Szczepienie przeciw grypie – kto i kiedy powinien się zaszczepić?

Grypa – powszechna i groźna

Grypa jest chorobą zakaźną układu oddechowego, wywołuje ją zakażenie wirusem grypy. Wirus ten przenosi się drogą kropelkową wraz z wydzielinami z dróg oddechowych, do zakażenia może również dojść poprzez kontakt ze skażoną powierzchnią. Wyróżnia się kilka typów wirusa grypy, które są zakaźne dla człowieka: A (typ ten dzieli się na podtypy np. A/H1N1, AH2N2), B i C. Zakażenie wirusem grypy typu A jest najgroźniejsze dla zdrowia, przebieg infekcji w przypadku typu B i C jest zazwyczaj łagodny.

Okres inkubacji choroby wynosi 1-4 dni, jednak pierwsze objawy mogą wystąpić nawet w ciągu pierwszej doby. Osoba dorosła może być źródłem zakażenia przez 1-2 dni przed wystąpieniem zauważalnych symptomów choroby oraz do 5-7 dni po ich wystąpieniu. Dzieci mogą zakażać przez okres ponad dziesięciu dni, a u osób z niedoborami odporności może się on wydłużyć do wielu tygodni, a nawet miesięcy.

Ile osób choruje na grypę?

Grypa jest chorobą wysoce zakaźną, każdego roku zapadają na nią miliony ludzi. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku na grypę choruje około 5-10% osób dorosłych oraz 20-30% dzieci. Od 3 do 5 milionów przypadków grypy ma ostry przebieg, a śmierć ponosi średnio 250 – 500 tysięcy pacjentów. Z meldunku Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w sezonie grypowym 2019/2020 odnotowano blisko 3,9 miliona zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę. Częstość zachorowań znacząco rośnie między styczniem a marcem.

Należy mieć świadomość, że podane liczby są mocno niedoszacowane ze względu na niedoskonały system rejestracji przypadków chorób zakaźnych. Sytuację utrudnia również fakt, że wielu pacjentów nie trafia nigdy do gabinetu lekarskiego i nie zostaje zdiagnozowanych.

Objawy grypy – od łagodnych po ostre

Objawy grypy często mylone są z objawami przeziębienia, dlatego bez wykonania badań laboratoryjnych nie sposób ze stuprocentową pewnością potwierdzić, że mamy do czynienia z grypą. Przeziębienie jest infekcją wywołaną najczęściej przez rinowirusy, rzadziej wirusy paragrypy, koronawirusy, adenowirusy i enterowirusy. Do organizmu dostają się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami, gdzie następnie kolonizują jamę nosowo-gardłową. 

Choć choroby te mają podobny przebieg, istnieją między nimi istotne różnice, które mogą pomóc zdiagnozować problem. W odróżnieniu od przeziębienia grypa rozwija się gwałtownie, bez wcześniejszych objawów zwiastujących. Już w pierwszej dobie pojawia się wysoka gorączka powyżej 39°C, której towarzyszą silne bóle mięśniowo-stawowe, dreszcze, ból głowy, brak apetytu i złe samopoczucie. Katar występuje rzadko, przeważnie ma łagodny przebieg. Częściej występuje ból gardła oraz suchy kaszel, który w początkowym stadium choroby ma charakter napadowy i jest trudny do opanowania, a z czasem przechodzi w kaszel wilgotny, który wymusza odkrztuszanie wydzieliny śluzowej.

Przebieg choroby zależny jest od ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz jego wieku. Grypa jest szczególnie niebezpieczna dla osób po 65. roku życia, u których występują choroby współistniejące, zwiększające ryzyko wystąpienia groźnych powikłań pogrypowych.

Szczepienie przeciw grypie w Polsce

Zachorowaniom na grypę można do pewnego stopnia zapobiegać poprzez szczepienia ochronne. To najtańsza i obecnie najskuteczniejsza metoda zapobiegania grypie. Rekomendowana przez specjalistów szczepionka czterowalentna składa się z antygenów dwóch szczepów wirusa grypy typu A oraz dwóch szczepów wirusa grypy typu B. Co roku skład szczepionki jest aktualizowany, ponieważ wirusy grypy są różnorodne i łatwo ulegają mutacjom. Szczepienie przeciw grypie nie daje 100% ochrony przed zachorowaniem, ale chroni przed powikłaniami pogrypowymi, które u pacjentów z grup ryzyka mogą powodować poważne konsekwencje zdrowotne.

Lekarze zalecają, by szczepieniu przeciw grypie poddać się jeszcze przed rozpoczęciem sezonu grypowego. Aktualne szczepionki do aptek zazwyczaj trafiają we wrześniu i to właśnie w tym okresie pacjenci najczęściej pytają o ich dostępność. Najnowsza szczepionka na grypę powinna być już dostępna w sprzedaży. Jej dostępność można sprawdzić korzystając z wyszukiwarki KtoMaLek.pl. Dla dzieci dostępna będzie donosowa forma podania, która eliminuje strach dzieci i związane z tym obawy rodziców. Szczepionka donosowa jest przeznaczona dla dzieci od ukończonych 2 lat do poniżej 18. roku życia. Zawiera żywe atenuowane (osłabione) wirusy grypy. Nie zawiera adiuwantów ani środków konserwujących.

Kto powinien rozważyć szczepienie przeciw grypie?

Szczepienie przeciw grypie, ze względu na przesłanki epidemiologiczne, zalecane jest wszystkim pacjentom po 6. miesiącu życia, w szczególności:

• dzieciom od ukończenia 6. miesiąca życia do 18. roku życia;
• osobom po 55. roku życia;
• pracownikom ochrony zdrowia, którzy na co dzień stykają się z osobami chorymi, a także osobom, które każdego dnia narażone są na bezpośredni i częsty kontakt z ludźmi.

Ponadto szczepienia rekomendowane są kobietom w ciąży lub planującym ciążę, osobom w stanach obniżonej odporności oraz pacjentom po transplantacji narządów.

Od 2018 r. czterowalentna szczepionka przeciwko grypie Vaxigrip Tetra została objęta refundacją dla pacjentów, którzy ukończyli 65 lat. Celem refundacji jest zwiększenie wyszczepialności w grupie pacjentów najbardziej narażonych na powikłania grypy. Dodatkowo od 1 września 2020 r. szczepionka Vaxigrip Tetra znalazła się na wykazie darmowych leków dla seniorów, co oznacza, że osoby po 75. roku życia będą mogły zaszczepić się za darmo.

W tym roku refundacją objęto też szczepionkę Influvac Tetra we wskazaniu „profilaktyka grypy u osób w wieku od 18. roku życia do 65. roku życia o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań pogrypowych”, a także donosową szczepionkę przeciw grypie Fluenz Tetra, która ze zniżką będzie dostępna dla dzieci od 2. od 5. roku życia.

Czy szczepienie przeciw grypie chroni przed koronawirusem?

Szczepienie przeciw grypie jest elementem profilaktyki zakażeń wirusem grypy, jednak coraz częściej pojawiają się informacje mówiące o tym, że szczepionka ta może pomóc w walce z koronawirusem. Jak jest naprawdę? Zdaniem ekspertów zaszczepienie się przeciwko grypie może zwiększyć odporność i tym samym zmniejszyć ryzyko zachorowania na COVID-19. Wirus grypy wnikając do układu oddechowego, uszkadza błonę śluzową dróg oddechowych, torując tym samym drogę innym wirusom i bakteriom.

Szczepienie przeciwko grypie nie zapobiegnie chorobie COVID-19 i nie zapewni lżejszego jej przebiegu, jednak ułatwi lekarzom różnicowanie zachorowań na grypę i COVID-19 oraz zminimalizuje przynajmniej jeden z czynników ryzyka.

Źródła:
http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/grypa/index.htm
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/