują czynniki ryzyka, takie jak:
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych;
- zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV);
- zakażenie wirusem deficytu odporności typu ludzkiego (HIV);
W powyższych przypadkach cytologię należy wykonywać co roku.
Cytologia – przygotowanie do badania
Przestrzeganie pewnych reguł oraz odpowiednie przygotowanie do cytologii pozwala uzyskać wiarygodny wynik. Najlepszym momentem na wykonanie badania jest okres między 10. a 20. dniem cyklu menstruacyjnego, nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu krwawienia i nie później niż 4 dni przed jego rozpoczęciem. Cytologii nie wykonuje się w czasie menstruacji.
Na 4 dni przed cytologią należy wstrzymać się od stosunków seksualnych, jak również unikać stosowania tamponów, dezodorantów i kremów, preparatów do irygacji oraz leków dopochwowych. Jeżeli występują objawy, które mogą świadczyć o stanie zapalnym i infekcji (świąd, pieczenie, ból, upławy), należy najpierw wyleczyć infekcję.
Przed wizytą w gabinecie ginekologicznym należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej higieny. Niewskazane są jednak długie kąpiele w wannie na 1-2 dni przed cytologią, ponieważ może to zaburzyć wyniki badania.
Co oznaczają wyniki badania cytologicznego?
Obecnie przy interpretacji wyników badania cytologicznego korzysta się z klasyfikacji TBS (ang. The Bethesda System). Jeżeli nie stwierdzono obecności zmian przednowotworowych lub nowotworowych, pacjentka otrzymuje informację o braku zmian cytoonkologicznych (NILM). Jeśli jednak obraz cytoonkologiczny jest nieprawidłowy, zazwyczaj opisywany jest skrótami: ASC-US, ASC-H, LSIL, HSIL, CIS itp.
Istnieje również pięciostopniowa klasyfikacja Papanicolau, z której do niedawna korzystano przy interpretacji wyników cytologii. Pierwsza i druga grupa oznaczały wynik prawidłowy, bez wykrycia cech wskazujących na obecność stanów przedrakowych i rakowych, natomiast kolejne grupy wymagały dalszej diagnostyki oraz leczenia.
Niektóre laboratoria dostarczają wyniki uwzględniające oba te systemy. Nie powinno się ich interpretować na własną rękę, gdyż nie każdy nieprawidłowy wynik cytologii świadczy od razu o raku szyjki macicy. Czasami nieprawidłowy wynik jest rezultatem innego procesu chorobowego toczącego się w obrębie szyjki macicy, np. infekcji czy nadżerki. Z wynikami cytologii powinien zapoznać się lekarz, który zadecyduje o dalszych krokach.
1. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/zdrowie/profilaktyka-raka-szyjki-macicy
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
