Glejak - co to za nowotwór? Rodzaje, przyczyny, objawy, rokowania

Glejak mózgu

Glejaki mózgu to szeroka grupa nowotworów powstających z komórek glejowych. Komórki glejowe odpowiadają m.in. za współtworzenie bariery krew-mózg, odżywianie komórek nerwowych i tworzenie osłonki mielinowej aksonów. Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization; WHO) wyróżnia 4 stopnie złośliwości nowotworów, gdzie I oznacza łagodną zmianę, a stopień IV dotyczy najbardziej złośliwych nowotworów.

Rodzaje glejaków

Glejaki można podzielić na grupy m.in. ze względu na rodzaj komórek glejowych, z których się wywodzą oraz przez wzgląd na stopień złośliwości w skali WHO. W pierwszej klasyfikacji wyróżniamy przede wszystkim:

• nowotwory gleju skąpowypustkowego (np. skąpodrzewiak i skąpodrzewiak anaplastyczny);
• nowotwory gleju wyściółkowego (np. wyściółczak);
• nowotwory pochodzenia zarodkowego (np. rdzeniak i prymitywny nowotwór neuroektodermalnyv- PNET);
• guzy neuronalne i neuronalno-glejowe (np. zwojak, zwojakoglejak anaplastyczny, desmoplastyczny zwojakoglejak wieku dziecięcego - DIG);
• nowotwory szeregu astrocytarnego (np. glejak wielopostaciowy, gwiaździak anaplastyczny).

Skala złośliwości glejaków WHO

W 2021 roku powstała piąta edycja Klasyfikacji Guzów Ośrodkowego Układu Nerwowego WHO. Zawarty został w niej podział glejaków w zależności od stopnia złośliwości. Podział ten przedstawia się następująco:

• stopień I -  np. gwiaździak włosowatokomórkowy, wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty;
• stopień II - np.  gwiaździak anaplastyczny, skąpodrzewiak, wyściółczak;
• stopień III - np. skąpodrzewiak anaplastyczny, zwojakoglejak anaplastyczny;
• stopień IV - np. glejak wielopostaciowy (GBM), rdzeniak.

Glejak wielopostaciowy

Glejak wielopostaciowy to najbardziej złośliwy nowotwór pochodzenia astrocytarnego. Według skali złośliwości opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia jest on klasyfikowany jako IV stopień. To najczęściej spotykany nowotwór pierwotny mózgu. Występuje trzykrotnie częściej u mężczyzn niż u płci przeciwnej. U dorosłych zazwyczaj jest zlokalizowany w istocie białej półkuli mózgu, natomiast u dzieci w pniu mózgu. Na razie jest on uważany za chorobę nieuleczalną, a średni czas przeżycia od postawienia rozpoznania wynosi 12-15 miesięcy.

Przyczyny powstawania glejaków

Przyczyny powstawania glejaków nie są do końca poznane. Za główny powód ich tworzenia uznaje się mutacje genetyczne, zarówno wrodzone, jak i te nabyte podczas życia.

Za czynniki ryzyka rozwoju glejaka mózgu uznaje się:

• wiek - poniżej 12. roku życia i powyżej 65. roku życia;
• pochodzenie - rasa biała jest bardziej narażona;
• mutacje genetyczne - niektóre zespoły genetyczne zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworu, należy do nich m.in. nerwiakowłókniakowatość typu I czy zespół Cowdena;
• płeć - u mężczyzn glejak występują 3 razy częściej niż u kobiet;
• narażenie na promieniowanie lub toksyny.

Objawy towarzyszące glejakom

Objawy glejaka są głównie zależne od umiejscowienia nowotworu. Do najczęstszych należą: afazja, czyli niezdolność do mówienia lub rozumienia wypowiedzi, zaburzenia widzenia, problemy poznawcze, zaburzenia równowagi i chodu. Pacjenci z glejakiem mózgu często skarżą się także na zawroty czy bóle głowy, a także nudności, wymioty i niedowłady połowicze.

Jak szybko rozwija się glejak?

Szybkość rozwoju glejaków jest zależna od ich pochodzenia i stopnia złośliwości. Glejaki I i II stopnia rosną zazwyczaj powoli, natomiast nowotwory IV stopnia rozwijają się szybko. Rokowanie również zależy od rodzaju glejaka. Najwyższe wskaźniki 5-letniego przeżycia występują w przypadku skąpodrzewiaków i gwiaździaków. Najgorsze rokowanie dotyczy glejaka wielopostaciowego.

Leczenie glejaków

Najważniejszym etapem leczenia glejaków jest zabieg neurochirurgiczny. Im bardziej radykalne wycięcie guza, tym rokowanie dla pacjenta jest lepsze. Natomiast przy operacji trzeba wziąć pod uwagę ograniczenie poziomu sprawności - inwalidztwo, które może w różnym stopniu wystąpić po zabiegu. Na leczenie składa się również radioterapia i chemioterapia (najczęściej z użyciem temozolomidu). 

Niezbędne preparaty możesz zarezerwować w wybranej aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Louis, D.N., Perry, A., Wesseling, P., Brat, D.J., Cree, I.A., Figarella-Branger, D., Hawkins, C., Pfister, S.M., Reifenberger, G., Soffietti, R., von Deimling, A., Ellison, D.W. (2021). The 2021 WHO Classification of Tumors of the Central Nervous System: a summary. Neuro Oncol.! 2;23(8), s. 1231-1251. 
2. Kozubski, W., Liberski, P. (2022). Neurologia podręcznik dla studentów medycyny TOM II. PZWL Wydawnictwo lekarskie, Warszawa, s. 542-551
3. Majchrzak, H. (2011). Glejaki – aktualne możliwości leczenia neurochirurgicznego i jego perspektywy. Medycyna Praktyczna, Dostępne na: https://www.mp.pl/onkologia/artykuly/przegladowe/60937,glejaki-aktualne-mozliwosci-leczenia-neurochirurgicznego-i-jego-perspektywy. (Dostęp: 03.2023).
4. Gliński, B., Ząbek, M., Urbański, J. (2006). Glejak wielopostaciowy: impas czy postęp w pooperacyjnym leczeniu adjuwantowym, Onkologia w Praktyce Klinicznej Tom 2, nr 2, s. 59–63. ISSN 1734–3542.

Autor