ADHD - przyczyny, objawy, leczenie. Czy ADHD dotyczy też osób dorosłych?

Czym jest ADHD?

ADHD to zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Jest stanem klinicznym określającym zaburzenia psychiczne, które objawiają się jako nadmierna impulsywność, niemożność koncentracji oraz nadruchliwość. Chociaż zwykło się myśleć, że ADHD u dzieci to jedyna postać choroby, osoby dorosłe również mogą doświadczać takich zaburzeń.

Zespół hiperkinetyczny (ADHD) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci. Jego bezpośrednim efektem oddziaływania na dziecko są jego gorsze wyniki w nauce, trudności w nawiązywaniu prawidłowych relacji zarówno z rówieśnikami, jak i rodziną czy impulsywność, która przejawiać się może nawet agresją. Dziecko z ADHD opisywane jest przez osoby trzecie jako niedbałe, leniwe, rozproszone i nadpobudliwe. I chociaż wielu rodziców mogłaby pewnie przypisać te cechy do swoich dzieci, to u osób cierpiących na ADHD objawy te są mocno nasilone.

Objawy ADHD

Dokładne wskazanie jednoznacznych objawów ADHD jest trudnym zadaniem. Jak większość schorzeń psychiatrycznych, zespół hiperkinetyczny nie posiada wybitnie wyróżniających się symptomów, które mogą mylnie wskazywać na inną jednostkę chorobową. Często zdarza się, że chory na ADHD może mieć współwystępujące choroby, dające podobne objawy.

Objawy ADHD dzieli się na 3 grupy:

• impulsywność;
• nadruchliwość;
• deficyt uwagi.

Impulsywność

Przejawia się chęcią do natychmiastowego podejmowania działania, niezależnie od tego, czy skutki są pozytywne czy negatywne. Dziecko nie jest w stanie cierpliwie czekać na swoją kolej, wyrywa się do odpowiedzi na zadane pytanie nauczyciela. Trudno mu uczestniczyć w grach zespołowych, gdzie wymagana jest koordynacja i wyczucie innych. Impulsywność może przejawiać się także agresją, zarówno w kierunku rówieśników, jak i opiekunów czy rodziców.

Nadruchliwość

Dziecko nadruchliwe ma potrzebę stałego przemieszczania się, nie jest w stanie spokojnie przebywać w jednym miejscu. Ciągłe bieganie, wspinanie się po meblach czy wykonywanie różnych czynności ruchowych bez określonego celu może wskazywać na występowanie ADHD. Nadruchliwość przejawia się nie tylko ruchem, ale także potrzebą mówienia, wylewania z siebie nieprzerwanego potoku słów, nie do końca przemyślanych.

Deficyt uwagi

Dzieci cierpiące na ADHD ulegają bardzo łatwemu rozproszeniu przez czynniki zewnętrzne. Podczas zajęć w klasie może to być przejeżdżający samochód, nieoczekiwane wejście innej osoby na zajęcia czy upuszczenie przez kogoś przedmiotu. Odwrócenie uwagi jest na tyle silne, że dziecko przerywa dotychczasową czynność. 

Wiele z wymienionych objawów może wskazywać również na inne schorzenia natury psychicznej, które mogą występować u dzieci, a także na problemy, których dzieci doświadczają ze strony rówieśników lub w domu. Część z nich jest charakterystyczna dla okresu dziecięcego, a granica między zachowaniem prawidłowym a objawem chorobowym często bywa cienka i niewyraźna. Niestety, ze względu na złożoność problemu nie istnieje żaden uniwersalny ADHD test.

Diagnoza ADHD u dorosłych

W przypadku osób dorosłych diagnoza ADHD jest jeszcze trudniejsza, jako że wiele z tych objawów może być maskowana lub mylnie przypisywana innym, częściej występującym chorobom. Ze względu na brak oficjalnych narzędzi oraz wytycznych odnośnie postępowania i diagnozy u osób dorosłych, rozpoznanie bywa utrudnione.

Przyczyny ADHD

Pomimo tego, że ADHD jest jednym z lepiej poznanych zaburzeń neurobehawioralnych, dokładne przyczyny nie zostały określone. Dużą rolę przypisuje się obciążeniu genetycznemu, a jedynie niewielką czynnikom środowiskowym, społecznym czy ekonomicznym. Jest to zatem choroba rodzinna, dziedziczna.

Wpływ na rozwinięcie choroby może mieć okres życia płodowego, a zatem ekspozycja na alkohol, substancje psychoaktywne, dym tytoniowy czy stres.

Leki na ADHD

W leczeniu ADHD stosuje się substancje o działaniu psychostymulującym (metylfenidat i deksamfetamina), jak i te pozbawione działani psychostymulującego (atomoksetyna).

W Polsce lekiem pierwszego rzutu w leczeniu ADHD jest metylfenidat. Jest to dość stary lek, ale dzięki temu dobrze poznany i przebadany. Niestety, jego dokładny mechanizm działania w przypadku leczenia ADHD nie został do końca poznany.

Innym lekiem stosowanym w leczeniu ADHD jest atomoksetyna. Nie posiada ona działania stymulującego w przeciwieństwie do metylfenidatu. Jej zastosowanie jest korzystne w przypadku współwystępowania innych chorób, np. zespołu Tourette’a.

Dostępność leków na ADHD

Niestety, refundacja leczenia ADHD w Polsce nie obejmuje osób dorosłych, a jedynie dzieci i młodzież do 18. roku życia. W związku z tym terapia bywa kosztowna i stanowi istotne obciążenie. Problemem okazuje się także dostępność leków oraz dodatkowe wymagania związane z przynależnością leku do grupy podlegającej dokładnej kontroli.

Oprócz leczenia farmakologicznego bardzo ważna jest psychoedukacja czy terapia poznawczo-behawioralna.

Dostępność wybranych leków w najbliższych aptekach sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Kołakowski, A. (2012). Komentarz do Europejskiego wspólnego stanowiska dotyczącego rozpoznawania i leczenia dorosłych z ADHD. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/psychiatria/zaburzenia/adhd/61110,europejskie-wspolne-stanowisko-dotyczace-rozpoznawania-i-leczenia-doroslych-z-adhd.
2. Brudkiewicz, P. (2021). Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) u dorosłych. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficytem-uwagi-adhd-u-doroslych.
3. Tymanowska, O. (2014). ADHD – częsty problem w medycynie wieku rozwojowego. Psychiatria po dyplomie (02).