Aminek większy — właściwości, działanie, zastosowanie 

Aminek większy — właściwości

Owoce aminka większego, które stanowią główny surowiec leczniczy tej rośliny, obfitują w furanokumaryny: bergapten, imperatorynę, ksantotoksynę, izopimpinelinę, marmezyninę, marmezynę, a także w inne pochodne psoralenu, lecz w mniejszej ilości. Zawiera też piranokumaryny, do których zaliczamy: lamatynę, amminiol oraz dihydroksantyletynę. Aminek zawiera również kumarynę, a dokładnie skopoletynę oraz pewne ilości kwasu oleanolowego i mannitolu. Skład ilościowy tych związków jest zmienny dla każdej rośliny. 

Z wyżej wymienionych substancji to właśnie furanokumaryny - bergapten i ksantotoksyna - są głównymi substancjami czynnymi aminka większego. 

Ponadto wszystkie te substancje wykazały w badaniach klinicznych wysoki potencjał w leczeniu bielactwa nabytego oraz innych chorób skóry. Istnieją również doniesienia o działaniu przeciwbólowym aminka. 

Aminek większy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Aminek większy, wielki (łac. Ammi majus, Ammi majoris) należy do rodziny baldaszkowatych, zwanych też selerowatymi (łac. Apiaceae). Występuje naturalnie na terenie Morza Śródziemnego oraz w południowo-zachodniej Azji. W Polsce roślina ta jest często uprawiana.

Aminek wielki jest rośliną jednoroczną, osiągającą do 1 metra wysokości i około 50 centymetrów rozpiętości. Delikatne, białe kwiaty przypominają koronę i występują licznie. Liście aminka większego są drobne, przycięte, przypominające w wyglądzie liście selera, a cała roślina tworzy bogaty krzew. Owoce aminka są rdzawobrunatne i drobne. Występują w postaci rozłupni i mają specyficzny korzenny zapach. 

Ammi majus lubi dobrze przepuszczalną glebę, a także półcień, ale w pełnym słońcu również sobie dobrze poradzi. Jest on lubianą przez wielu ogrodników, ponieważ bardzo dobrze komponuje się w różnego rodzajach kompozycjach ogrodowych. Właściciele zwierząt powinni uważać na tę roślinę, ponieważ jest ona toksyczna dla psów, kotów i koni.

Aminek większy — działanie, wskazania do stosowania

Tradycyjnie aminek wielki stosowany był moczopędnie, a także w celu regulacji menstruacji. Nie bez przyczyny znalazł również zastosowanie w chorobach dermatologicznych. Badania wykazały, że Ammi majus ma działanie przeciwzapalnie, przeciwbólowe, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowe. Dzięki temu ma on zastosowanie w leczeniu trądu, kamieni nerkowych i infekcji. Sproszkowane, dojrzałe owoce lub wodne ekstrakty stosowane były we wcześniej wspomnianej regulacji menstruacyjnej. Pasty z części nadziemnych rośliny używane zaś były w leczeniu łuszczycy, bielactwa czy trądu. 

Wodne ekstrakty znalazły również zastosowanie w leczeniu astmy. Dodatkowo ekstrakty stosowane były w wielu innych schorzeniach, takich jak: nadciśnienie tętnicze, wysypki, alergiczny nieżyt nosa czy depresja. Ponadto aminek wielki działa rozkurczowo, napotnie i antyseptycznie. Roślina ta zawdzięcza swoje liczne właściwości lecznicze bogatemu składowi chemicznemu.

Aminek większy na choroby skóry

Zawarte w owocu aminka furanokumaryny (bergapten i ksantotoksyna) uczulają na światło. Ich działanie polega na pobudzaniu pod wpływem promieniowania UV produkcji melaniny w skórze. W efekcie dochodzi do szeregu reakcji, które prowadzą do tak zwanej repigmentacji skóry, czyli ponownego pojawienia się melanocytów w skórze. Ma to istotne znaczenie w leczeniu takich chorób jak przyłuszczyca plackowata i ostra czy bielactwo. Preparaty zawierające ksantotoksynę, bergapten lub obie te substancje, podawane są doustnie (tabletki i kapsułki) lub w postaci 0,75% i 1% roztworów. 

Aminek większy na układ moczowy

Jak wcześniej wspomniano, aminek wielki działa moczopędnie, a także rozkurczowo, co ma istotne znaczenie w leczeniu chorób układu moczowego, takich jak kamienie nerkowe. Owoc aminka może złagodzić ból podczas oddawania moczu, pomóc przy wydalaniu kamieni, a także zapobiegać ich powstawaniu. 

Aminek większy — jak dawkować?

Aminek większy powinien być stosowany wyłącznie pod kontrolą lekarza, który dobierze odpowiednie dawkowanie do pacjenta. Dawka aminka wielkiego w leczeniu łuszczycy czy bielactwa wynosi 20-40 g, sproszkowanych owoców na dobę w podzielonych dawkach.

Leki i suplementy zawierające aminek większy

Metoksalen, który należy do furanokumaryn, pozyskiwany jest z aminka wielkiego. Substancja ta podawana jest doustnie, lecz także w postaci roztworów na skórę i stosowana między innymi w leczeniu bardzo ciężkiej łuszczycy pospolitej. Substancja ta jest dostępna wyłącznie na receptę. Nadużywanie tego typu preparatów może doprowadzić do powstania poważnych stanów zapalnych skóry.

Aminek większy w ciąży

Nie należy stosować aminka wielkiego w trakcie ciąży i podczas karmienia piersią. 

Aminek większy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania Ammi majus są choroby związane z nadwrażliwością na światło, zaćma, wrażliwość na psoraleny, rak płaskonabłonkowy, choroby wątroby i nerek. Dodatkowo nie powinny stosować go dzieci poniżej 12. roku życia, kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią, osoby chore na gruźlicę, zainfekowane wirusem ludzkiego niedoboru odporności (HIV), a także innymi chorobami autoimmunologicznymi. 

Aminek większy — możliwe działania niepożądane 

Nadużywanie preparatów, które zawierają w swoim składzie uczulające na światło furanokumaryny (np. w celu opalania się), może doprowadzić do poważnych i niebezpiecznych stanów zapalnych skóry.

Aminek większy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brak dostępnych danych na temat możliwych interakcji z lekami lub innymi ziołami. 

Aminek większy w Ziołopedii - podsumowanie

Aminek większy, a w szczególności jego owoc, zawiera wiele cennych substancji, które od dawna mają zastosowanie, głównie w chorobach skóry. Surowiec ten może być niebezpieczny, dlatego powinien być stosowany, wyłącznie pod kontrolą lekarza. Dodatkowo, nadal brakuje wielu informacji na jego temat. Należy oczekiwać, że rozwój technologiczny i naukowy umożliwi w przyszłości poszerzenie wiedzy na temat tego cennego surowca.

Bibliografia

1. Kohlmunzer, S. (2017). Farmakognozja- podręcznik dla studentów farmacji. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, s. 217
2. Selim, Y. A., & Ouf, N. H. (2012). Anti-inflammatory new coumarin from the Ammi majus L. Organic and medicinal chemistry letters, 2(1), 1. https://doi.org/10.1186/2191-2858-2-1
3. Hossain MA, Al Touby S (2020) Ammi majus an Endemic Medicinal Plant: A Review of the Medicinal Uses, Pharmacological and Phytochemicals. Ann Toxicol 2(1):9-14. 
4. Said Al-Hadhrami, R. M. & Hossain, M. A. (2016) Evaluation of antioxidant, antimicrobial and cytotoxic activities of seed crude extracts of Ammi majus grown in Oman, Egyptian Journal of Basic and Applied Sciences, 3:4, 329-334, DOI: 10.1016/j.ejbas.2016.08.001 

Autor