Barwinek pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Barwinek pospolity — właściwości

Barwinek pospolity wytwarza bardzo ważny alkaloid, którym jest winkamina, znajdująca się głównie w liściach tej rośliny. Winkamina stosowana jest przy zaburzeniach krążenia mózgowego. Substancja ta powoduje rozszerzenie naczyń mózgowych, a także ma działanie neuroprotekcyjne. 

Innymi alkaloidami, zawartymi w barwinku są akwamycyna, winkaryna, winkarubina, winkaminoreina, minowina, winkaminoryna i minowincyna, natomiast dominującym alkaloidem jest, wcześniej wspomniana winkamina. Co ciekawe, badania wykazały, że winkarubina ma działanie cytotoksyczne wobec komórek białaczki typu P388. 

Oprócz alkaloidów barwinek pospolity zawiera również kwas ursolowy, wincynę, pektyny, garbniki, sole mineralne, flawonoidy, leukoantocyjanidyny i kwasy organiczne. Wspomniany kwas ursolowy ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe i przeciwnowotworowe. 

Barwinek pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Barwinek pospolity, znany także pod nazwą barwinek mniejszy (łac. Vinca minor) to drobna krzewinka o zimozielonych liściach i łodydze. Należy do rodziny toinowatych (łac. Apocynaceae) i jest rośliną wieloletnią. 

Barwinek mniejszy występuje na terenach Europy Środkowej, Południowej, Azji Mniejszej i na Kaukazie. W Polsce bardzo często spotykany jest w przydomowych ogródkach jako roślina ozdobna, natomiast rozpowszechniony jest również w stanie dzikim. Roślina ta głównie występuje na terenach zacienionych, dlatego można ją dziko napotkać w lasach.

Barwinek pospolity osiąga około 15-20 cm wysokości. Posiada charakterystyczne fioletowo-niebieskie kwiaty, które po zapyleniu przekształcają się w owoce typu mieszki. Liście barwinka są ciemnozielone, błyszczące i w dotyku skórzaste. Barwinek pospolity kwitnie od marca do maja. Uznawany jest za roślinę lekko trującą.

Barwinek pospolity — działanie i wskazania do stosowania

Surowcem leczniczym barwinka jest ziele (łac. Vincae minoris herba), czyli nadziemna część rośliny. Barwinek pospolity już w medycynie ludowej stosowany był przy zaburzeniach ukrwienia mózgu i pamięci. Ponadto wykorzystywany był przy nadciśnieniu tętniczym i miażdżycy, ze względu na działanie wzmacniające naczynia krwionośne. 

Wykazano również działanie immunostymulujące tej rośliny, barwinek ma więc potencjał do wzmacniania układu odpornościowego.

Innym zastosowaniem barwnika były krwawienia wewnętrzne, migreny, zapalenia i zakrzepica żył, zawroty głowy czy padaczka.

Barwinek pospolity na układ krwionośny

Barwinek pospolity obniża ciśnienie, dlatego też może mieć zastosowanie przy nadciśnieniu samoistnym. Dodatkowo działa wzmacniająco na naczynia krwionośne, co sprawdzi się przy niewydolności serca i krążenia, zawrotach głowy, a nawet miażdżycy. Mimo kuszących właściwości leczniczych nie powinniśmy stosować barwinka na własną rękę.

Barwinek pospolity na układ odpornościowy

W badaniach wykazano pozytywny wpływ barwinka mniejszego na układ odpornościowy. Tak, jak wcześniej wspomniano, roślina ta działa immunostymulująco. Z tego powodu już od dawien, barwinek pospolity stosowany był przy chorobach i stanach osłabienia odporności.

Barwinek pospolity na pamięć

Badania kliniczne wykazały pozytywny wpływ barwinka pospolitego na pracę mózgu. Winkamina miała wpływ na szereg zaburzeń mózgu u starszych pacjentów, tj. bóle głowy, zaburzenia pamięci czy zawroty głowy. Półsyntetyczna pochodna winkaminy — winpocetyna jest składnikiem preparatów dostępnych z przepisu lekarza. Stosowana jest przy problemach z koncentracją i pamięcią, a także w celu poprawy pracy mózgu.

Barwinek pospolity — jak dawkować?

Dawki terapeutyczne winkaminy wynoszą 10-20 mg, 2-3 razy dziennie, natomiast ziela barwinka pospolitego nie należy samodzielnie stosować ze względu na możliwość zatrucia.

Leki zawierające barwinek pospolity.

Winpocetyna, która jest syntetyczną pochodną winkaminy, pochodzącej z barwinka pospolitego, stosowana jest z jako lek w leczeniu przewlekłej niewydolności krążenia mózgowego. Warto jednak pamiętać, że są to preparaty na receptę — o kategorii dostępności Rx.

Barwinek pospolity w ciąży

Barwinek pospolity nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży, ze względu na zawarte w roślinie alkaloidy, które mają działanie toksyczne.

Barwinek pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Barwinek pospolity uznawany jest za roślinę trującą, dlatego też nie powinien być stosowany samodzielnie. 

Barwinek pospolity — możliwe działania niepożądane

Spożycie barwinka pospolitego może spowodować zatrucie, objawiające się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Zaliczamy do nich nudności, wymioty, a także biegunkę. W cięższych postaciach zatrucia może dojść do niewydolności nerek, wątroby czy innych narządów.

Barwinek pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Wykazano interakcję między zawartą w barwinku pospolitym winkaminą a wieloma substancjami, m.in. z kwasem acetylosalicylowym, acebutololem czy aceklofenakiem. Kwas acetylosalicylowy może osłabić działanie hipotensyjne winkaminy, natomiast acebutolol może zwiększać ten efekt.

Barwinek pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Barwinek pospolity to niepozorna krzewinka o wielu właściwościach leczniczych, która w Polsce głównie znana jest jako roślina ozdobna. Już w medycynie ludowej stosowano barwinka pospolitego przy zapaleniu żył, bólach głowy, miażdżycy czy nadciśnieniu tętniczym. Zawarte w barwniku alkaloidy, głównie winkamina, są obiecującymi substancjami w leczeniu schorzeń układu krwionośnego, takich jak niewydolność krążenia mózgowego. Obecnie syntetyczna pochodna winkaminy — winpocetyna stosowana jest powszechnie w leczeniu tego schorzenia. Barwinek pospolity jest trujący, dlatego też nie powinien być stosowany samodzielnie.

Bibliografia

1. Farahanikia, B., Akbarzadeh, T., Jahangirzadeh, A., Yassa, N., Shams Ardekani, M. R., Mirnezami, T., Hadjiakhoondi, A., & Khanavi, M. (2011). Phytochemical Investigation of Vinca minor Cultivated in Iran. Iranian journal of pharmaceutical research : IJPR, 10(4), 777–785.
2. Mahnaz Khanavi, Shabnam Pourmoslemi, Behnaz Farahanikia, Abbas Hadjiakhoondi & Seyed Nasser Ostad (2010) Cytotoxicity of Vinca minor, Pharmaceutical Biology, 48:1, 96-100, https://doi.org/10.3109/13880200903046187
3. Khanavi, M., Pourmoslemi, S., Farahanikia, B., Hadjiakhoondi, A., & Ostad, S. N. (2010). Cytotoxicity of Vinca minor. Pharmaceutical biology, 48(1), 96–100. https://doi.org/10.3109/13880200903046187

Autor