Afazja (zaburzenie mowy) - czym jest, skąd się bierze i jak ją leczyć?

Czym jest afazja i skąd się bierze?

Afazja jest zaburzeniem mowy. Objawia się niezdolnością do prawidłowego wypowiadania się u osoby, która poprzednio komunikowała się w sposób prawidłowy i czytelny dla otoczenia. Występuje w wyniku uszkodzenia lub niedokrwienia konkretnego obszaru mózgu, np. w konsekwencji udaru mózgu, choć przyczyn może być wiele. Afazja może dotyczyć zarówno zdolności mówienia (afazja motoryczna), jak i zdolności rozumienia wypowiadanej mowy (afazja czuciowa). Najczęściej afazja pojawia się w sposób nagły, co powinno być sygnałem ostrzegawczym, gdyż może wskazywać na postępujący udar mózgu.

Przyczyny występowania afazji

Najczęstszą przyczyną afazji jest udar mózgu lub tzw. przemijający napad niedokrwienia mózgu (TIA). Wśród przyczyn wymienia się także guzy mózgu, urazy mózgu czy miażdżycę. W niektórych przypadkach afazja występuje w przebiegu migreny. Wówczas towarzyszą jej także inne objawy, w tym oczne lub drętwienie kończyny czy połowy ciała.

Afazja ruchowa - afazja Broca

Najczęściej występuje w sposób nagły. Chory nagle zauważa, że nie jest w stanie się wypowiedzieć. Stara się to zrobić, ale dźwięki są niezrozumiałe dla otoczenia, niewyraźne, pojedyncze lub nielogiczne. Osoba z afazją ruchową nie potrafi się wypowiedzieć w sposób płynny, poprawny gramatycznie i logiczny.

Afazja czuciowa – afazja Wernickiego

Afazja czuciowa polega na zaburzeniu ośrodka Wernickego, czyli ośrodka czuciowego mowy. Dotyczy sytuacji, w której pacjent ma trudności ze zrozumieniem wypowiedzi słownych, pytań czy poleceń.

Afazja u dzieci

Afazja może wystąpić nie tylko u osób dorosłych (głównie jako powikłanie udaru mózgu), ale zdarza się także u dzieci. Wówczas mówi się zwykle o afazji rozwojowej.

Czym jest afazja rozwojowa?

Afazja rozwojowa (afazja dziecięca) występuje w wyniku zaburzeń rozwojowych mowy oraz języka. Dokładne przyczyny afazji rozwojowej nie są do końca znane, ale wśród czynników ryzyka wymienia się czynniki genetyczne i środowiskowe. Przy wystąpieniu afazji dziecięcej, należy niezwłocznie udać się do lekarza oraz rozpocząć odpowiednią terapię.

Afazja u dzieci uwzględnia różnokierunkowość diagnostyczną, gdyż opisuje się ją jako zaburzenie procesu mowy, spowodowane nabytym lub wrodzonym uszkodzeniem mózgu. Objawia się to nieprawidłowością pomiędzy pojawiającym się procesem mowy, a etapem rozwoju systemu językowego.

Przyczyny afazji dziecięcej

W literaturze naukowej przyczyny występowania afazji dziecięcej dzieli się na przyczyny wrodzone oraz nabyte.

Wśród przyczyn wrodzonych afazji u dzieci wymienia się: 

• niedokształcenie i zaburzenia obszarów mowy;
• niepoprawny przebieg dróg nerwowych związanych z funkcją mowy.

Wśród przyczyn nabytych afazji rozwojowej wymienia się: 

• urazy czaszkowo-mózgowe;
• uszkodzenia mózgu w wyniku zmian chorobowych (np. guzy);
• padaczkę.

Agnozja a afazja

Wśród zaburzeń mowy skupiającym się na problemie wypowiadania słów, znajduje się również agnozja.

Agnozja jest stanem, w którym pacjent (najczęściej nagle) nie potrafi prawidłowo interpretować obrazu widzianego. Chory nie jest wówczas w stanie zrozumieć i nazwać tego, co widzi. Najczęściej dotyczy to prostych, znanych wszystkim sytuacji, które nie wymagają głębokich analiz.

W tym przypadku problem nie leży w uszkodzeniu narządu wzroku, a uszkodzeniu obszaru w mózgu, który ma za zadanie analizowanie i nazywanie obrazu, co wiąże się z trudnością wypowiadania się.

Jak leczyć afazję?

Afazja sama w sobie nie jest chorobą, a objawem jakiegoś zaburzenia czy choroby. Z tego powodu leczenie afazji powinno odbywać się po rozpoznaniu przyczyny jej pojawienia się – zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych. Jeśli afazja spowodowana jest obecnością guza oraz niedokrwienia w okolicy mózgu i w okolicy ośrodków odpowiedzialnych za mowę, wówczas pierwszym etapem będzie odbarczenie uciskanego obszaru poprzez chirurgiczne usunięcie zmiany. Następnie stosuje się terapie logopedyczne, które usprawniają powrót mowy oraz farmakoterapię.

Farmakoterapia uzależniona jest od przyczyny występowania afazji. Nie ma leków dedykowanych typowo leczeniu afazji, jednak istnieją leki zmniejszające objawy chorobowe, mogące wpływać na pojawianie się afazji. Stosuje się więc m.in.:

• leki przeciwpadaczkowe (benzodiazepiny, karbamazepina);
• leki obniżające ciśnienie krwi (hydrochlorotiazyd);
• leki przeciwzapalne.

Pamiętaj, że dostępność preparatów zaleconych przez lekarza w pobliskich aptekach możesz sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Wiercińska, M. (2022). Afazja: afazja czuciowa, ruchowa i czuciowo-ruchowa. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/146423,afazja. (Dostęp: 06.2023).
2. Kluj-Kozłowska, K., Kozłowski, M., Sitek, E.J. (2016). Przesiewowa ocena afazji. Medycyna po Dyplomie, 12.
3. McQuiston, S., Kloczko, N. (2011). Rozwój mowy i języka – monitorowanie przebiegu i zaburzenia. Pediatria po Dyplomie, 15, 5.

Autor