Złocień maruna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Złocień maruna — właściwości

Złocień maruna jest znany od stuleci ze swoich właściwości prozdrowotnych. W dawnych czasach stosowano go jako środek łagodzący bóle migrenowe, bóle zębów oraz bóle menstruacyjne. Jego nazwa w języku angielskim brzmi feverfev, ponieważ niegdyś był on używany jako środek obniżający gorączkę. Z tego też powodu zasłużył na miano średniowiecznej aspiryny. Wrotycz maruna był także stosowany jako środek poronny.

Surowcem leczniczym jest ziele maruny (łac. Tanaceti parthenii herba). Skład chemiczny, który determinuje jego właściwości lecznicze, jest złożony i pełen składników aktywnych. Wśród nich znajdują się m.in. laktony seskwiterpenowe, w tym najbardziej znany partenolid oraz flawonoidy (m.in. pochodne kwercetyny, kemferolu czy apigeniny). Ziele złocienia zawiera także olejek eteryczny, będący źródłem p-cymenu, kamfory i kamfenu oraz jest źródłem melatoniny. 

Złocień maruna — jak wygląda i skąd pochodzi?

Złocień maruna lub inaczej wrotycz maruna (łac. Tanacetum parthenium) jest rośliną powszechnie występującą w basenie Morza Śródziemnego, a także w prawie całej Europie, części Ameryki Północnej i na Dalekim Wschodzie. Ze względu na jego podobieństwo do ziela rumianku, bywa nazywany „fałszywym rumiankiem”. 

Wrotycz maruna charakteryzuje się pędem rozgałęziającym się w górnej części i osiągającym do 60 centymetrów wysokości. Jego kwiaty są zebrane w koszyszyczki dorastające do 2,5 centymetra średnicy. Brzeżne kwiaty są koloru białego, a wewnętrzne są rurkowate i żółte. Roślina kwitnie od czerwca do października. Owocami złocienia maruny są cylindryczne niełupki. 

Złocień maruna — działanie, wskazania do stosowania

W badaniach na zwierzętach dowiedziono, że wyciągi z ziela złocienia wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Z kolei w badaniach klinicznych udowodniono, że ziele maruny może zmniejszać częstotliwość i nasilenie ataków migrenowych. Jednak na razie Europejska Agencja Leków pozwala na zakwalifikowanie złocienia jedynie jako tradycyjnego leku roślinnego. 

W badaniach prowadzonych na liniach komórkowych wyciągi z ziela złocienia wskazały na potencjalne działanie przeciwnowotworowe tej rośliny, jednak niezbędne są dalsze badania, aby potwierdzić te właściwości. W medycynie ludowej wrotycz maruna stosowano jako środek pobudzający trawienie oraz działający przeciwpasożytniczo. 

Złocień maruna w leczeniu migreny

Wyciągi z ziela wrotyczu maruna w badaniach klinicznych wykazały skuteczność w zmniejszaniu częstotliwości epizodów migrenowych oraz zmniejszaniu ich nasilenia. Pierwsze efekty były widoczne u pacjentów przy regularnym stosowaniu złocienia maruna po minimum czterech tygodniach terapii. 

Na polskim rynku nie ma preparatów z zielem maruny, zarejestrowanego jako lek, jednak w niektórych krajach Unii Europejskiej występują produkty ze złocieniem o takim statusie. Wykorzystanie wrotyczu maruna w terapii migreny może być korzystną opcją dla pacjentów, którzy wolą naturalne metody leczenia. Poza tym długotrwałe stosowanie ziela złocienia maruny w badaniach wskazało na dobrą tolerancję tej rośliny przez pacjentów. 

Złocień maruna a działanie przeciwbólowe

W medycynie ludowej wrotycz maruna był stosowany jako środek zmniejszający gorączkę oraz stany zapalne. Z chemicznego punktu widzenia, za te właściwości mogły odpowiadać związki o charakterze flawonoidów oraz laktonów seskwiterpenowych. Stosowanie ziela maruny miało przynosić ulgę w bolesnym miesiączkowaniu, łagodzeniu bólów zębów oraz bólach reumatycznych, jednak nowsze badania kliniczne wskazują, że ma ono porównywalne efekty w leczeniu bólów w reumatoidalnym zapaleniu stawów do placebo.

Złocień maruna a działanie owadobójcze

Liczne składniki olejów eterycznych, zawartych we wrotyczu maruny mogą odpowiadać za jego działanie owadobójcze i przeciwpasożytnicze. Dodatkowo zapach złocienia może działać odstraszająco na owady. 

Złocień maruna — jak dawkować?

Dawkowanie preparatów ze złocieniem jest zależne od przyjmowanej postaci. Dostępny jest susz do zaparzania czy wrotycz maruna w postaci tabletek lub nalewki. Stosowanie suszu polega na zalaniu dwóch łyżeczek surowca szklanką wrzątku i pozostawienie do zaparzenia na 15 min. Taki napar powinien być spożywany do 3 razy na dobę. Preparaty doustne należy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta, w zależności od zawartości partenolidu.

Leki i suplementy zawierające złocień maruna

Na rynku polskim ziele złocienia maruny jest dostępne tylko w produktach o statusie suplementu diety. Występują one w postaci tabletek, nalewki lub suszu do zaparzania. W przypadku tabletek warto zwrócić uwagę na standaryzację wyciągów z ziela na zawartość partenolidu, który jest głównym laktonem seskwiterpenowym zawarym w roślinie. 

Złocień maruna w ciąży

Ze względu na wyniki badań wskazujące na potencjalne ryzyko urodzenia dziecka o niższej masie urodzeniowej, stosowanie ziela maruny w ciąży jest przeciwwskazane, nie zaleca się także stosowania tej rośliny podczas karmienia piersią. 

Złocień maruna — przeciwwskazania i środki ostrożności

Należy zwrócić uwagę na równoległe stosowanie ziela złocienia maruny z lekami przeciwpłytkowymi, takimi jak kwas acetylosalicylowy czy klopidogrel, ze względu na zwiększone ryzyko krwawień.

Złocień maruna — możliwe działania niepożądane

Skutki uboczne stosowania wrotyczu maruna są łagodne i przemijające. Mogą obejmować bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, niestrawność, nudności i w rzadkich przypadkach wymioty. 

Złocień maruna — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ziele złocienia maruny może wchodzić w interakcje z lekami przeciwpłytkowymi, dlatego należy zachować szczególną ostrożność przy ich równoczesnym stosowaniu. 

Złocień maruna w Ziołopedii — podsumowanie

Ziele złocienia maruny było od dawna stosowane w leczeniu bólu o różnym charakterze, a także używane do zbijania temperatury. Obecnie badania potwierdzają jego działanie zmniejszające częstotliwość i nasilenie objawów migrenowych, przy jednoczesnej wysokiej tolerancji pacjentów podczas długotrwałej terapii. Ziele jest przeciwwskazane do stosowania u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Bibliografia

1. EMA: Community herbal monograph on Tanacetum parthenium (L.) Schulz Bip., herba.
2. Popiołek-Barczyk K. "Złocień maruna – starożytny lek na współczesne choroby". Medycyna Nowożytna Studia nad Kulturą Medyczną 29/2023, nr 01: s. 73-88.
3. Studzińska-Sroka E., Znajdek-Awiżeń P., Gawron-Gzella A. "Badania nad działaniem przeciwmigrenowym złocienia maruny (Tanacetum parthenium (L.) Sch. Bip.)". Wiadomości Lekarskie 2013, tom LXVI, nr 2, cz. II.

Autor