Daltonizm – czym jest? Test na daltonizm. Jak widzą daltoniści?

Czym jest daltonizm?

Daltonizm to upośledzenie prawidłowego odczytywania barw. Za prawidłowe widzenie barw w naszym narządzie wzroku odpowiadają receptory zwane czopkami, znajdujące się w siatkówce oka. Ich prawidłowe funkcjonowanie warunkuje odbieranie różnych długości fal widma światła widzialnego i dzięki temu odczytywanie barw. Bodźce odbierane przez oko są łączone, dzięki czemu człowiek widzi różnorodne barwy.

Daltonizm jest to zaburzenie funkcjonowania czopków, a więc i percepcji barw – szczególnie zielonej, czerwonej, żółtej i pomarańczowej.

Daltonizm – przyczyny

Daltonizm może być wrodzony lub nabyty. Za daltonizm wrodzony odpowiada dziedziczenie recesywne sprzężone z chromosomem X. Mężczyźni, z racji posiadania tylko jednego chromosomu X w kodzie genetycznym, są bardziej narażeni na występowanie tego schorzenia.

Daltonizm nabyty występuje najczęściej:

• po urazach w okolicy oczu (uszkodzenie siatkówki),
• przy niektórych schorzeniach oczu (zaćma, jaskra, zwyrodnienia plamki żółtej),
• przy przyjmowaniu substancji psychoaktywnych.

Rodzaje daltonizmu. Jak widzą daltoniści?

Istnieje wiele rodzajów zaburzenia widzenia barw. Wśród nich wyróżnia się:

• monochromatyzm – najcięższa z form daltonizmu, gdyż oznacza całkowite zaburzenie odczytywania barw. Osoba z tym rodzajem daltonizmu odczytuje świat jedynie w kolorach czarno-szaro białych; 
• dichromatyzm – zaburzenie odczytywania barw związane z brakiem lub uszkodzeniem jednego rodzaju czopków. Można rozróżnić tutaj:
  • protanopię – nierozpoznawanie barwy czerwonej,
  • deuteranopię – nierozpoznawanie barwy zielonej,
  • tritanopię – zaburzenie rozpoznawania barwy żółtej i niebieskiej;
• nieprawidłowy trichromatyzm – zaburzenie nasycenia barw, w tym:
  • protanomalia – zaburzenia widzenia ostrości i jaskrawości koloru czerwonego,
  • deuteranomalia – zaburzenia widzenia nasycenia koloru zielonego,
  • tritanomalia – zaburzone odczytywanie barwy niebieskiej.

Jak wygląda rozpoznanie choroby i test na daltonizm?

Do rozpoznania daltonizmu zazwyczaj dochodzi przypadkowo, np. w czasie badań kontrolnych dzieci w szkole. Zdarza się także, że w trakcie zabaw rodzice zauważają nieprawidłowości w zachowaniu dziecka i domyślają się, iż ich pociecha nie widzi barw we właściwy sposób. W celu sprawdzenia, czy dziecko lub osoba dorosła cierpi na daltonizm, należy udać się do okulisty. Specjalista przeprowadzi specjalne testy, niezbędne do prawidłowej diagnostyki – niektóre z nich są ogólnodostępne i można wykonać je samemu w warunkach domowych, a dopiero w drugiej kolejności udać się do okulisty (konieczności odbycia konsultacji lekarskiej nie należy jednak lekceważyć.

Testy na daltonizm

Wśród testów na daltonizm można wyróżnić:

• test za pomocą tablic Ishihary, czyli tablic składających się z koła utworzonego z różnych wielkości kropek o nieznacznie odmiennych odcieniach barw. Wśród kropek “ukryta” jest liczba, litera lub kształt. Test ten wykrywa zaburzenia widzenia barwy czerwonej i zielonej;
• test Farnswortha – to test oceniający percepcje barwy zielonej, czerwonej i niebieskiej. Pacjent ma za zadanie ułożyć barwne klocki tak, aby kolory płynnie przechodziły jeden w drugi;
• badanie anomaloskopem – takie badanie wykonuje się u okulisty. Jest najprecyzyjniejszym badaniem w kierunku upośledzenia widzenia barw i zaburzeń z nim związanych.

Daltonizm – leczenie

Obecnie nie ma możliwości całkowitego wyleczenia daltonizmu. Jedynie w przypadku zaburzeń wzroku związanych z jakąś chorobą (np. zaćmą) przeprowadza się operacje. Istnieją jednak udogodnienia dla pacjenta z daltonizmem, które mają ułatwić mu odczytywanie barw, z którymi ma problem. 

Okulary dla daltonistów

Do wspomnianych udogodnień należą m.in. specjalne nakładki z filtrami na szkła okularowe czy soczewki pokryte filtrem korygującym percepcję barw. Osoby chore mogą zakupić także specjalne okulary dedykowane daltonistom, które posiadają szkła umożliwiające skorygowanie zaburzenia.