Kozłek lekarski – właściwości i zastosowanie
Redakcja K. 2019-07-24 10:55

Kozłek lekarski (zwany walerianą) jest popularną rośliną od lat wykorzystywaną w medycynie jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie. Rośnie w Europie, Azji i Ameryce północnej, głównie na terenach wilgotnych. Surowcem leczniczym kozłka lekarskiego jest korzeń i kłącze (radix et rhizoma), zbierane późną jesienią. Jakie działanie ma kozłek lekarski?
Jakie substancje zawiera kozłek lekarski?
Za działanie lecznicze kozłka odpowiedzialne są walepotriaty, kwasy walerenowe oraz olejek eteryczny zawierający estry kwasu izowalerianowego i walerianowego. Aby surowiec wykazywał optymalne działanie powinien być suszony w temperaturze do 35°C, ponieważ jego nietrwałe substancje czynne rozkładają się w wyższej temperaturze. Silniej działają preparaty zawierające etanolowe wyciągi kozłka lekarskiego (gdzie rozpuszczalnikiem jest etanol), bo jego związki lecznicze lepiej rozpuszczają się w alkoholu niż w wodzie.
Działanie i zastosowanie kozłka lekarskiego
Substancje aktywne waleriany powodują wyciszenie układu nerwowego i wywołuje działanie przeciwlękowe i nasenne.
Działanie uspokajające
Preparaty zawierające kozłek są najczęściej stosowanymi lekami ziołowymi na uspokojenie. Waleriana przez obniżenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego powoduje odprężenie organizmu. Znajdują zastosowanie w stanach napięcia nerwowego, rozkojarzeniu, niepokoju, nerwicach. Kozłek lekarski można znaleźć w wielu preparatach złożonych działających uspokajająco m.in.: Nervosol K, Neospasmina, Kalms, Nervomix Forte, Nervobonisol, Sedomix.
Działanie nasenne
Waleriana stosowana jest w zaburzeniach snu, głównie przy trudnościach w zasypianiu. Ułatwia zasypianie, wydłuża czas snu i ogranicza wybudzenia w nocy. Preparaty stosowane na bezsenność zawierające kozłek to na przykład: Baldivian noc, Valerin forte, Valused noc, Persen noc.
Działanie rozkurczające
Kozłek lekarski wykorzystywany jest jako lek przeciwskurczowy w nerwicach wegetatywnych oraz jako środek rozkurczowy przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych – jest jednym ze składników kropli żołądkowych. Zewnętrznie stosowana jest w celu rozluźnienia mięśni.
Stosowanie waleriany na bóle miesiączkowe
Kozłek lekarski wykorzystywany może być też jako lek rozkurczowy na bolesne miesiączki. Sprawdza się także jako środek łagodzący objawy napięcia przedmiesiączkowego.
Zastosowanie waleriany w kosmetyce
Zewnętrznie napary z kozłka lekarskiego wykorzystywane są u osób zmagających się z łupieżem i nadmiernym łojotokiem skóry.
Kozłek lekarski w preparatach dla kotów
Choć w preparatach leczniczych wykorzystywane są substancje z korzenia i kłącza kozłka już sam zapach tej rośliny działa uspokajająco, co wykorzystywane jest w środkach antystresowych dla kotów.
Jak wybrać dobry preparat z walerianą i jak go stosować?
Wybierając suplement z walerianą należy zwrócić uwagę czy w składzie jest dokładnie wskazana zawartość kluczowych składników aktywnych, czyli czy wyciągi są standaryzowane (np. ekstrakt z kozłka zawiera 0,8-1,0% kwasu walerianowego). Preparaty z kozłkiem powinno dawkować się zgodnie z ulotką. Przyjmuje się je wraz z posiłkiem, ostatnią dawkę – około godziny przed snem.

Działania niepożądane kozłka lekarskiego
Przy odpowiednim stosowaniu kozłka lekarskiego poważne skutki uboczne praktycznie nie występują. Sporadycznie może on powodować dolegliwości żołądkowe, bardzo rzadko alergie kontaktowe. Przedawkowanie kozłka lekarskiego lub długotrwałe jego stosowanie może doprowadzić do bólu i zawrotów głowy, palpitacji serca, nadpobudliwości, pogorszenia wzroku, nadmiernej senności.
Przeciwwskazania
Po zastosowaniu waleriany nie powinno się prowadzić pojazdów ponieważ może ujemnie wpływać na zdolność reakcyjną.
Preparatów z kozłkiem lekarskim nie powinno się łączyć z lekami działającymi na ośrodkowy układ nerwowy (uspokajającymi, nasennymi, przeciwlękowymi, przeciwdepresyjnymi) oraz z lekami zwiotczającymi mięśnie, ponieważ nasila się ich działanie.
Bez konsultacji z lekarzem waleriany nie powinny stosować kobiety w ciąży i dzieci do 12 roku życia, ponieważ nie potwierdzono badaniami bezpieczeństwa ich stosowania w tych przypadkach.
Bibliografia:
1. Karłowicz-Bodalska K., Ocena korzenia kozłka lekarskiego (Valeriana officinalis) jako środka o działaniu uspokajającym i ułatwiającym zasypianie, "Postępy Fitoterapii" 2004, nr 3.
2.Gehrmann B., Koch W., Tschirch C., Brinkmann H.: Profile działania leków roślinnych, MedPharm Polska, 2006, 103-104
3.https://neuroexpert.org/wiki/waleriana-valeriana-officinalis/
4.Brinkmann H., Wissmeyer K., Beatrice G. : Fitoterapia, MedPharm Polska, 2007, 158-161
5.Matławska I.: Farmakognozja; Poznań 2008; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 203-206
Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.