Dna moczanowa – czym się objawia i jak leczyć?

Jakie są przyczyny dny moczanowej?

Do rozwoju dny moczanowej przyczynia się podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi. Stan ten nazywany jest hiperurykemią i może wynikać z nadmiernego wytwarzania kwasu moczowego lub zmniejszonego wydalania go przez nerki. Powodów rozwoju choroby może być naprawdę wiele:

• uwarunkowania genetyczne odpowiedzialne za zaburzenia w metabolizmie kwasu moczowego,
• wiek - choroba atakuje głównie starsze osoby,
• niewłaściwa dieta, obfitująca w produkty bogate w puryny,
• nadwaga i otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze,
• nadużywanie alkoholu, szczególnie mocnych trunków i piwa,
• przyjmowanie leków zwiększających stężenie kwasu moczowego (m.in. diuretyki, kwas acetylosalicylowy),
• przebyta operacja bądź uraz,
• odwodnienie organizmu,
• zakażenie.

Według danych z raportu Instytutu Ochrony Zdrowia, w Polsce na dnę moczanową może chorować 1% populacji¹. Panowie chorują nawet 6 razy częściej niż kobiety.

Dna moczanowa - objawy i przebieg choroby

Gdy poziom kwasu moczowego we krwi jest za wysoki, jego nadmiar w postaci kryształków moczanu sodu zaczyna odkładać się w tkankach. Najczęściej gromadzą się one w stawach, a także ścięgnach, powodując silny ból i powstawanie obrzęków. Rozwój choroby można podzielić na kilka etapów:

• okres bezobjawowej hiperurykemii,
• ostre napady zapalenia stawów,
• okresy międzynapadowe,
• dnę przewleką (zaawansowaną).

Z początku choroba obejmuje pojedyncze stawy dłoni, stóp, kolan i barków. Zaatakowane miejsca są widocznie zaczerwienione, obrzęknięte i powodują silny ból. Objawom towarzyszyć może osłabienie i gorączka. I choć wydawać by się mogło, że dolegliwości z czasem ustępują, choroba będzie coraz częściej atakować kolejne stawy. Nieleczona dna moczanowa z czasem może przeobrazić się w dnę przewlekłą, które objawy będą występować stale.

W tej fazie przewlekłej odkładające się kryształki moczanu sodu mogą powodować nieodwracalne zniszczenia chrząstek i nasad kostnych, jak również uszkodzenia ścięgien i więzadeł. Złogi kryształów przyczyniają się do powstawania tzw. guzków dnawych, rozrastających się w okolicach stawów rąk i stóp, a także małżowinach usznych. Guzki mogą powstawać także w narządach wewnętrznych, co zwiększa ryzyko uszkodzeń.

Rozpoznanie choroby

Jeżeli doskwiera nam bolesność stawów, czym prędzej powinniśmy się skonsultować ze specjalistą, który oceni, co jest przyczyną tych dolegliwości. Jeżeli lekarz będzie podejrzewał dnę moczanową, może zlecić badanie krwi w celu oznaczenia stężenia kwasu moczowego. Jednak hiperurykemii nie stwierdza się w blisko połowie przypadków tej choroby, więc samo określenie stężenia kwasu moczowego może być niewystarczające. Badaniem, które jednoznacznie potwierdzi rozpoznanie choroby, jest ocena mazi stawowej. Obecność kryształów moczanu sodowego lub guzków dnawych potwierdzi diagnozę. Badanie to pozwala również wykluczyć dnę rzekomą, w przebiegu której dochodzi do odkładania się w stawach kryształów moczanu wapnia.

W trakcie diagnostyki sprawdza się również ilość kwasu moczowego wydalanego z moczem w ciągu doby, wykonuje zdjęcia rentgenowskie oraz badanie USG zmienionych chorobowo stawów, ocenia funkcje nerek, a także szuka się zaburzeń, które często towarzyszą dnie moczanowej. To ważne, bowiem osoby chorujące na dnę moczanową należą do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób krążenia i nerek, cukrzycy oraz zespołu metabolicznego. Przytoczone elementy diagnostyki to nie wszystkie możliwości jakimi dysponuje lekarz, jednak to właśnie on podejmuje decyzję o dalszych badaniach, o ile są konieczne.

Metody leczenia dny moczanowej

Na początku leczenia najistotniejsze jest złagodzenie bólu u chorego oraz zmniejszenie stanu zapalnego. W tym celu podaje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. 

W leczeniu farmakologicznym ostrych ataków dny zwykle stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), kolchicynę lub sterydy. NLZP podaje się najczęściej, gdyż szybko przynoszą ulgę od uciążliwych dolegliwości. Jeżeli napad dny moczanowej przybiera ostrzejszą formę, lekarz może zalecić leczenie wielolekowe, biorąc pod uwagę istniejące przeciwwskazania.

Ważne jest także obniżenie poziomu kwasu moczowego w krwi. W tym celu stosuje się preparaty zawierające allopurinol (Milurit i Allupol) lub febuksostat (Adenuric). Wskazane leki dostępne są wyłącznie na receptę. Ich dostępność w pobliskich aptekach można sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl. Serwis umożliwia także sprawdzenie interakcji z innymi przyjmowanymi lekami.

Należy jednak pamiętać, by w trakcie pierwszego ostrego napadu dny moczanowej nie obniżać stężenia kwasu moczowego. Choć wydaje się to nielogiczne, działanie to może nasilić objawy. Niemniej przy kontynuacji leczenia i kolejnych napadach, kontynuuje się leczenie ustaloną dawką leku.

W przypadku dny moczanowej sprawdza się znana zasada - im wcześniej podejmiemy leczenie, tym większe szanse na życie bez objawów choroby. Dzięki szybkiej diagnozie i wdrożeniu leczenia objawy ustępują, a chory może normalnie funkcjonować. Kluczowe jest jednak pozbycie się czynników odpowiedzialnych za rozwój choroby.

Dieta przy dnie moczanowej

Zdrowa dieta jest jednym z istotnych czynników łagodzących objawy dny moczanowej i zapobiegających jej nawrotom. Codzienne posiłki powinny obejmować produkty o małej zawartości puryn. Należ zatem ograniczyć spożycie mięsa, podrobów, ryb i owoców morza, a także wędlin i warzyw strączkowych. W diecie pacjentów z dną moczanową nie może zabraknąć świeżych warzyw i owoców, a także przetworów zbożowych, kasz, nabiału i orzechów.

Wskazana jest również regularna aktywność fizyczna, która zmniejsza ryzyko zapadalności na choroby cywilizacyjne, mające wpływ na rozwój dny moczanowej.

^{1. Instytut Ochrony Zdrowia, "Występowanie i leczenie dny moczanowej w Polsce. Analiza, wskazania, rekomendacje.", 2014, https://docs.wixstatic.com/ugd/065e7f_8c7ccbea28274133999fcdf242c6e621.pdf}