Bergenia grubolistna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Bergenia grubolistna — właściwości

W medycynie ludowej i tradycyjnej krajów azjatyckich oraz Rosji bergenia grubolistna ma zastosowanie jako tradycyjny środek o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Roślina ta jest bogatym źródłem substancji czynnych wspomagających układ trawienny, poprawiających stan skóry oraz podnoszących odporność organizmu, dzięki czemu przydatna jest w walce z infekcjami.

Bergenia grubolistna — jak wygląda i skąd pochodzi?

Bergenia grubolistna (łac. Bergenia crassifolia) to roślina zaliczana do rodziny skalnicowatych (łac. Saxifragaceae). W Polsce nazywana jest także badanem grubolistnym. Jest to bylina pochodząca z Azji Środkowej, rosnąca w kępach lub skupiskach na terenach górskich, ale także w lasach, na obrzeżach zbiorników wodnych, w parkach i ogrodach. W Europie bergenię grubolistną sadzi się jako roślinę ozdobną ze względu na jej duże, jajowate, mięsiste liście oraz duże, różowe lub jasnofioletowe, zebrane w gęste grona na długich pędach kwiaty. Bergenia grubolistna kwitnie na przełomie maja i czerwca.

Bergenia grubolistna — działanie, wskazania do stosowania

Ze względu na bogatą zawartość prozdrowotnych składników, bergenia grubolistna znalazła zastosowanie w przemyśle zielarskim i farmaceutycznym. W jej składzie fitochemicznym znajdziemy garbniki, flawonoidy, pochodne kumaryny, arbutynę, pierwiastki: mangan, żelazo, miedź oraz taniny i kwasy — askorbinowy czy galusowy.  Dzięki zawartości tak licznych składników aktywnych bergenia grubolistna wykazuje działanie przeciwzapalne, ściągające, przeciwkrwotoczne, uspokajające oraz przeciwtrądzikowe. 

Właściwości ściągające i przeciwzapalne bergenii sprawdzą się w dolegliwościach skórnych, dzięki czemu ekstrakt z tej rośliny znajdziemy np. w kremach do twarzy. Ze względu na obecność w liściach arbutyny (nawet do 20%) można stosować bergenię grubolistną w infekcjach dróg moczowych. Po bergenię grubolistną można także sięgnąć pomocniczo w leczeniu biegunek (obecność garbników) oraz wykorzystać ją jako roślinę o właściwościach przeciwutleniających (katechiny).

Bergenia grubolistna w infekcjach

Stosowanie bergenii grubolistnej sprawdzi się w leczeniu wspomagającym różnego rodzaju infekcji, ze względu na przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne właściwości. Składniki aktywne rośliny działają wzmacniająco na układ immunologiczny i pomagają w szybszym powrocie do zdrowia. Dodatkowo dzięki obecności kwasów galusowego i askorbinowego, bergenia grubolistna ma właściwości przeciwzapalne oraz uszczelniające naczynia krwionośne, nie dochodzi więc do rozprzestrzeniania się infekcji po całym organizmie. Sprawdzi się także w leczeniu infekcji dróg moczowych, w których wykazuje działanie dezynfekujące, ze względu na zawartość arbutyny, która w drogach moczowych hydrolizuje do hydrochinonu toksycznego dla patogenów.

Bergenia grubolistna w zaburzeniach przewodu pokarmowego

Bergenię grubolistną wykorzystuje się również pomocniczo w dolegliwościach związanych z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego. Dzięki obecności garbników i tanin przetwory z kłącza bergenii grubolistnej sprawdzą się jako środek przeciwbiegunkowy. Natomiast ze względu na zawartość pektyn oraz kwasu galusowego, preparaty z bergenii pomogą w gojeniu się uszkodzonej śluzówki żołądka czy dwunastnicy, która ma miejsce w chorobie wrzodowej. Picie naparu czy herbaty z bergenii grubolistnej łagodzi także mdłości czy wymioty.

Bergenia grubolistna w przebarwieniach i problemach skórnych 

Bergenię grubolistną można spotkać w kosmetykach mających na celu rozjaśnienie przebarwień skóry, głównie dzięki właściwościom arbutyny. Arbutyna, która może być zawarta w liściach bergenii nawet w 20%, hamuje syntezę melaniny poprzez blokowanie tyrozynazy — enzymu niezbędnego do jej powstawania, co przekłada się na redukcję przebarwień skóry. Bergenia grubolistna bogata jest także we flawonoidy, kwasy organiczne czy witaminy, skutecznie wpływając na poprawę kondycji skóry, a ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające i ściągające sprawdzi się również w problemach skórnych takich, jak łojotok czy owrzodzenia, wspomagając także gojenie się drobnych ran. Dzięki właściwościom kojącym i łagodzącym, preparaty kosmetyczne z bergenii będą redukować podrażnienia u chorych na łuszczycę czy egzemę.

Napar z bergenii stosowany zewnętrznie może być używany jako płukanka do jamy ustnej w różnego rodzaju stanach zapalnych dziąseł czy gardła.

Bergenia grubolistna — jak dawkować?

Bergenię grubolistną tradycyjnie stosuje się jako odwar do stosowania zewnętrznego, przygotowany w proporcjach 10 gramów suszu z kłączy i liści na 200 ml wrzącej wody. Tak przygotowany odwar należy używać 3 razy dziennie w formie okładów stosowanych w trudno gojących się ranach czy łojotoku.

Bergenię grubolistną można także stosować jako napar lub substytut herbaty (tzw. herbata syberyjska). Napar przygotowuje się poprzez zalanie szklanką gorącej wody łyżki suszu i pozostawia do zaparzenia przez 15 minut. Taki napar należy pić dwa razy dziennie jako środek wspomagający zwalczanie dolegliwości trawiennych, stanów zapalnych, infekcji. 

Leki i suplementy zawierające bergenię grubolistną

Przetwory z ziela i korzenia bergenii grubolistnej ze względu na swoje właściwości ściągające i przeciwbakteryjne można znaleźć jako składnik preparatów o działaniu przeciwbiegunkowym czy płynach stosowanych do skóry problematycznej, łojotokowej czy z przebarwieniami, podrażnionej lub też z owrzodzeniami. Ze względu na zawartość arbutyny bergenia będzie także składnikiem mieszanek stosowanych w przeciwdziałaniu i zwalczaniu stanów zapalnych i infekcji dróg moczowych.  

Bergenia grubolistna w ciąży

Bergenia grubolistna oraz jej przetwory nie zostały przebadane w populacji kobiet w ciąży, dlatego nie zaleca się ich stosowania.

Bergenia grubolistna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Nie należy spożywać bergenii grubolistnej ani jej preparatów, jeśli jest się uczulonym na tę roślinę.

Dodatkowo nie powinno się stosować bergenii grubolistnej w przypadku zaburzeń układu odpornościowego. 

Bergenia grubolistna — możliwe działania niepożądane

W przypadku nadmiernego stosowania preparatów, które zawierają w swoim składzie bergenię grubolistną, może dojść do wystąpienia niepożądanych objawów ze strony układu krążenia, np. wahań ciśnienia tętniczego krwi czy kołatania serca. Przy nadmiernym stosowaniu mogą także pojawić się zaparcia.

Bergenia grubolistna — interakcje z lekami i innymi ziołami

Jako że bergenia grubolistna jest bogata w garbniki, podczas stosowania jej preparatów należy pamiętać, że obecność garbników może powodować zmniejszenie skuteczności innych leków. By móc przeciwdziałać interakcji garbników z innymi specyfikami dobrze jest zachować odstęp 3-4 godzin pomiędzy przyjmowaniem preparatów bergenii a innymi lekami.

Bergenia grubolistna w Ziołopedii — podsumowanie

Bergenia grubolistna, nazywana także badanem grubolistnym, w rosyjskiej i azjatyckiej medycynie tradycyjnej była i jest stosowana już od bardzo dawna. Bergenia grubolistna jest źródłem nie tylko garbników, katechin, lecz także arbutyny. Bergenię grubolistną stosuje się w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, w przypadku problemów skórnych czy infekcji, w szczególności układu moczowego. W razie wątpliwości związanych ze stosowaniem tej rośliny skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Kraujalienė V., Pukalskas A., Paulius Kraujalis P., Rimantas Venskutonis P. "Biorefining of Bergenia crassifolia L. roots and leaves by high pressure extraction methods and evaluation of antioxidant properties and main phytochemicals in extracts and plant material". Industrial Crops and Products 2016, Volume 89: p. 390-398. Dostępne na: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0926669016303545
2. Shikov A.N., Pozharitskaya O.N., Makarova M.N., Makarov V.G., Wagner H. "Bergenia crassifolia (L.) Fritsch – Pharmacology and phytochemistry". Phytomedicine 2014, Volume 21, Issue 12: p. 1534-1542. Dostępne na: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S094471131400258X 
3. Bhupendra K., Arvind K., Dhananjay Y., Jun-O J. "Bergenia Genus: Traditional Uses, Phytochemistry and Pharmacology". Molecules 2020, 25(23). Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7730924/
4. Shikov A.N., Pozharitskaya O.N., Makarova M., Dorman D. i in. "Adaptogenic effect of black and fermented leaves of Bergenia crassifolia L. in mice". Journal of Functional Foods 2(1):71–76. Dostępne na: https://www.researchgate.net/publication/257694590
5. Hendrychová H., Vildová A., Kočevar-Glavač N. i in. "Antioxidant Activity and Phenolic Content of Bergenia crassifolia,  B. x ornata and B. ciliata". Natural Product Communications Vol. 9 (4) 2014. Dostępne na: https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1934578X1400900424

Autor