Tasznik pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Tasznik pospolity — właściwości

Właściwości lecznicze tasznika pospolitego były wykorzystywane od tysiącleci. Pierwsze wzmianki o wykorzystaniu tej rośliny w ówczesnej medycynie pochodzą sprzed ośmiu tysięcy lat. Wtedy roślinę uznawano za pomocną w walce z chorobami układu nerwowego, wspomagającą pracę nerek czy płuc. Ziele tasznika (łac. Bursae pastoris herba) było używane również przez żołnierzy podczas I Wojny Światowej jako środek zmniejszający krwawienia.

Za właściwości lecznicze tasznika odpowiada szereg substancji aktywnych, zawartych w zielu rośliny. W skład ziela tasznika pospolitego wchodzą flawonoidy, wśród których najwyższa jest zawartość flawonów (diosmina) oraz flawonoli (rutozyd). Ziele jest także źródłem amin biogennych, np. choliny, acetylocholiny, tyraminy czy histaminy oraz kwasów organicznych, w tym kwasu chlorogenowego oraz kwasu fumarowego. Tasznik pospolity zawiera także sporo soli mineralnych i witamin, w tym potasu, wapnia i witamin A, C i K. 

Tasznik pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Tasznik pospolity (łac. Capsella bursa-pastoris) jest rośliną należącą do rodziny kapustowatych (łac. Brassicaceae). Obecnie występuje powszechnie w prawie całej Europie, jednak został tam przeniesiony ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Aktualnie jest uznawany za gatunek kosmopolityczny — drugi pod względem rozpowszechnienia gatunek rośliny na Ziemi. 

Tasznik jest rośliną zielną, dorastającą najczęściej do 40 centymetrów wysokości. Posiada dwa rodzaje liści. Pierwsze — skrętoległe, są zlokalizowane przy spodzie łodygi i skupione w postaci rozety. Drugie — łodygowe, są mniejsze i siedzące. Na szczycie nieulistnionej części łodygi znajdują się drobne, białe i zebrane w grono kwiaty. Owocem tasznika pospolitego jest trójkątna łuszczynka, od której pochodzą nazwy zwyczajowe całej rośliny, które wywodzą się z medycyny ludowej takie, jak torebka pasterska czy serduszka.  

Tasznik pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Brakuje badań klinicznych, które potwierdzają zasadność stosowania ziela tasznika pospolitego, jednak jest on stosowany jako tradycyjny produkt leczniczy. W tym zakresie pomaga przy nadmiernych krwawieniach menstruacyjnych, w niewielkim stopniu je zmniejszając. W medycynie ludowej ziele tasznika wykorzystuje się przy łagodzeniu takich dolegliwości jak żylaki, hemoroidy czy wybroczyny. Dodatkowo również w medycynie ludowej ziele tasznika służy za surowiec stosowany przy krwawieniach z nosa i dziąseł, zapaleniu pęcherza czy krwiomoczu oraz przy występowaniu krwawych biegunek. 

Tasznik pospolity a działanie przy krwawieniach menstruacyjnych

Ziele tasznika pospolitego znalazło zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy, wspomagający zmniejszanie objawów napięcia przedmiesiączkowego oraz zmniejszający obfite krwawienia menstruacyjne. Europejska Agencja Leków rekomenduje stosowanie wyciągów z tasznika przy obfitych menstruacjach u kobiet dorosłych, które posiadają regularne cykle miesiączkowe, po konsultacji lekarskiej. Przy czym działanie to jest widoczne przy długotrwałym stosowaniu.  

Tasznik pospolity a drobne krwawienia

Wyciągi i napary z tasznika bywają stosowane przy zatrzymywaniu drobnych krwawień. W tym celu tasznik jest stosowany zewnętrznie. Po przygotowaniu naparu nasącza się nim waciki czy kompresy i przykłada do miejsca krwawienia lub otarcia. Działanie przeciwkrwotoczne jest wynikiem zawartości w zielu garbników o właściwościach ściągających. Wykorzystanie tasznika w ten sposób przynosi ulgę także w łagodzeniu objawów choroby hemoroidalnej.   

Tasznik pospolity na żylaki

Ziele tasznika w medycynie ludowej jest uznawane za surowiec mogący łagodzić dolegliwości związane z osłabionymi naczyniami krwionośnymi, takimi jak żylaki, wybroczyny czy hemoroidy. Efekt ten może być związany z zawartością flawonoidów, np. diosminy czy rutozydu, które działają ochronnie na naczynia krwionośne oraz zwiększają napięcie żylne.

Tasznik pospolity — jak dawkować?

Dawkowanie ziela tasznika pospolitego zależy od konkretnego preparatu. Aby przygotować napar z ziela, należy zalać łyżkę stołową surowca (około 3 gramy) niecałą szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Napar należy później przecedzić. Nasączone naparem okłady stosuje się zewnętrznie na skórę 3 do 4 razy na dobę, w leczeniu drobnych krwawień i otarć. Kapsułki i tabletki zawierające ziele tasznika należy stosować zgodnie z rekomendacjami konkretnego producenta.

Leki i suplementy zawierające tasznik pospolity

Na rynku są dostępne preparaty o statusie leku i suplementu diety. Wśród leków znajdują się zioła sypkie do zaparzania, a suplementy są dostępne głównie w postaci tabletek i kapsułek. 

Tasznik pospolity w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa Europejska Agencja Leków nie zaleca stosowania ziela tasznika pospolitego pacjentkom w ciąży oraz kobietom karmiącym piersią. Ponadto również ze względu na brak danych, ziele tasznika nie powinno być podawane osobom poniżej 12. roku życia. 

Tasznik pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania ziela tasznika pospolitego jest uczulenie na substancje zawarte w roślinie oraz okres ciąży i karmienia piersią. Osoby poniżej 12. roku życia także nie powinny sięgać po ziele tasznika. 

Tasznik pospolity — możliwe działania niepożądane

Nie odnotowano działań niepożądanych po zastosowaniu okładów nasączonych zielem tasznika oraz przy zastosowaniu kapsułek doustnych. W razie zaobserwowania niepokojących objawów należy o nich powiadomić lekarza lub farmaceutę. 

Tasznik pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje ziela tasznika pospolitego z innymi lekami i ziołami.

Tasznik pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Ziele tasznika jest rośliną od tysiącleci stosowaną w medycynie w leczeniu drobnych skaleczeń oraz w łagodzeniu objawów napięcia przedmiesiączkowego i zmniejszaniu krwawień menstruacyjnych. Można go stosować w postaci doustnej lub zewnętrznie, przez odpowiednie przygotowanie naparu ze sproszkowanego surowca. Ziele nie powinno być stosowane przez kobiety w ciąży ze względu na brak wystarczających badań, potwierdzających bezpieczeństwo.

Bibliografia

1. EMA:Community herbal monograph on Capsella bursa-pastoris (L.) Medicus, herba, 2011.
2. Kozub A., Wagner D., Studzińska-Sroka E., Bylka W. "Tasznik – pospolity chwast i mało znana roślina lecznicza". Postępy Fitoterapii 4/2021: s. 250-253.
3. Ali Esmail Al-Snafi . "THE CHEMICAL CONSTITUENTS AND PHARMACOLOGICAL EFFECTS OF CAPSELLA BURSA-PASTORIS - A REVIEW". International Journal of Pharmacology & Toxicology / 5(2), 2015: p. 76-81.

Autor