Bobrek trójlistkowy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Bobrek trójlistkowy — właściwości

Od wieków w medycynie tradycyjnej bobrek trójlistkowy był chętnie wykorzystywanym ziołem. Stosowano go jako lek na anemię, szkorbut, gorączkę, brak apetytu i choroby skóry. Za te niezwykłe właściwości odpowiadają przede wszystkim substancje gorzkie o budowie irydowej i sekoirydoidowej znajdujące się w liściu. Najważniejszym irydoidem glikozydowym jest loganina i deoksyloganina, z kolei wśród sekoirydoidów należy wymienić foliamentynę, dihydrofoliamentynę, mentiafolinę, swerozyd oraz sekologaninę. Bobrek posiada również w składzie sporo flawonoidów, takich jak rutozyd, hiperozyd, tryfoliozyd, a także garbniki, kwasy fenolowe, kumaryny, alkaloidy monoterpenowe i triterpenowy lakton — loliolid.  Liście bobrka są także bogatym źródłem składników mineralnych, głównie jodu, żelaza i manganu.

Bobrek trójlistkowy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Bobrek trójlistkowy (łac. Menyanthes trifoliata) to roślina wieloletnia z rodziny bobrkowatych (łac. Menyanthaceae) szeroko rozprzestrzeniona w Europie, Azji Środkowej, Ameryce Północnej i Maroku. W Polsce występuje pospolicie, szczególnie w północnej części województwa mazowieckiego i na Żuławach, mimo to objęty jest częściową ochroną, a jego siedliska zmniejszają się z roku na rok w wyniku osuszania terenu. Boberek to typowa roślina bagienna, dlatego spotkać go można na moczarach, torfowiskach, nad brzegiem wody i na terenach podmokłych. Jego łodyga jest wzniesiona, sztywna, bezlistna i osiąga od 15 do 35 cm wysokości, pod ziemią z kolei kryje grube, pełzające kłącze. Roślina ta posiada także kwiaty barwy bladoróżowej, zebrane w zwężające się ku szczytowi grona. Powstające z nich owoce przypominają kulisto-jajowate torebki, wypełnione drobnymi, brunatnymi spłaszczonymi nasionami.

Do przygotowania naparów i odwarów wykorzystuje się liście bobrka trójlistkowego, które są ciemnozielone, całobrzegie, odwrotnie jajowate i z długim ogonem. Liście te zbiera się, gdy roślina dopiero zaczyna kwitnąć, po czym odpowiednio się je suszy.

Bobrek trójlistkowy — działanie, wskazania do stosowania

Folium Menyanthidis, czyli liściom bobrka przypisuje się właściwości wzmacniające, przeciwzapalne, oczyszczające, żółciopędne, przeciwmiażdżycowe, antyseptyczne, moczopędne i przeciwdziałające osłabieniu ogólnemu. Ogólnie działanie bobrka polega na pobudzaniu układu przywspółczulnego, przy jednoczesnym spowalnianiu układu współczulnego. Polecany jest w celu poprawy apetytu, łagodzeniu wzdęć, gazów i pobudzenia trawienia. Bobrek trójlistkowy odznacza się również właściwościami przeciwbólowymi, przez co znajduje zastosowanie w łagodzeniu migreny oraz bólów reumatycznych. Najnowsze badania wskazują na możliwe działanie przeciwnowotworowe i wzmacniające odporność organizmu.

Bobrek trójlistkowy na trawienie

Łagodzenie zaburzeń trawienia i pobudzenie łaknienia to główny kierunek działania preparatów na bazie bobrka trójlistkowego. Obecne w nim gorycze powodują zwiększenie produkcji śliny i enzymów trawiennych: soku trzustkowego i jelitowego, co odpowiada za wzrost apetytu. Ponadto składniki bobrka ułatwiają przyswajanie składników pokarmowych, a na skutek wzrostu aktywności gruczołów wydzielania wewnętrznego, zostaje przywrócona równowaga pH żołądka. Wyciąg z tej rośliny świetnie sprawdzi się we wspomaganiu leczenia niedokwaśności żołądka, stanów zapalnych dróg żółciowych oraz kamicy żółciowej.

Bobrek trójlistkowy na anemię

Zwiększony apetyt sprawia, że łatwiej jest wyeliminować niedobory pokarmowe, które mogą powodować anemię. Tradycyjnie bobrek uznawany jest za zioło wzmacniające organizm. W zapobieganiu niedokrwistości, szczególnie istotna jest odpowiednia podaż żelaza, a bobrek jest doskonałym jego źródłem.

Bobrek trójlistkowy na uspokojenie

Bobrek trójlistkowy jest źródłem gencjaniny i gencjanidyny, czyli alkaloidów monoterpenowych o właściwościach uspokajających na ośrodkowy układ nerwowy. Roślina ta świetnie sprawdza się w preparatach działających umiarkowanie sedatywnie, łagodzi stres i napięcia nerwowe. Chętnie wykorzystuje się ją, także w uśmierzaniu intensywnego, napadowego bólu migrenowego.

Bobrek trójlistkowy — jak dawkować?

Dawkowanie uzależnione jest od:

• postaci konkretnego preparatu;
• zawartości w nim substancji czynnych; 
• wskazania do stosowania.

W przypadku problemów z trawieniem zaleca się stosowanie naparu 30 minut przed posiłkiem, a w przypadku łagodzenia nadmiernych gazów i wzdęć brzucha, preparat powinien być stosowany między posiłkami. Zaleca się jednorazowe stosowanie odwaru z 1-2 g surowca w 100 ml gorącej wody, a dobowo odwar z 3-6 g suszonych liści.

Leki i suplementy zawierające bobrek trójlistkowy

Na rynku dostępne są specjalne mieszanki ziołowe, przeznaczone do przygotowywania naparów i odwarów z tego ziela, ale można spotkać także nalewki, ekstrakty płynne, syropy i proszki na bazie bobrka. Menyanthes trifoliata najczęściej wchodzi w skład leków złożonych z innymi ziołami. Dużą popularnością cieszy się nalewka gorzka, w której pojawia się także korzeń goryczki i pomarańcza gorzka. Nalewka gorzka, wraz z nalewkami z dziurawca, z liści mięty i z korzenia kozłka, wchodzi w skład wielu znanych kropli żołądkowych.

Bobrek trójlistkowy w ciąży

Brakuje wystarczających badań na temat bezpieczeństwa stosowania preparatów z bobrka w ciąży i podczas karmienia piersią. Z tego powodu nie zaleca się stosowania bobrka kobietom w ciąży, w okresie laktacji i dzieciom.

Bobrek trójlistkowy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Istotnymi przeciwwskazaniami do stosowania produktów na podstawie bobrka są:

• silne bóle brzucha;
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
• biegunka;
• ciąża i okres laktacji;
• wiek poniżej 18. roku życia.

Bobrek trójlistkowy — możliwe działania niepożądane

Po przekroczeniu zalecanej dawki dziennej możliwe jest odczuwanie nieprzyjemnych skutków ubocznych takich jak:

• ból głowy;
• mdłości;
• biegunka;
• wymioty.

Istnieje również (jak w przypadku innych roślin) ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej.

Bobrek trójlistkowy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brakuje informacji o występowaniu interakcji pomiędzy Menyanthidis Folium a lekami, czy innymi ziołami. Włączenie jakiejkolwiek systematycznej suplementacji, należy skonsultować z lekarzem bądź farmaceutą.

Bobrek trójlistkowy w Ziołopedii — podsumowanie

Bobrek trójlistkowy to wielofunkcyjne zioło, które sprawdza się świetnie zarówno w przypadku problemów trawiennych, jak i bólów migrenowych. Można samodzielnie przygotować napar z suszonych liści lub sięgnąć po gotowe preparaty wieloskładnikowe. Bobrek powszechnie uznawany jest za bezpieczne zioło, jednak należy zawsze stosować go zgodnie z zaleceniami i nie przekraczać zalecanej dawki spożycia. Ten goryczowy surowiec, wciąż kryje w sobie mnóstwo tajemnic. Pojawiają się doniesienia na temat jego działania immunomodulującego i przeciwnowotworowego.

Bibliografia

1. Matławska, I.(red), (2008). Farmakognozja. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, s. 200-201,
2. Kohlmunzer, S. (1998). Farmakognozja- podręcznik dla studentów farmacji. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, s. 389-391,
3. Kowalczyk, T., Sitarek, P., Skała, E., Toma, M., Wielanek, M., Pytel, D., Wieczfińska, J., Szemraj, J., & Śliwiński, T. (2019). Induction of apoptosis by in vitro and in vivo plant extracts derived from Menyanthes trifoliata L. in human cancer cells. Cytotechnology, 71(1), 165–180. https://doi.org/10.1007/s10616-018-0274-9
4. Kuduk-Jaworska, J. Szpunar, J. Gąsiorowski, K. Brokos, B. (2004) „Immunomodulujące frakcje polisacharydowe Menyanthes trifoliata L.” Journal of Natural Research C , tom. 59, nr 7-8, s. 485-493. https://doi.org/10.1515/znc-2004-7-806
5. Turusova, EV, Aleksandrova, LN, Lyshchikov AN i in. (2021). Skład chemiczny liści Menyanthes trifoliata L. Pharm Chem J 55 , 265–268  https://doi.org/10.1007/s11094-021-02409-w
6. Kowalczyk, T., Sitarek, P., Skała, E., Rijo, P., Andrade, J. M., Synowiec, E., Szemraj, J., Krajewska, U., & Śliwiński, T. (2019). An Evaluation of the DNA-Protective Effects of Extracts from Menyanthes trifoliata L. Plants Derived from In Vitro Culture Associated with Redox Balance and Other Biological Activities. Oxidative medicine and cellular longevity, 2019, 9165784. https://doi.org/10.1155/2019/9165784

Autor