Kwas moczowy – badanie, normy, wskazania, przygotowanie

Kiedy wykonać badanie kwasu moczowego – wskazania

Kwas moczowy stanowi produkt przemian, którym w organizmie człowieka podlegają puryny. 

Najczęstszym wskazaniem do badania stężenia kwasu moczowego jest podejrzenie dny moczanowej lub kamicy nerkowej, choć podwyższony poziom kwasu moczowego może towarzyszyć również innym schorzeniom. Objawy, które powinny zaniepokoić pacjenta i skłonić do wizyty u lekarza rodzinnego, to:

• bóle stawowe i opuchnięcia stawów,
• krwiomocz,
• gorączka,
• ból okolicy nerek.

Specjalista zleci odpowiednie badania, w tym morfologię krwi i badanie kwasu moczowego. Kontrolę stężenia kwasu moczowego wykonuje się również u pacjentów już leczonych przez reumatologa na dnę moczanową, w celu oceny efektywności terapii.

Badanie kwasu moczowego

Stężenie kwasu moczowego w organizmie można oznaczyć na podstawie badania krwi lub próbki moczu.

Oznaczenie z krwi żylnej wykonywane jest na czczo (około 8-12 godzin od ostatniego posiłku). Zalecane jest również ograniczenie wysiłku fizycznego na około 1-2 dni przed badaniem. Należy powiadomić lekarza o przyjmowanych regularnie lekach, podejmie on wówczas decyzję o ich ewentualnym odstawieniu na czas badania.

Badanie próbki moczu może być wykonane zarówno w dobowej zbiórce moczu, jak i pojedynczej próbce. Dobowa zbiórka moczu zazwyczaj wykonywana jest u pacjentów hospitalizowanych. W przypadku kontroli pojedynczej próbki, obowiązują takie same zasady jak przy każdym badaniu moczu – poranny mocz, pobrany ze środkowego strumienia.

Normy stężenia kwasu moczowego

Przyjmuje się, że normą stężenia kwasu moczowego we krwi jest:

• dla kobiet – 4-5 mg/dl (240-300 umol/l);
• dla mężczyzn – 5-6 mg/dl (300-360 umol/l);
• u dzieci – 3,5-4 mg/dl (210-240 umol/l).

O hiperurykemi (nadmiaru kwasu moczowego) mówimy w przypadku stężenia powyżej 6,8 mg/ dl (404 umol/l). Postępująca i nieleczona jest niebezpieczna dla zdrowia, dlatego konieczna jest konsultacja lekarza, najczęściej internisty lub reumatologa, w celu zweryfikowania wyników badań.

W przypadku badania próbki moczu, norma wynosi 400-650 mg/dobę. O nadmiernym wydalaniu kwasu moczowego mówi się, gdy wartość ta sięga około 800 mg/dobę. Wynik odbiegający od normy wymaga konsultacji ze specjalistą.

Przyczyny podwyższonego poziomu kwasu moczowego

Stan hiperurykemii uznany jest za niebezpieczny dla zdrowia, szczególnie dla pacjentów obciążonych chorobami współistniejącymi, gdyż stanowi ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Może być spowodowany uwarunkowaniami genetycznymi lub związany ze schorzeniami nabytymi, m.in.: 

• dną moczanową, 
• niedoczynnością tarczycy, 
• nadciśnieniem tętniczym, 
• niewydolnością nerek, 
• nadwagą, 
• nadmiernym spożywaniem alkoholu,
• nieprawidłową dietą,
• chorobami nowotworowymi,
• niektórymi lekami (leki diuretyczne, kwas acetylosalicylowy),
• okresem pomenopauzalnym u kobiet.

Czynnikiem ryzyka jest także płeć męska oraz zaawansowany wiek pacjenta.

Przyczyny obniżonego poziomu kwasu moczowego

Mimo, że obniżony poziom kwasu moczowego najczęściej nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, również takie sytuacje warto skonsultować z lekarzem. Zbyt niskie stężenie kwasu moczowego może wynikać z:

• ciąży,
• aktywnej choroby nerek,
• diety ubogobiałkowej, 
• celiakii.

Leczenie nieprawidłowego poziomu kwasu moczowego

W przypadku hiperurykemi bez dodatkowych objawów, często nie wprowadza się leczenia farmakologicznego, a jedynie zmianę trybu życia, odpowiednią dietę oraz regularną obserwację pacjenta przez reumatologa. Podwyższony poziom kwasu moczowego z występującymi objawami towarzyszącymi stanowi wskazanie do wdrożenia leczenia.

Wśród stosowanych leków wyróżnia się m.in. allopurynol, czyli substancję obniżającą stężenie kwasu moczowego we krwi. W przypadku długotrwałej hiperurykemii często lekarze sięgają również po febuksostat.